Wirujący bąk

 Bąk (zabawka)

Bąk – zabawka wprawiana w ruch obrotowy dookoła swojej osi. Urządzenie często jest wprawiane w ruch za pomocą naciśnięcia tłoka wędrującego po osi ze śrubowym nacięciem, niekiedy przez odciągnięcie okalającego go sznurka. Wprawiona w ruch obrotowy zabawka nie przewraca się, a jej oś obrotu toczy się po powierzchni stożka w ruchu zwanym precesją.

Gliniane bąki, których wiek datuje się na 3500 lat p.n.e., odkryto na stanowiskach archeologicznych miasta Ur. W Troi odnaleziono terakotowe bąki z okolic 3000 lat p.n.e. Z roku około 1250 p.n.e. pochodzą odnalezione w Chinach bąki, które w ruch wprawiano uderzeniami urządzenia podobnego do bata (whip top, whip oznacza dosłownie bat). Z podobnego okresu pochodzą bąki z utwardzonej gliny, które to odkryto w Tebach. Także na ceramice ze starożytnej Grecji uwieczniono sceny zabawy bąkiem, zarówno przez kobiety, jak i mężczyzn. Możliwe, że część greckich zabawek tego rodzaju wykonywano z drewna. Bąki odkryte na terenie Rzymu datuje się na 27 rok p.n.e., wykonane są z kości.

 Drejdel

Drejdl

Drejdel, dridyl (jid. דריידל) zwany też po hebrajsku: sewiwon) – czteroboczny bączek z pojedynczą literą hebrajską po każdej stronie, który służy do uprawiania tradycyjnej żydowskiej gry hazardowej podczas święta Chanuka.

Przed powstaniem państwa Izrael w 1948 r. na wszystkich drejdlach znajdowały się litery nun (נ), gimel (ג), he (ה) i szin (ש), które są pierwszymi literami słów w zdaniu:Nes gadol haja szam (Stał się tam wielki cud). Współcześnie w Izraelu na drejdlu znajdują się litery nun (נ), gimel (ג), he (ה) i pe (פ), które są pierwszymi literami słów w zdaniu: Nes gadol haja po (Stał się tu wielki cud).

Zasady gry 

Każdy z graczy przystępuje do gry z określoną liczbą monet (cukierków, czekoladek itd.) Wszyscy gracze dają do „banku” jedną monetę. Następnie kolejno kręci się bączkiem i zabiera się z banku lub wpłaca do niego swoje monety w zależności od tego, która litera ukaże się po zatrzymaniu bączka. Istnieje kilka sposobów gry, ale najczęściej: nun oznacza, że każdy dokłada do „banku” (w innej wersji: nikt nie wygrywa); gimel – obracający bączkiem bierze wszystko; he – bierze się połowę; szin lub pe – obracający dodaje do „banku” jedna monetę.

Kategoria:  Zabawki  Judaizm  Gry hazardowe

Bąk (fizyka)

Nazwa bąk została zaczerpnięta od bąka-zabawki.

Bąk – bryła sztywna mająca możliwość obrotu wokół dowolnej osi stykającej lub ślizgającej się po powierzchni, mogąca wirować wokół środka masy (to nie jest konieczny warunek - środek masy może znajdować się poza osią rotacji) na które działa moment sił dążący do zmiany kierunku osi obrotu, w wyniku czego ciało wykonuje ruch precesyjny. Bąk jest rodzajem żyroskopu.

Unieruchomienie tylko jednego punktu bryły można zrealizować np. przez podparcie punktowe. Przykładem swobodnej bryły wirującej wokół środka masy jest Ziemia, na którą działają siły zewnętrzne i powodują bardzo powolną precesję z okresem około 26 000 lat.

Mechanika teoretyczna wprowadza dwa modele bąka: bąk swobodny i bąk ciężki. W pierwszym przykładzie suma sił zewnętrznych działających na bryłę jest równa zeru, zaś w drugim działa nierównoważona siła zewnętrzna. Bąk swobodny wykonuje ruch dookoła najdłuższej z osi elipsoidy momentu bezwładności, zaś oś obrotu bąka ciężkiego systematyczne zwiększa i zmniejsza nachylenie osi obrotu do podstawy, na której się znajduje, dodatkowo wykonując ruch precesyjny.