Nasz rząd powinien uczyć się od Brytyjczyków ciąć wydatki.
Różne są zboczenia. Ja na przykład polubiłem lekturę przemówień 39-letniego ministra finansów Wielkiej Brytanii, George’a Osborne’a. Zwrócił na siebie uwagę pod koniec 2009 roku, kiedy w ogniu kampanii wyborczej zapowiedział, że po wygraniu wyborów konserwatyści obniżą wydatki rządowe, także socjalne, o jedną trzecią. My w tym czasie byliśmy w 35. akcie dramatu o politycznej niemożności zrobienia czegokolwiek w obliczu kolejnych wyborów.
Jak powiedział, tak zrobił pół roku później. Już 12 dni po powołaniu rządu konserwatystów Osborne zaordynował doraźne cięcia na 6 mld funtów, a niespełna miesiąc później miał już gotowy budżet na kolejny rok i plany na następne cztery lata. Łączne oszczędności mają wynieść ponad 110 mld funtów do 2014 roku, w 77 proc. sfinansowane cięciem wydatków, a tylko w jednej czwartej podwyżkami podatków. Wydatki resortów mają być zmniejszone średnio o 25 proc. W cztery lata finanse Wielkiej Brytanii powinny wrócić do równowagi, niwelując deficyt z 10 do 2 proc. produktu krajowego. Przemówienie budżetowe Osborne’a było retorycznie perfekcyjne, a plan uznano za najbardziej radykalny w historii kraju. Rentowność obligacji brytyjskich obniżyła się, co zmniejsza koszty obsługi potężnego zadłużenia. Taka jest premia za wiarygodność i zaufanie, którymi rynki finansowe obdarzyły plan nowego ministra finansów.
Teraz popatrzmy na Polskę. Dwa wystąpienia Jacka Rostowskiego – w październiku ubiegłego roku, gdy prezentował budżet, i 4 sierpnia 2010 r.►, kiedy dyskutowano w Sejmie o wieloletnim planie finansowym państwa – to niestety inna liga. Owszem, sytuacja w finansach publicznych Wielkiej Brytanii była i jest nadal trudniejsza niż Polski. To ułatwia i radykalne posunięcia, i dramatyczną retorykę, w której Brytyjczyk bije na głowę polskiego ministra. Oczywiście, zwykli ludzie tego nie słuchają i nie czytają, ale liderzy opinii – tak. I gratis fundują Anglikowi akceptację społeczną. Ograniczenie państwa opiekuńczego i podwyżki podatków będą kosztować statystyczną rodzinę 2 tys. funtów rocznie (10 tys. zł), a mimo to według sondażu „Daily Mail” cięcia popiera 56 proc. Brytyjczyków! Plany polskiego rządu są znacznie mniej przekonujące.
Nie tylko z powodu retoryki. Rostowski potrafi wprawdzie równie dobrze jak Osborne znęcać się nad poprzednikami, ale w sferze merytorycznej jest mniej konkretny. A poziom materiałów, jakie upublicznia rząd – słaby. Aktualizacja planu konwergencji ogłoszona w lutym tego roku od początku była mało wiarygodna i pół roku później trafiła do kosza. Założenia budżetu nie miały żadnej liczby dotyczącej finansów publicznych, dochodów i wydatków rządowych. Wieloletni plan finansowy ma dziury informacyjne większe niż dziura budżetowa. No i nie ma w Polsce żadnego stałego ośrodka analitycznego, ani w Sejmie, ani w rządzie, który zajmowałby się finansami publicznymi tak dogłębnie, jak to robią specjalne placówki w USA czy Wielkiej Brytanii. Zamiast profesjonalistów mamy w dyskusji publicznej wszystkowiedzących analityków, dyżurnych profesorów i publicystów.
Teraz będą oceniać projekt budżetu na 2011 rok. W ubiegłym tygodniu rząd wykonał pierwsze podejście do niego►, całkiem rozsądnie zapowiadając nowe oszczędności i – ewentualnie – nowy podatek bankowy oraz obniżając deficyt budżetu centralnego. Miesiąc temu nie było jednak o tym mowy w planie wieloletnim. Rząd dawkuje swoje plany jak kroplówkę, a przejrzystość nie jest mocną stroną Jacka Rostowskiego.
W przeciwieństwie do planów Osborne’awydaje się, że polski budżet więcej zarobi na zwiększeniu dochodów niż ograniczeniu wydatków. To mniej zdrowe ekonomicznie podejście. Co gorsza, łatany jest posunięciami jednorazowymi: wpływami z prywatyzacji, konsumpcją Funduszu Rezerwy Demograficznej albo scentralizowanym zarządzaniem gotówką. Każde z tych rozwiązań służy ratowaniu się przed przekroczeniem pułapu 55 proc. długu publicznego w relacji do PKB, ale żadne nie zmniejsza deficytu strukturalnego, czyli niezależnego od koniunktury, który w Polsce jest niewiele niższy niż w Wielkiej Brytanii. Osborne planuje strukturalną nadwyżkę za cztery lata. Rostowski ani w planie wieloletnim, ani w budżecie nie podaje żadnych danych.
Za finanse odpowiada cały rząd. Tu i tam są rządy koalicyjne. Osobowość 39-letniego Osborne’a – historyka po Oksfordzie – wydaje się jednak silniejsza niż 59-letniego Rostowskiego – historyka (University College London) i ekonomisty po London School of Economics. Trudno uwierzyć, by socjalliberał Nick Clegg był łatwiejszym partnerem niż Waldemar Pawlak. To raczej Osborne i premier Cameron potrafią sobie lepiej poradzić w Wielkiej Brytanii z uzgadnianiem wspólnej polityki koalicji niż Tusk z Rostowskim w Polsce. Być może tym można tłumaczyć ostatnie wybuchy naszego premiera przeciwko ekonomistom. W końcu już dawno jako patent na rozwiązanie rzeczywistych problemów wymyślono mordowanie posłańców złych wiadomości.
Piotr Aleksandrowicz
>>> Inne komentarze publicystów Newsweeka
Inne tematy w dziale Gospodarka
