Nie ma prawdy absolutnej *1. Każdy człowiek patrzy na świat z innego punktu widzenia, uzależnionego od swojego położenia społeczno-ekonomicznego. Każda kultura wytwarza inne normy moralne, w zależności od jej uwarunkowań społecznych, ekonomicznych, a nawet klimatycznych. Ideały i wierzenia są na ogół zasłoną dymną dla spraw czysto bytowych. "Świętości" mają za zadanie konserwowanie określonego ładu społecznego, z którego korzystają takie czy inne grupy / klasy społeczne (np. system kastowy w Indiach, według którego urodzenie w danej kaście miało być wynikiem wędrówki w "kręgu wcieleń", a tak naprawdę służyło kaście panującej).
Można dążyć do ukształtowania społeczeństwa, w którym interesy poszczególnych grup / klas będą przynajmniej częściowo zrównoważone, można też dążyć do społeczeństwa opartego na segregacji i hierarchiczności. Zależy to w dużej mierze od świadomości zbiorowej *2. i działań emancypacyjnych poszczególnych grup społecznych, bez których nie są one w stanie wywalczyć sobie lepszego położenia. Wystarczy podać tutaj kilka przykładów - pracownicy, bezrobotni, emeryci, mniejszości narodowe, wyznaniowe, seksualne, kobiety, niepełnosprawni etc.
W Polsce oficjalnie promuje się tzw. wartości chrześcijańskie (-katolickie) i prorodzinne, które jednak tak naprawdę kultywuje tylko niewielka mniejszość społeczeństwa. Na ogół służą one za zasłonę socjaldarwinistycznych warunków życia i stosunków międzyludzkich. Wszystko przeliczane jest na korzyści i pieniądze. Jednocześnie poszczególne grupy społeczne są na tyle rozbite, że nie są w stanie walczyć - w sposób kolektywny - o swoje prawa.
Dominuje skrajnie rozumiany egoizm oraz mit awansu społecznego, według którego każdy powinien zabiegać wyłącznie o własne interesy, każdy ma szansę na sukces w obecnym systemie, a jeśli mu się nie powiodło, to może winić jedynie samego siebie. Oczywiście - w rzeczy samej - istnieją możliwości robienia kariery, ale nie są one powszechnie dostępne. Wiele zależy od statusu rodziny, z której się pochodzi czy miejsca, w którym się zamieszkuje. Nie bez znaczenia pozostaje również osobista zaradność oraz FART.
Nie ma natomiast jakichkolwiek dążeń do wyrównania położenia i szans wszystkich grup społecznych (w tym jednostek, z jakich się one składają), ustanowienia jasnych i przejrzystych, takich samych dla wszystkich, reguł gry... Sposób myślenia skrajnie egoistycznego i - co za tym idzie - doraźnego oraz wyrywkowego przekłada się też na politykę. Poszczególne partie i politycy nie mają kompleksowych programów zreformowania systemu, które byłyby gotowe zrealizować. Koncentrują się jedynie na własnych korzyściach i karierach. Polska dżungla...
---
*1. A przynajmniej w sferze wartości moralnych i wyobrażeń metafizycznych.
*2. Świadomość również wpływa na byt na zasadzie "sprzężenia zwrotnego".
