Ostatni rozkaz

Za dywizję wołyńską, nie kwiaty i wianki -
Szubienica w Lublinie. Ojczyste Majdanki.
Za sygnał na północy, bój pod Nowogródkiem -
Długi urlop w więzieniu. Długi i ze skutkiem.
Za bój o naszą Rossę, Ostrą Bramę, Wilno -
Sucha gałąź lub zsyłka na rozpacz bezsilną.
Za dnie i noce śmierci, za lata udręki -
Taniec w kółko: raz w oczy a drugi raz w szczęki.
Za wsie spalone, bitwy, gdzie chłopska szła czeladź -
List gończy, tropicielski: dopaść i rozstrzelać!
Za mosty wysadzone z ręki robotniczej -
Węszyć gdzie kto się ukrył, psy spuścić ze smyczy.
Za wyroki na katów, za celny strzał Krysta -
Jeden wyrok: do tiurmy. Dla wszystkich. Do czysta!.
Za Warszawę, Warszawę, powstańcze zachcianki -
Specjalny odział śledczy: "przyłożyć do ścianki".

* * *

Zwinąć chorągiew z masztu. Krepą jest zasnuta
Za dywizję Rataja, Okrzei, Traugutta.
Pociąć sztandar w kawałki. Rozdać śród żołnierzy,
Na drogę, niech go wezmą. Na sercu niech leży.

(Kazimierz Wierzyński, Na rozwiązanie Armii Krajowej,

8 lutego 1945)

Siedemdziesiąt lat temu, 19 stycznia 1945 roku, aby zabezpieczyć żołnierzy Armii Krajowej przed NKWD i pozbawić Sowietów pretekstu do represji, działając w porozumieniu z Delegatem Rządu Janem Jankowskim i  na podstawie instrukcji rządowej z Londynu z 14 listopada 1944 roku, przewidującej rozwiązanie AK na terenach zajmowanych przez Związek Sowiecki,  gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek” wydał rozkaz rozwiązujący Armię Krajową i zwalniający żołnierzy z przysięgi.

W tym rozkazie, wydanym dwa miesiące przed aresztowaniem przez NKWD i pięć miesięcy przed bezprawnym moskiewskim procesem gen. Leopold Okulicki powiedział Polakom jaka jest sytuacja i co mają robić.

 […] Postępująca szybko ofensywa sowiecka doprowadzić może do zajęcia w krótkim czasie całej Polski przez Armię Czerwoną. Nie jest to jednak zwycięstwo naszej słusznej sprawy, o którą walczymy od 1939 r. W rzeczywistości, mimo stwarzanych pozorów wolności, oznacza to zmianę jednej okupacji na drugą bardziej niebezpieczną, bo przeprowadzoną pod przykrywką Tymczasowego Rządu Lubelskiego, bezwolnego narzędzia w rękach sowieckich. (…) Walki z sowietami nie chcemy prowadzić, ale nigdy nie zgodzimy się na inne życie, jak tylko w całkowicie suwerennym, niepodległym i sprawiedliwie urządzonym społecznie Państwie Polskim. Obecne zwycięstwo sowieckie nie kończy wojny. Nie wolno nam ani na chwilę tracić wiary, że wojna ta skończyć się może jedynie zwycięstwem słusznej Sprawy, triumfem dobra nad złem, wolności nad niewolnictwem. [..]

Jednocześnie gen. Okulicki rozesłał do komendantów obszarów, okręgów i podokręgów AK tajne rozkazy mające na celu pozostawienie szkieletowej sieci sztabów i struktur, zachowanie łączności radiowej i magazynowanie broni. Gen. Okulicki nakazywał:

[…] W zmienionych warunkach nowej okupacji działalność naszą nastawić musimy na odbudowę niepodległości i ochronę ludności przed zagładą. W tym celu i w tym duchu wykorzystać musimy wszystkie możliwości działania legalnego, starając się opanować wszystkie dziedziny życia Tymczasowego Rządu Lubelskiego (…) AK zostaje rozwiązana. Dowódcy nie ujawniają się. Żołnierzy zwolnić z przysięgi, wypłacić dwumiesięczne pobory i zamelinować. (…) Zachować małe dobrze zakonspirowane sztaby i całą sieć radio. Utrzymać łączność ze mną i działajcie w porozumieniu z aparatem Delegata Rządu.[…]

Rozwiązanie AK – dla wielu niespodziewane – nie wpłynęło na skalę represji stosowanych przez NKWD. Kilkadziesiąt tysięcy funkcjonariuszy wojsk wewnętrznych NKWD, z którymi współpracowali funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Informacji Wojskowej, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Milicji Obywatelskiej oraz sądownictwa prowadziło przez kilka lat likwidację podziemia niepodległościowego i opozycji politycznej.

Polakom nie było dane cieszyć się w pełni zwycięstwem nad Niemcami.