Poniżej moje tłumaczenie dwóch stron z publikacji Ernesta Macha.
Link do tych tekstów na stronach 216 i 217 stoi na niemieckiej Wikipedii na stronie "Machsches Prinzip"
"Die Entwickelung der Principien der Dynamik" (Str. 216-217)
Publikacja jest w języku dziewiętnastowiecznym, stąd i tłumaczenie może się wydawać troche niecodzienne. Aby zachować oryginalną 'atmosferę językową' Macha tłumaczyłem zdania w ich oryginalnej długości bez dzielenia, które zwykle stosuję. Podkreślenia (pogrubienia) przeniesione z oryginału.
------------ Tłumaczenie 'E. Mach str. 216-217'------------
"Die Entwickelung der Principien der Dynamik" (Str. 216-217)
5.
Weźmy pod uwagę zatem ten punkt, na którym wydaje się Newton mocno (z mocnymi argumentami) opierać przy rozróżnianiu ruchu względnego i absolutnego. Jeżeli Ziemia ma (wykonuje) absolutną rotację wokół jej osi, to działają na nią siły odśrodkowe, będzie ona spłaszczana, przyspieszenie grawitacyjne na równiku zmniejszone, płaszczyzna wahadła Foucaulta będzie się obracać itd. Wszystkie te zjawiska znikają, jeśli Ziemia pozostaje w spoczynku i pozostałe ciała niebieskie się absolutnie wokół niej poruszają tak, że powstanie ta sama względna rotacja. Tak to jest jednak, jeśli od samego początku wyjdziemy od założenia absolutnej przestrzeni. Jeżeli pozostanie się na gruncie faktów, to wiemy (znamy, wie się) jedynie o względnych przestrzeniach i ruchach. Względne ruchy są te same w systemie świata (Weltsystem) według wyobrażenia Ptolemeusza i Kopernika, abstrahując od nieznanego i nie uwzględnionego 'kosmicznego medium' (Medium des Weltraums).
Obydwa wyobrażenia są też jednakowo prawidłowe, tylko to ostatnie jest prostsze i praktyczniejsze.
System świata (Weltsystem) nie jest nam dany dwa razy, raz z Ziemią stojącą i raz z wirującą, a tylko jeden raz z jego samookreślającymi ruchami względnymi. My nie możemy więc powiedzieć, co by było, gdyby Ziemia nie wirowała (się nie kręciła). Możemy ten jeden nam dany przypadek na różne sposoby interpretować.
Jeżeli jednak interpretujemy tak, że popadamy w sprzeczność z doświadczeniem, znaczy że interpretujemy błędnie. Mechaniczne podstawy mogą więc być tak przedstawiane, że przy rotacji względnej powstają (wynikają) siły odśrodkowe.
Doświadczenie Newtona z wirującym naczyniem z wodą uczy (pokazuje) tylko, że względny obrót wody nie wywołuje żadnych znaczących sił odśrodkowych na ściany naczynia, które to siły jednak są wywoływane przez względny obrót względem masy Ziemi i innych ciał niebieskich. Nikt nie może powiedzieć jak przebiegałoby to doświadczenie, gdyby ściany naczynia stawały się coraz grubsze i masywniejsze, a w końcu miały grubość wielu mil (km).Dysponujemy tylko tym jednym doświadczeniem i musimy je harmonizować ze znanymi nam faktami, a nie z naszymi dowolnymi pomysłami (tekst dosł. 'poezją').
6.
Co do znaczenia zasady bezwładności nie możemy popadać w wątpliwość, jeśli uzmysłowimy sobie na jakiej drodze została ona znaleziona. Galileusz dostrzegł najpierw niezmienność prędkości i kierunku ciał w ruchu w odniesieniu do obiektów ziemskich. W większości ruchy ziemskie (na Ziemi) są tak krótkie w czasie i przestrzeni, że nie ma żadnej potrzeby zwracać uwagi na ruch postępowy Ziemi w stosunku do innych ciał niebieskich i na jej rotację. Tylko przy daleko wyrzuconych pociskach (ciałach?), przy wahaniach wahadła Foucaulta itd. należy te ruchy Ziemi uwzględniać.
Kiedy zatem Newton owe, znalezione już za Galileusza zasady mechaniki próbował zastosować do systemu planetarnego, zauważył, że na ile to w ogóle dało się ocenić, planety w stosunku do bardzo odległych, pozornie wzajemnie nieruchomych ciał niebieskich, pomijając działanie sił, wydają się tak samo zachowywać ich prędkość i kierunek jak ciała w ruchu na Ziemi w stosunku do obiektów stałych na Ziemi. Zachowanie obiektów ziemskich w stosunku do Ziemi można sprowadzić (wskazać genezę zachowania) do ich zachowania względem dalekich ciał niebieskich.
Jeżeli chcielibyśmy twierdzić, że o ruchu ciał wiemy więcej niż, to przez doświadczenie dane nam, zachowanie w stosunku do ciał niebieskich, czynimy się winnymi nierzetelności. Jeżeli zatem twierdzimy, że jakieś ciało zachowuje w przestrzeni jego prędkość i kierunek, to zawiera się w tym tylko krótka wskazówka do postrzegania całego świata.
------------ Koniec tłumaczenia 'E. Mach str. 216-217'------------
