Mykhailo Pyrtko: Maroko staje się nowym energetycznym węzłem Afryki

Maroko jako nowy energetyczny węzeł Afryki

W czasie, gdy świat przechodzi przez ogromną transformację rynków energetycznych, Afryka stopniowo wychodzi z cienia tradycyjnych dostawców ropy i gazu. W obliczu zmian geopolitycznych, niedoboru surowców i przyspieszonego przejścia na odnawialne źródła energii coraz więcej krajów kontynentu szuka własnych dróg do energetycznej samowystarczalności. Jednym z najbardziej konsekwentnych i dalekowzrocznych w tym procesie państw jest kraj, który jeszcze niedawno trudno było sobie wyobrazić w gronie globalnych graczy energetycznych — Maroko.

Zaledwie dwie dekady temu Maroko było niemal całkowicie uzależnione od importu energii, a jego własne zasoby gazu i ropy nie były w stanie zaspokoić nawet podstawowych potrzeb rynku krajowego. Jednak stabilność polityczna, przewidywalna polityka gospodarcza i strategiczna wizja rządu pozwoliły krajowi osiągnąć to, co nie udało się wielu sąsiadom: zamienić słabość w atut. Brak własnych dużych złóż węglowodorów zmusił Maroko do postawienia na słońce, wiatr i technologię — i ten wybór się opłacił.

Dziś Maroko to nie tylko przykład „zielonej transformacji”. To platforma, na której kształtuje się nowy model rozwoju energetycznego Afryki — zróżnicowany, innowacyjny i zorientowany na współpracę z Europą. Kraj aktywnie rozwija infrastrukturę do eksportu energii elektrycznej i zielonego wodoru przez Morze Śródziemne, uczestniczy w tworzeniu transkontynentalnych korytarzy gazowych i energetycznych oraz przyciąga rekordowe inwestycje w odnawialne źródła energii. Wszystko to pozwala mówić o nowej rzeczywistości — Maroku jako energetycznym węźle Afryki, który będzie wyznaczał kierunek rozwoju regionu przez najbliższe dekady.

Podstawy: jak kraj przygotował się do tej roli

Sukces Maroka nie był przypadkiem — to rezultat celowej polityki rozpoczętej w 2009 roku wraz z przyjęciem Narodowej Strategii Energetycznej. Jej głównym celem było radykalne zmniejszenie zależności od importu energii i stopniowe przejście na zrównoważone źródła. Plan zakładał, że do 2030 roku ponad 50% miksu energetycznego kraju będą stanowiły źródła odnawialne.

Jednym z kluczowych działań było powołanie wyspecjalizowanych instytucji do realizacji tej strategii — w szczególności Marokańskiej Agencji ds. Zrównoważonej Energii (MASEN), która koordynuje projekty z zakresu energetyki słonecznej i wiatrowej. Rząd postawił na przyciąganie kapitału prywatnego, oferując inwestorom korzystne warunki i upraszczając procedury przyłączania do krajowej sieci energetycznej.

Równie istotną rolę odegrała stabilność polityczna. W przeciwieństwie do wielu państw Afryki Północnej, Maroko uniknęło poważnych wstrząsów politycznych, co pozwoliło zachować zaufanie międzynarodowych instytucji finansowych. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Bank Światowy oraz rządy kilku krajów UE stały się strategicznymi partnerami w finansowaniu marokańskiej modernizacji energetycznej.

Ponadto w kraju stworzono system planowania energetycznego oparty na równowadze regionalnej: dla każdego regionu określono optymalne źródła energii — słońce na terenach pustynnych, wiatr na wybrzeżu Atlantyku, hydroenergię w górach. Takie podejście umożliwiło równomierny rozwój infrastruktury, obniżenie kosztów transportu i tworzenie miejsc pracy w regionach.

Doświadczenie Maroka pokazało, że nawet bez znaczących zasobów węglowodorów można stać się potęgą energetyczną — pod warunkiem połączenia strategicznej wizji, instytucjonalnej konsekwencji i otwartości na współpracę międzynarodową.

Kluczowe projekty kształtujące energetyczną mapę Maroka

Maroko realizuje jeden z najbardziej ambitnych portfeli energetycznych na świecie, łącząc projekty z zakresu energetyki słonecznej, wiatrowej i wodnej z rozwojem międzynarodowych korytarzy energetycznych. Każdy z nich ma nie tylko znaczenie gospodarcze, ale i geopolityczne.

1. Kompleks solarny Noor Ouarzazate — symbol „nowego Maroka”

Położony na obrzeżach Sahary kompleks Noor Ouarzazate jest jednym z największych na świecie obiektów wykorzystujących skoncentrowaną energię słoneczną. Jego moc przekracza 580 MW, co pozwala zasilać ponad milion gospodarstw domowych. Projekt finansowany przez Bank Światowy, EBOiR i kilka europejskich agencji stał się wizytówką kraju — dowodem, że duże inwestycje „zielone” w Afryce są możliwe i opłacalne.

2. Farmy wiatrowe Tarfaya, Midelt, Essaouira — energia Atlantyku

Maroko ma jeden z najwyższych potencjałów wiatrowych w regionie — prędkość wiatru na atlantyckim wybrzeżu przekracza 9 m/s. Największa elektrownia wiatrowa kraju — Tarfaya Wind Farm (301 MW) — jest kluczowym elementem strategii dekarbonizacji przemysłu. Obecnie w kraju działa ponad 15 dużych farm wiatrowych, a do 2030 roku ich łączna moc ma wzrosnąć ponad dwukrotnie.

3. Infrastruktura eksportowa — korytarze elektryczne i gazowe

Dzięki swojemu położeniu geograficznemu Maroko stało się naturalnym energetycznym mostem między Afryką a Europą. Kraj posiada już dwie linie przesyłowe wysokiego napięcia z Hiszpanią przez Cieśninę Gibraltarską, a trzecia jest w przygotowaniu. Równolegle rozwijany jest projekt gazociągu Nigeria–Morocco, który przebiegać będzie przez ponad dziesięć afrykańskich państw i ma połączyć Afrykę Zachodnią z rynkiem europejskim.

4. Kolejny etap — zielony wodór

Rząd Maroka przyjął Narodową Strategię Wodorową ukierunkowaną na eksport do Europy. Warunki klimatyczne kraju — wysoka ekspozycja słoneczna, silne wiatry i dostęp do wody morskiej — tworzą idealne warunki do produkcji „zielonego” wodoru za pomocą elektrolizy. Projekty pilotażowe realizowane we współpracy z Niemcami i Holandią mogą uczynić z Maroka pierwszego dostawcę tego surowca do UE.

5. Rozwój lokalnej infrastruktury i zatrudnienia

Wszystkie te projekty nie ograniczają się wyłącznie do produkcji energii. Tworzą nową gospodarkę regionalną — dziesiątki tysięcy miejsc pracy w budownictwie, serwisie technicznym i badaniach naukowych. Maroko stopniowo buduje własną bazę przemysłową do produkcji komponentów paneli słonecznych, turbin i systemów magazynowania energii, zmniejszając zależność od importu technologii.

Znaczenie geopolityczne: Maroko jako energetyczny most między Afryką a Europą

Transformacje energetyczne rzadko zachodzą w próżni — zawsze niosą skutki polityczne. Dla Maroka wzmocnienie pozycji w sektorze energii odnawialnej oznacza nie tylko dywersyfikację gospodarki, lecz także większą rolę w polityce regionalnej. Kraj faktycznie staje się energetycznym mostem łączącym Afrykę, Bliski Wschód i Europę.

Po rozpoczęciu kryzysu energetycznego w UE w 2022 roku zainteresowanie możliwościami Maroka gwałtownie wzrosło. Bruksela widzi w nim strategicznego partnera w dostawach czystej energii, który może pomóc zrekompensować ograniczenie importu z Rosji. Europejskie firmy inwestują w tworzenie „zielonych korytarzy” — infrastruktury umożliwiającej przesyłanie energii elektrycznej i wodoru z Afryki Północnej do Europy.

Ta dynamika ma również wymiar konkurencyjny. Algieria, przez dekady główny eksporter gazu w regionie, teraz staje w obliczu nowego gracza zdolnego zmienić układ sił w zachodnim rejonie Morza Śródziemnego. Maroko, dzięki otwartości na inwestycje i partnerstwa, stopniowo zajmuje pozycję stabilnego i przewidywalnego dostawcy energii — przede wszystkim odnawialnej.

Rozwój projektów energetycznych wzmocnił też pozycję dyplomatyczną Rabatu. Współpraca z Niemcami, Francją, Hiszpanią, Arabią Saudyjską i ZEA nie tylko poszerza możliwości gospodarcze, ale także czyni Maroko centrum dialogu międzykontynentalnego. Pod egidą marokańskich instytucji organizowane są konferencje poświęcone bezpieczeństwu energetycznemu, dekarbonizacji przemysłu i rozwojowi afrykańskich sieci energetycznych.

W ten sposób energia stała się dla Maroka narzędziem polityki zagranicznej. Dzięki strategicznemu położeniu i stabilności politycznej kraj staje się nie tylko eksporterem energii, ale też platformą, na której rozstrzygane są kwestie przyszłości energetycznej Afryki.

Wnioski: perspektywa strategiczna

Maroko przekonująco udowodniło, że przywództwo energetyczne w XXI wieku nie zależy od zasobów ropy czy gazu, lecz od zdolności do strategicznego myślenia. Kraj, który jeszcze niedawno importował większość energii, dziś wyznacza kierunek transformacji energetycznej na kontynencie — pokazując, jak stabilność polityczna, inwestycje technologiczne i współpraca międzynarodowa mogą stworzyć nowy model rozwoju.

Zbudowana infrastruktura — od farm słonecznych i wiatrowych po transśródziemnomorskie linie przesyłowe — już teraz kształtuje nową mapę przepływów energetycznych między Afryką a Europą. Dla UE to szansa na zmniejszenie zależności od niestabilnych dostawców, a dla Afryki — przykład, jak „zielona” energia może być motorem wzrostu gospodarczego, a nie tylko zobowiązaniem klimatycznym.

Dla samego Maroka to dopiero początek. Plany eksportu zielonego wodoru, rozwój krajowego przemysłu maszynowego i szkolenie kadr technicznych otwierają drogę do stworzenia pełnoprawnego ekosystemu energetycznego. Jeśli obecna dynamika się utrzyma, w ciągu następnej dekady kraj może przekształcić się z regionalnego gracza w jednego z głównych partnerów energetycznych Europy.

Przykład Maroka to lekcja dla całego regionu: nawet bez dużych zasobów naturalnych można stać się ośrodkiem siły, jeśli inwestuje się w technologie zrównoważone, długofalowe planowanie i międzynarodowe zaufanie. Przyszłość afrykańskiej energetyki zaczyna się właśnie tutaj — na styku pustyni, wiatru i nowych możliwości.