1. Gomułka był być może intelektualnie ograniczony, ale zasięg wolności za jego władzy był o wiele większy niż w innych demoludach, kołchozy skutecznie rozwiązano, drobne przedsiębiorstwa istniały.
2. Gierek miał ideę modernizacji Polski i jej zbliżenia do Zachodu. Inna rzecz że centralne sterowanie i wymóg uzgadniania działań z doktrynalnym socjalizmem w wydaniu sowieckim skutecznie te plany zatapiało, a Polska została z długami.
3. Jaruzelski zdusił Solidarność i dlatego nigdy się nie dowiemy odpowiedzi na pytanie "wejdą czy nie wejdą" (IMO weszliby nawet mimo zaangażowania i związania sił w Afganistanie).
Ale to Jaruzelski osobiście nadzorował pokojowe przekazanie władzy i historyczna zmianę systemu. I znów nie dowiemy się, czy sztywniejsze stanowisko, "obrona zdobyczy socjalizmu", opóźniłoby proces czy doprowadziłoby do przelewu krwi i cofnięcia procesu. Przypuszczam osobiście, że bez woli porozumienia ze strony ówczesnej władzy, posiadającej wszystkie instrumenty, łącznie z siłowymi, do przedłużania trwania systemu Polskę czekałaby zapaść cywilizacyjno-gospodarcza na długie lata. A i tragedia rozlewu krwi nie była wykluczona.
4. Można Polskę porównywać do ponurej rzeczywistości ponurego strachu i powszechnej inwigilacji - choć bogatszych od Polski - DDR czy Czechosłowacji, czy zupełnie odciętej od Zachodu Rosji, pogrążonej w dziwacznym letargu sowieckiej autarkii intelektualnej, zastraszanej wizją wojny.
5. Wracając do Gomułki i Gierka - ciągłość pokoleniowa z demokracją została, z przyczyn demograficznych, zerwana, ale istniała żywa wymiana kulturalna z Zachodem, wolność podróży, czy wyjazdów czysto ekonomicznych na saksy. Tych wolności ani w DDR, ani w CSSR, ani w Rosji nie było. Dla Rosjan były tylko limitowane wyjazdy do innych demoludów - przyjeżdżali i zachłystywali się wolnością i dobrobytem.
6. Nic więc dziwnego, że demontaż komunizmu rozpoczął się w Polsce i na Węgrzech, a Aksamitna Rewolucja czy zburzenie Muru były skutkiem procesów, które swój początek miały w Polsce.
Tylko gorzko, że obecna władza pętaków wymazuje te właśnie polskie zasługi, z przyczyn swej miałkości.
