Mój pomysł na Trybunał

W niniejszej notce znajduje się moja propozycja rozwiązania kryzysu konstytucyjnego, związanego z obsadą Trybunału Konstytucyjnego, rozpoczętego przez poprzedni Sejm i spotęgowanego przez Sejm obecny.

Rozwiązanie sprowadza się do konstytucyjnego kompromisu, zakładającego zmianę Konstytucji w zakresie trybu wyboru sędziów TK, ustalenie tego, kto na dziś zasiada w TK oraz co się stanie z obecnym składem TK. Jest to wersja robocza, spisana na szybko i stanowiąca raczej propozycję do dyskusji.

Podstawowe założenia kompromisu to:

Dokonywanie wyboru wszystkich sędziów TK łącznie (a nie indywidualnie) na okres wspólnej kadencji;
Wyboru dokonuje nowy twór – Zgromadzenie Elektorów;
W skład ZE wchodzą obecni i byli posłowie (ale z byłych posłów tylko ci, którzy nie uczestniczyli w poprzednim ZE 9 lat wcześniej; co do aktualnych posłów – nie ma takiego wymogu). Mechanizm ten ma rekompensować to, iż przy łącznym wybieraniu wszystkich 15 sędziów, jeden Sejm wybierałby cały TK, a inny Sejm nie mógłby wybrać ani jednego sędziego;
Głosowanie dokonywane jest w tzw. oddzielnych grupach – na wzór wyborów do rad nadzorczych w spółkach akcyjnych (art. 385 § 3-7 Kodeksu spółek handlowych). Dzięki temu, skład TK stanowiłby w miarę proporcjonalne odzwierciedlenie preferencji politycznych elektorów na ZE;
Posłowie nie mają równej liczby głosów elektorskich – tak jak w spółce akcyjnej głosuje się akcjami, tak na ZE głosowałoby głosami uzyskanymi w wyborach. W ten sposób, gdyby brać pod uwagę wyniki wyborów z 2007 r., 2011 r. i 2015 r., Jarosław Kaczyński dysponowałby aż 678.405 głosami elektorskimi (273.684 głosów w wyborach w 2007 r., 202.297w 2011 r. oraz 202.424 w 2015 r.). Gdyby wszystkich głosów elektorskich było ok. 10.150.000, to sam Jarosław Kaczyński miałby prawo wyboru jednego sędziego TK (miałby bowiem 1/15 wszystkich głosów elektorskich);
Aktualny skład TK zostałby ustalony kompromisowo – tj. z uwzględnieniem trójki sędziów wybranych prawidłowo przez poprzedni Sejm oraz dwójki wybranej prawidłowo przez obecny Sejm;
W ciągu 6 miesięcy odbyłyby się wybory pełnego składu TK na nowych zasadach a stary skład odszedłby w całości – z tym jednak zastrzeżeniem, że dzisiejsi sędziowie, którzy nie sprawują swojej funkcji dłużej niż 6 lat (a byłoby ich 11) mogliby zostać wybrani ponownie, co stanowiłoby wyjątek od obowiązującej zasady.

Poniżej krótka propozycja stosownej ustawy (w wersji mocno „ćwiczebnej”):

USTAWA

z dnia … 2016 r.

o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

Art. 1. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z 2001 r. Nr 28, poz. 319, z 2006 r. Nr 200, poz. 1471 oraz z 2009 r. Nr 114, poz. 946):

1) art. 194 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych łącznie spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą, na okres wspólnej kadencji, liczącej 9 lat, z zastrzeżeniem art. 194a ust. 3. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.”.

2) Po art. 194 dodaje się art. 194a – 194c w brzmieniu:

„Art. 194a:

Wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego dokonuje Zgromadzenie Elektorów w drodze głosowania oddzielnymi grupami, określonego w art. 194c.
Zgromadzenie Elektorów zwołuje Marszałek Sejmu nie później niż na 120 dni przed upływem kadencji urzędującego Trybunału, wyznaczając posiedzenie Zgromadzenia na dzień przypadający nie wcześniej niż na 90 dni i nie później niż na 40 dni przed upływem kadencji urzędującego Trybunału.
W przypadku, gdy kadencja Trybunału Konstytucyjnego upływałaby w dniu przypadającym w okresie krótszym niż:

1) 180 dni przed upływem kadencji Sejmu, albo

2) 90 dni po pierwszym posiedzeniu Sejmu,

kadencja Trybunału ulega przedłużeniu o 180 dni, licząc od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu, nie więcej jednak niż o 360 dni.

4. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku skrócenia kadencji Sejmu, uchwalonego albo zarządzonego po dniu przeprowadzeniu wyborów sędziów Trybunału.

Art. 194b:

Zgromadzenie Elektorów składa się z elektorów, którymi są:
1. wszyscy posłowie wykonujący swój mandat w dniu posiedzenia Zgromadzenia, oraz
2. wszystkie osoby, które w przeszłości wykonywały mandat posła, o ile nie były one nigdy elektorami na Zgromadzeniu Elektorów.
Liczba głosów elektorskich, jakimi dysponuje elektor na Zgromadzeniu Elektorów, jest równa liczbie głosów, jakie uzyskał on w wyborach do Sejmu, przeprowadzonych po dniu ostatnich wyborów sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
Zgromadzenie Elektorów funkcjonuje w oparciu o Regulamin, uchwalany przez Zgromadzenie Narodowe.

Art. 194c.:

Elektorzy reprezentujący na Zgromadzeniu Elektorów tę część głosów elektorskich, która stanowi 1/15 ogólnej liczby reprezentowanych głosów elektorskich, mogą utworzyć oddzielną grupę celem wyboru jednego sędziego Trybunału Konstytucyjnego, nie biorą jednak udziału w wyborze pozostałych sędziów.
Stanowisko sędziego w Trybunale, nieobsadzone przez odpowiednią grupę członków Zgromadzenia Elektorów, utworzoną zgodnie z ust. 2, obsadza się w drodze głosowania bezwzględną większością głosów, w którym uczestniczą wszyscy elektorzy, których głosy elektorskie nie zostały oddane przy wyborze sędziów Trybunału, wybieranych w drodze głosowania oddzielnymi grupami.”.

Art. 2. 1. Pierwsze wybory wszystkich 15 sędziów Trybunału Konstytucyjnego łącznie na okres wspólnej kadencji odbędą się w terminie 180 dnia od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, przy odpowiednim zachowaniu terminów, o których mowa w art. 194a Konstytucji.

2. Elektorami na Zgromadzeniu Elektorów, które dokona wyboru sędziów Trybunału, o których mowa w ust. 1, mają prawo być wszyscy posłowie, którzy sprawowali swój mandat po dniu 19 października 2005 r.

Art. 3. 1. W dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, sędziami Trybunału Konstytucyjnego są:

2.Sędziowie, o których mowa w ust. 1 pkt 5)-15), mogą być wybrani sędziami Trybunału Konstytucyjnego na posiedzeniu Zgromadzenia Elektorów, o którym mowa w art. 2. Przepisu art. 194 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji nie stosuje się.

Art. 3. 1. Z chwilą zaprzysiężenia członków Trybunału Konstytucyjnego, wybranego zgodnie z art. 2, wygasają mandaty wszystkich dotychczasowych sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

2.Mandaty sędziów Trybunału, które wygasłyby w związku z upływem kadencji przed terminem, o którym mowa w art. 2 ust. 1, ulegają przedłużeniu do dnia zaprzysiężenia członków Trybunału Konstytucyjnego, wybranego zgodnie z art. 2.

Art. 4. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.