Odkryte przez szwedzkich naukowców rewelacyjne dokumenty archiwalne rzucają zupełnie nowe światło na brata Mieszka I - Czcibora, zwycięzcę bitwy pod Cedynią, która odbyła się 24 czerwca 972 roku. Czy Mieszko pod Cedynią mógł powstrzymać niemiecką nawałę dzięki sojuszowi z prowadzonymi do boju przez jego brata Jomswikingami z Wolina? W świetle nowoodkrytej przez szwedzkich specjalistów "Kroniki Wolińskiej" ("Gesta Wulinensis ecclesiae pontificum") z X wieku, jest to bardzo prawdopodobne. Autorem tej kroniki był osobisty kapelan króla Danii Haralda Sinozębego, zakonnik Avico, który towarzyszył rodzinie królewskiej Haralda od lat 50-tych X wieku, sż do śmierci Sinozębego i jego pochówku na Wolinie w 985 roku. Po wieloletnej analizie tekstu tej kroniki zasłużony szwedzki archeolog Sven Rosborn z Uniwersytetu w Lund przekonuje, że wymieniony w kronice bp Thietmara zwycięzca bitwy pod Cedynią "Cideburo" (niezbyt szczęśliwie spolszczony w końcu XIX wieku przez A. Brücknera na "Czcibora"), to w rzeczywistości świetnie znany w historiografii skandynawskiej królewicz Styrbjörn Mocny (920-985) - waleczny pretendent to szwedzkiego tronu.
Na temat owej bitwy Thietmar zanotował: „[Margrabia Marchii Łużyckiej Hodon i graf Zygfryd von Walbeck] walczyli przeciwko niemu [Mieszkowi], początkowo wygrywając, lecz wtedy jego brat Cideburo wyciął w pień wszystkich najlepszych wojowników”. Czy rzeczywiście wspomniany przez bp. Thietmara walczący pod Cedynią brat Mieszka I („Cideburo”) to słynny w Skandynawii królewicz Styrbjörn Mocny? Potwierdziła ostatnio ten fakt wspomniana „Gesta Wulinensis” nazywająca królewicza Styrbjörna "Cidbiurem Mądrym", co znacza, że jest to rzeczywiście imię (w wersji skandynawskiej i łacińskiej) "zaginionego" brata Mieszka I. Ta cytowana przez S. Rosborna kronika stała się dziś tematem ożywionej debaty naukowej w Danii i Szwecji, ponieważ opisuje wiele nieznanych wcześniej faktów historycznych z czasów Mieszka I na Pomorzu i w Skandynawii.
Fot. wikipedia
Dokładnie opisana w skandynawskich sagach historia królewicza Styrbjörna jest tak niezwykła, że mogłaby stanowić kanwę sensacyjnego filmu. Po śmierci jego dziada - króla Björna Erikssona (szw. Björn – „Niedźwiedź”), królestwo Szwecji zostało podzielone pomiędzy dwóch jego synów: ojca Styrbjörna - Olafa i jego stryja - Eryka (później nazwanego „Zwycięskim”). Król Olaf musiał zatem dzielić swoje królestwo z Erykiem, i szwedzka dwuwładza trwała aż do momentu, w którym Olaf nagle umiera w wyniku otrucia podczas uczty. Według tradycji skandynawskiej, za otruciem Olafa stał jego brat Eryk, który odmówił synowi Olafa – Styrbjörnowi przejęcia schedy po ojcu (połowy królestwa) i sam przejął władzę nad całą Szwecją. Młody, niezwykle wybuchowy i ambitny Styrbjörn nie chciał się z tym pogodzić – często w stołecznej Uppsali widziano go jak przesiadywał na kopcu/kurhanie swego ojca, co według tradycji oznaczało, że jest zdecydowany bronić swej królewskiej spuścizny.
Jak mówi skandynawska tradycja, jego pierwotne imię brzmiało po przodkach - Björn ("Niedźwiedź") nadawane wikingom "obdarzonym zwierzęcym szałem bojowym i nadludzką mocą niedźwiedzia", a Styr- zostało dodane przez jego wuja - króla Szwecji Eryka, gdy dorósł. Był to epitet oznaczający, że ten domniemany brat Mieszka I był wybuchowy, krnąbrny i gwałtowny (staroskandynawskie "styrr" znaczyło: "tumult, zamieszanie", por. ang. "to stir" - mieszać). Ciągłe kłótnie z panującym królem Erykiem (a zarazem stryjem) stały się codziennością dorastającego młodego królewicza. Gdy skończył 16 lat wymógł on na królu Eryku dar 60 łodzi bojowych wraz z ich wikińskimi załogami, dzięki którym miał szansę na rozpoczęcie samodzielnej rozbójniczej kariery wodza wikingów na całym Bałtyku. Według kronikarza Sakso Gramatyka, w końcu król Danii - Harald Sinozęby zdecydował się obdarować tego „królewicza bez ziemi” Wyspą Wolin (wikiński Jomsborg) u ujścia Odry.
Zięć Mieszka I, król Danii Swen Widłobrody z osławionymi Jomswikingami z Wolina. Fresk Lorenza Frølicha, domena publiczna
Jak podaje "Eyrbygjasaga”, „[Styr]Björn przekroczył ocean i podążył na południe do Danii a stąd jeszcze dalej, do Jomsborga [na Wolinie u Ujścia Odry]. W tym czasie Palna-Toki przewodził Jomswikingom. Björn dołączył do nich i szybko stał się wśród nich mistrzem". Po latach władania Księstwem Wolińskim uznał, że on, syn króla Olafa, zasługuje na wiele więcej – zdecydował się pomścić śmierć swego ojca w otwartym starciu z Erykiem. Gdy poprosił króla Danii Haralda Sinozębego o pomoc w zdobyciu tronu Szwecji, ów stał się jego sojusznikiem. Sakso Gramatyk zapisał: „Styrbjörna prowadziło pragnienie zemsty i chęć odpłacenia za zło, które mu wyrządzono, wezwał on Haralda aby go wsparł i wyzwolił swój gniew w pamiętnej porażce przeciw znienawidzonym rządom Eryka.” Jednak, gdy Harald ze swą flotą popłynął do Halland w Szwecji, przyszła niepokojąca wiadomość, że niemiecki cesarz Otton ze swą armią zaatakował Danię. Kiedy Harald odpierał inwazję Niemców, Styrbjörn pospiesznie wyruszył własnymi siłami (w tym zapewne z wikińskimi drużynnikami swego brata Mieszka) do Szwecji na wyprawę po szwedzką koronę, która dla niego zakończyła się tragicznie.
Obraz "Po bitwie pod Fýrisvellir" (śmierć Styrbjörna/Czcibora), Mårten Eskil Winge (1888).
Styrbjörn/Czcibor ginie w wywołanej przez siebie bitwie pod Fyrisvall koło stołecznej Uppsali. To tu właśnie na łąkach nad rzeką Fyris Eryk Zwycięski pokonał swojego bratanka Styrbjörna i już niezagrożony zasiadł na tronie królestwa Szwedów. Styrbjörn zostaje pochowany w królewskiej Uppsali zapewne w kopcu pogrzebowym nieodległym od kopca/kurhanu jego ojca - króla Olafa Björnsona. Jak pisze J. Morawiec, w „Sadze o Olafie Tryggvasonie” zapisano: "Ów Styrbjörn, dzięki najazdom, które prowadził, był uważany za najdzielniejszego i niezrównanego. Gdy przybył do Szwecji, dysponował tak wielką armią, że Eryk mocno obawiał się jego siły. Lecz mówiono nam, że król posiadł na tyle diabelskej mocy, że dzięki magii, wyciął dwie trzecie oddziałów Styrbjörna. Ostatecznie Styrbjörn jak i cała jego armia polegli”. Sakso Gramatyk: „Zachęcony śmiałością swych wojowników, nierozważnie powierzył swoje szczęście odwadze towarzyszy i zmierzał ku swej zgubie pozwalając swej głupiej odwadze uniemożliwić swój powrót [do władzy]. Doprowadził do bitwy zbyt spiesznie, ta szwedzka ekspedycja zakończyła się ze względu na jego brak rozwagi katastrofą i on sam poległ”.
Wybitny językoznawca - prof. Krzysztof Tomasz Witczak przekonuje, że wymieniony przez Thietmara brat Mieszka I z pewnością nie nazywał się Czcibor. Według niego do takiej błędnej interpretacji tego imienia doszło pod koniec XIX wieku, kiedy to imię brata Mieszka I - Cideburo postanowiono zeslawizować. Do tego celu prof. Brückner wymyślił wówczas nieznane nigdzie indziej imię "Czcibor" i zaraz potem zresztą zmienił zdanie, optując za "Zdzieborem".
Mieszko I miał bardzo silne związki ze Skandynawią - swą córkę Świętosławę wydał on za mąż za osławionego wikińskiego króla Danii - Swena Widłobrodego, który będąc zatwardziałym poganinem (wypędził z Danii na Wolin swego chrześcijańskiego ojca - Sinozębego), miał z ową córką Mieszka dwóch synów. Ich potomkowie Harald i Knut byli późniejszymi królami Danii. Jedną z ich kilku córek była Estryda. Owa wnuczka Mieszka stała się założycielką potężnej duńskiej dynastii Estrydsenidów. Nazwa owej dynastii wywodzi się właśnie od imienia tej potomkini Piastów. Wspomniana "Kronika Wolińska" ("Gesta Wulinensis ecclesiae pontificum") opisuje dzieje chrześcijaństwa na Pomorzu Zachodnim, a zwłaszcza historię biskupstwa w Wolinie (Jomsborgu). Sven Rosborn odnalazł trzy odpisy zawierające odręczne tłumaczenie z łaciny około 150 fragmentów tej kroniki. Treść pierwszego z odpisów odnosi się do okresu od pierwszej połowy X w. do 990 r. (autorstwa Avico - kapelana Haralda Sinozębego).
Za: Filipowiak
Z kolei siostrę Swena Widłobrodego Tyrę, dla przypieczętowania polsko-wikińskiego sojuszu, miał poślubić Bolesław Chrobry. Tyra jednak nie wytrzymała „pogaństwa" swego męża i już po siedmiu dniach uciekła z Lednicy do Norwegii. Wikingowie bardzo wyraźnie zaznaczyli swą obecność w IX - X wieku na Pomorzu Szczecińskim, o czym świadczy choćby broń zgromadzona w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Badania prof. Filipowiaka wykazały obecność elit skandynawskich również w samej Cedyni - w końcu X wieku powstały tu dwa duże cmentarzyska ze skandynawskim elitarnym wyposażeniem grobów.
Za: Filipowiak, 2006, TVP Historia
6 kwietnia 2020 prowadzący badania DNA dynastii piastowskiej prof. Figlerowicz zapowiedział: "Już za kilka, kilkanaście miesięcy w zupełnie inny sposób spojrzymy na dynastię Piastów. Obiecujące wyniki badań mogą wprowadzić też wiele zamieszania do naszego obecnego postrzegania historii Polski i jej mieszkańców oraz skonfrontują dotychczasowe ustalenia historyków polskich i zagranicznych na temat tego ,,skąd nasz ród’’. Dowiemy się również, czy Kazimierz Wielki był naprawdę potomkiem Bolesława Chrobrego, a może nawet jak wyglądali niektórzy książęta i królowie."
Więcej o skandynawskich początkach Polski w "Polsce wikingów cz. I" autorstwa Marka Krydy.
KUP POLSKĘ WIKINGÓW
Literatura:
Helmolda Kronika Słowian, red. Anna Mazur, Warszawa 1974
Adam von Bremen, Hamburgische Kirschegeschichte, Hannover 1917.
Ibrahim ibn Jakub, Rzecz o Słowianach, MPH. Ser. II, t. I.
Jakub Morawiec Jeszcze raz o Styrbjörnie Olafssonie i jego związkach z Jomsborgiem Przegląd Historyczny 99/1, 17-37 2008
Kiersnowski Ryszard, Legenda Winiety, Warszawa 1950.
Koczy Leon, Jomsborg, Kwart. Hist. t 46, 1932.
Koczy Leon, Polska i Skandynawia za pierwszych Piastów, Poznań 1934.
Labuda Gerard, Historia Pomorza T 1 cz. I, Poznań 1969
Labuda Gerard, Saga o Styrbjörnie, jarlu Jomsborga, Slavia Antiqua,t 4, 1954.Słupecki Leszek Paweł, Jomsvikingalog, Jomsvikings, Jomsborg/Wolin and Dunish Circular Strongholds, [w] The Neighbours of Poland in the 10th Century, ed. P. Urbańczyk Warszawa 2000
Sturluson Snorri : Sagas of the Norse Kings. Translated by Samuel Laing, revised by Peter Foote MA. Everyman's Library Dutton New York
Wachowski Kazimierz , Jomsborg. Normanowie wobec Polski w X wieku. Warszawa 1914.
Wachowski Kazimierz, Norwegowie na Pomorzu za Mieszka I, Kwart. Hist.t 45, 1931.
Witczak K. Z ANTROPONIMII PIASTOWSKIEJ: ZDZIEBOR NIE CZCIBOR), BRAT MIESZKA I, Onomastica XXXVII, 1992
