4. lutego
Na kresach wschodnich narażonych stale na najazdy tatarskie powstawały, niekiedy z rozkazu króla bóżnice obronne, budowane poza obrębem murów miejskich lub na ich obrzeżu, o grubych murach opiętych skarpami, blankami, strzelnicami i wysoko umieszczonymi oknami. Równolegle rozwijało się w Polsce budownictwo bóżnicze drewniane, wzorowane na architekturze dworków szlacheckich i kościołów katolickich. Skromne na zewnątrz, odznaczały się nadzwyczaj bogatym wystrojem wnętrza, przede wszystkim malowidłami ściennymi o motywach symbolicznych. W okresie renesansu w polichromiach niektórych bóżnic pojawiły się również postacie ludzkie, np. w scenach biblijnych na ścianach Wysokiej Bóżnicy w Krakowie. Najwspanialsze polichromie posiadały bóżnice drewniane, a wśród nich szczególnym bogactwem formy i precyzją wykonania odznaczały się wielo- barwne malowidła w bóżnicy w Mohylowie. Polichromia ta powstała w 1740 roku, a jej twórcą był Chaim syn Izaka Segala ze Słucka, w prostej linii przodek genialnego współczesnego artysty Marka Chagalla. Bardzo bogate wielobarwne malowidła zdobiły też drewniane bóżnice w Przedborzu, Jabłonowie i Kamionce Strumiłowej. Twórcom polichromii bóżniczych gotowych wzorów dostarczały niekiedy iluminowane rękopisy hebrajskie przeważnie o ornamentyce zwierzęcej i roślinnej, które powstawały w Polsce do końca XVIII w. równolegle z grafiką książkową. W rzeźbie synagogalnej dominowała technika płaskiego reliefu występującego najczęściej w snycerskich ozdobach szaf ołtarzowych, a od XVI w. również na kutych z żelaza lub miedzi drzwiach zamykających ołtarzowe nisze. Przepiękne rzeźby świadczące o wysokim kunszcie żydowskich artystów zdobiły niegdyś drzwi w synagogach krakowskich: Remuh, Wysokiej i Starej. Wysokimi walorami artystycznymi odznaczała się także rzeźba na ozdobnych kamiennych nagrobkach. Najwspanialsze zabytki sztuki cmentarnej stworzono w XVII i XVIII w. w Krakowie, Lwowie, Lublinie, Wilnie i Tarnopolu. W Warszawie do najpiękniejszych zabytków tej sztuki należy grobowiec rodzinny Berka Szmulewicza Zbytkowera, dzieło wybitnego muratora i rzeźbiarza żydowskiego Dawida Friedlaendra. cdn.
Źródło: Interpress
