Wiek XX, oprócz wielu istotnych wydarzeń dziejących się na arenie międzynarodowej był także czasem wielu filozofów. Tworzyli oni najróżniejsze idee oraz postawy, które niejednokrotnie odgrywały znaczną rolę. Jedną z tych postaci był Julius Evola, zaliczany do głównych twórców tradycjonalizmu integralnego.
Evola jest postacią mocno zapomnianą. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest kilka. Filozof ten tworzył przede wszystkim w okresie międzywojennym i bezpośrednio po wojnie. Ponadto konstrukcja, którą stworzył a więc tradycjonalizm integralny jest czymś wyjątkowo abstrakcyjnym dla ludzi żyjących we współczesnej epoce. Kolejną przyczyną o zapomnieniu dorobku Evoli są jego radykalne poglądy na ówczesną rzeczywistość i pewne konszachty z faszystowskim gremium ówczesnych Włoch.
Żołnierz, malarz, filozof
Biografia Evoli obfituje w wiele wątków. Ich ilość starczyłaby spokojnie na napisanie książki. O jego dzieciństwie wiadomo niewiele. Podczas I WŚ zgłosił się na ochotnika do wojska i walczył przeciwko Austriakom. Po pożodze wojennej rozpoczął karierę w sztuce. Interesował się malarstwem i był jednym z czołowych przedstawicieli włoskiego dadaizmu – kierunku, który akcentował zerwanie z tradycją oraz afirmację swobody w sztuce. Evola był także przedstawicielem takiego kierunku jak idealizm magiczny.
Po przygodzie z malarstwem Evola poświęcił się w pełni filozofii. Największy wpływ na jego twórczość wywarły dzieła takich autorów jak Fryderyk Nietzsche, Carlo Michelstaedter, Otto Weininger, Rene Guenon. Ponadto posiadał on kontakty z kręgami ezoterycznymi, masonerią. Pewien wpływ na twórczość wywarł także starożytny filozof Platon. Zapoznanie się z filozofią tychże autorów wywarło na Evolę ogromny wpływ. Zerwał on z nurtem dadaizmu i w swej myśli zaczął wyraźnie potępiać materialistyczny i ekonomiczny wymiar zachodniej cywilizacji. Tematyce tej poświęcił swoje najsłynniejsze dzieło, a więc „Rivolta contro Il mondo moderno” („Rewolta przeciw współczesnemu światu”, 1934). Publikacja ta zawiera ostrą krytykę trendów obowiązujących na ówczesnym zachodzie oraz opisuje evoliański ideał świata tradycyjnego.
Lata 30 XX wieku były czasem ekspansji doktryny rasistowskiej. Evola, interesując się tematyką rasową odrzucał jednak materialistyczne pojmowanie rasy, akcentując jej potrójny wymiar w formie duchowej, psychicznej i materialnej. Tematyce tej poświęcone są publikacje takie jak „Il mito del sangue” („Mit krwi”, 1937), „Sintesi di dottrina della razza” („Synteza doktryny rasowej”, 1941) oraz „Inirizzi per una educazione razziale” („Wskazówki dla edukacji rasowej”, 1941). Zawarta jest w nich krytyka narodowego socjalizmu z powodu prymitywnego zawężania tematyki rasowej do sprawy tzw. Czystości krwi.
Po hekatombie II WŚ Evola, sparaliżowany od pasa w dół na skutek odniesionych obrażeń dalej poświęcił się swej twórczości. Jednakże zachowywał przy tym dystans do rzeczywistości, uznając dzisiejszy świat jako emanację antytradycji i chaosu.
W czasach powojennych najważniejsze publikacje Evoli to „Orientamenti” („Orientacje”), („Ludzie i ruiny”, 1953). Publikacje te przyczyniły się do aresztowania filozofa. Podczas procesu oskarżono go o wrogość wobec demokracji. Sam Evola porównywał się wtedy do Sokratesa. Ostatecznie sąd uniewinnił go ze stawianych zarzutów.
W kolejnych latach opublikował „Metafisica del sesso” („Metafizyka seksu”), w której poddał krytyce panujące wzorce seksualności. Zwieńczeniem stanowiącym podsumowanie myśli evoliańskiej było Cavalcare la Tigre” („Ujeżdżanie tygrysa”). W tej publikacji zostały sformułowane zasady postępowania tradycjonalistycznego w ówczesnym świecie. Evola zmarł na początku lat 70-tych.
Evoliańska koncepcja dziejów
Świat według Evoli jest nieustanną walką pomiędzy dwiema przeciwstawnymi siłami. Te siły to z jednej strony siły porządku, hierarchii. Jest to tzw. Cywilizacja solarna, hiperborejska mająca być uosobieniem ładu społecznego oraz tradycji. Z drugiej zaś strony znajdują się siły chaosu, które uosabia cywilizacja antytradycyjna, z wywróconym porządkiem społecznym, tzw. Lunarna przejawiająca się dekadencją oraz atmosferą wszechobecnego upadku. To, co charakterystyczne dla tradycjonalizmu integralnego to odrzucenie pluralizmu cywilizacji na rzecz ich dualizmu. Evola wyróżniał bowiem dwa rodzaje cywilizacji: tradycyjną oraz antytradycyjną. Ta różnica w obrębie podziału cywilizacji zdecydowanie różniła Evolę od Spenglera.
Koncepcja liniowego postępu w biegu dziejów ludzkich była silnie zanegowana. Według historiozoficznej koncepcji Evoli przebiegowi czasu towarzyszy okres permanentnej inwolucji. Model idealny ładu tradycyjnego, jaki uosabiała cywilizacja hiperborejska pod wpływem czasu ulega stopniowej degradacji, aby całkowicie upaść. Przywołane poglądy historiozoficzne Evoli na przebieg dziejów wskazują na inspirację kosmogonią hinduską. Wyróżnia się tam bowiem poszczególne cykle w historii ludzkości: epokę złota (satjajuga), epokę srebra (tretajuga), epokę brązu (dwaparajuga) oraz epokę żelazną (kalijuga). W myśli evoliańskiej, podobnie jak w hinduiźmie przebieg dziejów ma charakter nie postępowy, lecz regresywny. Według Evoli dzisiejszy świat wkroczył w czas Kali Yugi przedstawionej jako epokę kłótni, materializmu, wojen i hipokryzji. Evola jednak, w przeciwieństwie do hinduizmu dodawał tu jeszcze jeden cykl mający nastąpić bezpośrednio po Kali Yudze, który ma być czasem wojowników i heroizmu.
Evola a chrześcijaństwo
Evola inspirował się także w znacznym stopniu buddyzmem, traktując go jako ascetyczną formę oczyszczenia. Religii tej poświęcił swoją publikację zatytułowaną „La dottrina del risveglio” („Doktryna przebudzenia”).
W przypadku chrześcijaństwa Evola miał do niego podejście dosyć niejednoznaczne. We wczesnych latach swej twórczości wydał bowiem książkę pt. „Imperializm Pogański”. Sam osobiście napisał także kilka tekstów, gdzie w znaczny sposób krytykował chrześcijaństwo, uważając je w swej obecnej formie za wcielenie antytradycji.
Swój stosunek do chrześcijaństwa Evola zmienił później, zaś wcześniejsze swoje niejednokrotnie antychrześcijańskie publikacje określał jako wypaczenie bądź błędy młodości. Pole evoliańskich inspiracji w chrześcijaństwie stanowiły krucjaty krzyżowe, a zwłaszcza walczące tam zakony rycerskie takie jak Templariusze. Rycerze byli bowiem bliscy ideałowi człowieka-wojownika, który kreślił Evola. Jedną z publikacji poświęconych tej tematyce była „Tajemnica Graala i ghibelińska tradycja Imperium”. Jednakże mimo swojego pozytywnego podejścia do średniowiecznego katolicyzmu Evola z dystansem odnosił się do tradycjonalizmu katolickiego, uważając, iż dzisiaj w kościele zdominowanym przed modernistyczne myślenie wątki tradycyjne nie zyskają większego poparcia.
Generalnie rzecz biorąc, Evola miał pragmatyczne podejście do religii. Traktował je bowiem jako manifestację absolutu. Sam nie wykluczał pojawienia się kolejnego wierzenia, będącego emanacją metafizycznej tradycji. Jego zainteresowania wskazują, iż w swej filozofii czerpał niemalże ze wszystkich większych religii monoteistycznych i politeistycznych, dokonując syntezy pierwiastków tradycyjnych znajdujących się w poszczególnych wierzeniach.
Evoliańska wizja świata
Evola odrzucał rozumienie tradycji w powszechnym tego słowa znaczeniu. Podobnie jak Guenon dokonywał rozróżnienia tradycji od zwyczaju. Filozof mówił, iż „Tradycja nie jest ani bezwolnym dostosowaniem się do tego co było, ani powolnym utrwaleniem przeszłości w teraźniejszości” oraz Dla nas, Tradycja oznacza zwycięską i twórczą obecność w rzeczywistości siły, która „nie należy do tego świata”, to znaczy Ducha rozumianego jako moc potężniejszą od wszystkiego co ludzkie i materialne".
Ważnym elementem evoliańskiego tradycjonalizmu był antyegalitaryzm. Wyraźnie akcentuje on kastowość społeczeństwa, z tym że nie była to kastowość odnosząca się hierarchii społecznej panującej w Indiach. Evola pojmował kasty jako stan ducha i twierdził, iż wraz z przywróceniem tradycyjnego ładu poszczególni ludzie bez przymusu znajdą się w kaście, która jest im przeznaczona. Na czele tradycyjnego społeczeństwa miała stać arystokracja. Jednakże arystokracja ta nie miała odznaczać się snobizmem oraz bogactwem. Miałaby być to elita, wyróżniająca się cechami z ogółu. Należy więc tu mówić o arystokracji ducha. Sam Evola określal to następująco: "Błędem jest utożsamianie hierarchii świata tradycyjnego z tyranią klas wyższych. Jest to jedna ze współczesnych teorii, całkowicie obca myśleniu tradycyjnemu. Doktryna tradycyjna opierała się na akcie duchowym jako „akcie bez aktywności”; mówiła o „nieruchomym napędzie”, korzystając z symboliki „bieguna”, niezmiennej osi, wokół której odbywa się wszelki uporządkowany ruch."
Problematyczna spuścizna
Dorobek pisarski Evoli oraz zakres tematyki, którą podejmował w swych pracach jest bardzo szeroki. Niewątpliwie był to myśliciel, który nie wchodził w utarte schematy i ciężko go zaszufladkować. Dla wielu, którzy słyszeli coś o Evoli jest on jedynie fanatycznym faszystą. Patrząc na jego bogaty dorobek literacki nie można jednak wydawać takich opinii. W Polsce do dzisiaj brakuje przekładów jego publikacji oraz rzetelnych opracowań na temat tradycjonalizmu integralnego. Oprócz niewielu przekładów opublikowanych na łamach „Reakcjonisty” i „Templum Novum” na polskim rynku wydawniczym ukazała się monografia myśli evoliańskiej prof. Zbigniewa Mikołejki zatytułowana „Mity Tradycjonalizmu Integralnego”. Jednakże większość książek Evoli pozostaje nadal nie przetłumaczona na język polski, co sprawia, iż myśl evoliańska jest u nas stosunkowo słabo znana.
