Ukazał się piąty numer rocznika filozoficznego „Teologia Polityczna” pod tytułem „Złoty róg, czyli nieodzyskana podmiotowość”.
Bez podmiotowej wspólnoty politycznej nie może powstać republika zdolna definiować i realizować cele wewnętrzne i zewnętrzne –piszą we wstępie autorzy.
Podmiotowość
Dwudziestolecie naszej niepodległości domaga się metafory zdolnej unieść dziwny splot niezwykłej energii jednostek i ich politycznej niemocy. – piszą we wstępie do najnowszego numeru „Teologii Politycznej” Marek A. Cichocki i Dariusz Karłowicz. Najlepszym podsumowaniem ostatnich dwudziestu lat, ich zdaniem, jest metafora „złotego rogu” z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego.
Złoty róg w interpretacji autorów „Teologii Politycznej” stanowi synonim nieodzyskanej podmiotowości, bez której wspólnota polityczna nie jest w stanie normalnie funkcjonować. Polska po 1989 r. odzyskała niepodległość i formalne ramy funkcjonowania jako demokratyczne państwo prawa. Ale jako wspólnota nie jest w stanie zapewnić sobie warunków do podmiotowej działalności.
Jarosław Marek Rymkiewicz, z którym rozmowa otwiera dział „W centrum uwagi”, twierdzi, że polska elita duchowa jest pęknięta na dwie części: tych, którzy donosili i byli agentami służb PRL oraz na tych, którzy nie donosili. Wielu jej członków wprost nienawidzi Polski i tę nienawiść wtłacza kolejnym pokoleniom, które obsługują mit rzekomo niemożliwego i niepotrzebnego rozliczenia z przeszłością. Rymkiewicz opowiada o sojuszu, jaki środowisko „Teologii Politycznej” zawiązało z autorem „Kinderszenen” w obronie polskiej podmiotowości i wyjaśnia, dlaczego dzięki Powstaniu Warszawskiemu umrze w wolnej Polsce.
Dariusz Gawin w eseju „Przekleństwo 1709 r.” sięga nieco głębiej w przeszłość, upatrując przyczyn dzisiejszej słabości polskiego państwa w szczególnym usytuowaniu Polski w czasie i przestrzeni. Od dwustu lat jesteśmy miejscem mniej lub bardziej jawnej kolonizacji dwóch potężnych sąsiadów, którzy z Polski uczynili swoje laboratorium społecznych idei. Jesteśmy, obok Żydów, jedynym narodem, które przeżyło na sobie skutki zagłady. Ludobójstwo mieszkańców Woli podczas pierwszych dni Powstania Warszawskiego czy zamordowanie z zimną krwią elity narodowej w Katyniu przez Rosjan wydarzyły się tylko nieco ponad 60 lat temu. To doświadczenie, które nie pozwala zapomnieć o naszym szczególnym losie.
W kolejnym tekście „Szkice z podmiotowości” Marek A. Cichocki kontynuuje ten wątek. Zdaniem autora „Teologii Politycznej” pokolenie wychowane już w wolnej Polsce ma szczęście żyć w kraju, którym przestała interesować się historia. Te „wakacje od historii” nie muszą jednak potrwać zbyt długo. Dlatego warto poświęcić czas i energię na stworzenie strategii mającej na celu „rekonstrukcję podmiotu politycznego w Polsce”. Autor wymienia w tym kontekście problem przywództwa politycznego, merytokratyzacji administracji państwowej, bezpieczeństwa energetycznego, polityki wschodniej, zapewnienia podstawowego poziomu szczelności państwa, armii i budowania przyjaznego środowiska regionalnego.
Modernizacji nie da się skserować
Wszystkie spory, które dzieliły polskie społeczeństwo i jego elity w ciągu ostatnich dwudziestu lat są zdaniem Gawina, Cichockiego i Karłowicza odbiciem sporu podstawowego o kształt modernizacji. Czy możliwa jest modernizacja z uwzględnieniem polskiej specyfiki i historii? Możliwa, a nawet konieczna. Karłowicz w swoim eseju przekonuje, że modernizacji nie da się skserować.Brak uwzględnienia szczególnych elementów, jakie składają się na polską tożsamość – doświadczenie dwóch totalitaryzmów, Powstanie Warszawskie, Solidarność, pontyfikat papieża Jana Pawła II oraz niezwykle ważna rola Kościoła katolickiego – musi prowadzić wszelkie modernizacyjne projekty na manowce.
Kościół sprzymierzeńcem modernizacji
Kolejne działy numeru: „Teoria sekularyzacji i jej życie pozagrobowe” oraz „Religia w czasie transformacji – perspektywa empiryczna” prezentują teoretyczne i empiryczne dowody na fałszywość tezy sekularyzacyjnej. Zwłaszcza w jej zideologizowanej formie, upatrującej w religii i Kościele katolickim przeszkodę w unowocześnieniu społeczeństwa i państwa. Eseje najważniejszych zachodnich teoretyków sekularyzacji: Petera L. Bergera, Jose Casanovy to świadectwo zmiany paradygmatu myślenia w naukach społecznych. Sekularyzacja przestaje jawić się jako nieuchronny proces modernizacji. A kolejne wyjątki, jak opisywane przez ks. Richarda Neuhausa i Stanisława Burdzieja Stany Zjednoczone, tylko to potwierdzają. Agnieszka Kołakowska proponuje za to zmianę znaczenia pojęcia „sekularyzacji”. To nie zanik religii, lecz odrzucenie tradycji i wartości, będących rdzeniem kultury europejskiej, można zdaniem autorki określić mianem „nowej sekularyzacji”. Ta zmiana znaczenia może przekierować refleksję socjologiczną na ten temat na zupełnie nowe tory.
Teksty, Tomasza Żukowskiego, Krzysztofa Koseły, Zbigniewa Nosowskiego, Jana Herbsta, Katarzyny Zielińskiej, Elżbiety Ciżewskiej i Pawła Gierecha wprowadzają już perspektywę empiryczną do badania zagadnienia sekularyzacji w polskich warunkach. Wnioski wielu zagorzałych zwolenników tej teorii (a takich na polskich uniwersytetach wciąż jest wielu) mogą zaskoczyć.
Piszą autorzy numeru: Mamy wrażenie, że lukę po polskiej polityczności wypełnia Kościół. Nie w tym sensie, że biskupi zastępują ministrów (co może nie byłoby takie złe – bo czy Episkopat nie jest jedynym podmiotem zdolnym wybudować autostrady? Któż poza nim w Polsce posiada zdolność planowania wykraczającego poza horyzont jednej kadencji...? Ale zostawmy te gorzkie żarty). Chodzi o to, że katolicyzm stał się w Polsce zasadniczym spoiwem rozsadzanej przez przemiany wspólnoty, że stworzył metapolityczne ramy tych przemian, opisał je językiem wiarygodnym i osadzonym w polskim doświadczeniu duchowym. Niedoskonale? Zgoda! Jednak czy ktokolwiek zrobił choć tysięczną część tego, co zrobił Kościół, Jan Paweł II, biskupi, katecheci, kaznodzieje czy duszpasterstwa i organizacje dbające o rozwój duchowy setek tysięcy ludzi? Socjologia jest na to, jak zwykle, ślepa. Czy ktoś pytał o chrześcijańskie inspiracje postaw służących rozwojowi i solidarności? Jaki procent polskich dzieł społecznych i charytatywnych powstaje z inspiracji innej niż chrześcijańska? Z naszych doświadczeń wynika, że niewielki. Czy nie wokół polskich parafii i kwitnie najbujniej polski republikanizm – zwany z cudzoziemska społeczeństwem obywatelskim? Kto policzy koła charytatywne, chory, hospicja, centra kryzysowe, domy samotnych matek, działające w polskich parafii ach albo w ich bezpośredniej bliskości? Czy ktoś je w ogóle liczy? Czy ktoś badał wpływ konfesjonału na polskie życie gospodarcze? Znamy wielu przedsiębiorców, którzy płacą podatki i dotrzymują umów, bo wiedzą, co to bojaźń boża – i ani jednego, który by znalazł fundament moralny w podręcznikach etyki biznesu pisanych przez rodzimych antyklerykałów i postępowców.
_______________________________________________________________________________________
O „Teologii Politycznej”
Teologia Polityczna to ogólnopolskie środowisko skupiające intelektualistów, naukowców, publicystów, młodzież akademicką, artystów o poglądach konserwatywno-liberalnych.
Teologia Polityczna założona przez dwóch filozofów Marka A. Cichockiego (wykładowca UW, dyrektor programowy Centrum Europejskiego Natolin) i Dariusza Karłowicza (prezes Fundacji Świętego Mikołaja) jest pierwszym pismem reprezentującym nieznaną w Polsce dziedzinę z pogranicza filozofii, polityki i teologii. „Na sprawy polityczne chcemy spojrzeć z perspektywy spraw ostatecznych” piszą we wstępie pierwszego numeru pisma autorzy.
Dlaczego teologia polityczna? Co to takiego? Już sama nazwa pisma może wywołać niepokój i konsternację. Czy nie jest to niebezpieczna próba łączenia religii z polityką, spraw społecznych z ostatecznymi, Kościoła z życiem wspólnoty politycznej, władzy duchowej i świeckiej, różnych modeli legitymizacji, reprezentacji, hierarchii i autorytetu, różnych definicji wspólnoty i jej celów, odmiennych modeli racjonalności? Cóż na to odpowiemy? Otóż jak najbardziej! Właśnie taką niebezpieczną i pasjonującą próbę chcielibyśmy podjąć na łamach naszego pisma. Zamiast rozdzielać to, co w rzeczywistości ściśle ze sobą powiązane, chcemy pójść tropem wzajemnych inspiracji i zależności, śledzić ich wielowiekową historię i rozmaitość form, a przede wszystkim spojrzeć na sprawy polityczne z perspektywy spraw ostatecznych. Oczywiście nie po to, by polityzować religię lub klerykalizować politykę - lecz po to, by lepiej zrozumieć to, co polityczne. Słuszny szacunek wobec autonomii obu sfer nie oznacza, że trzeba je widzieć oczami tuwimowskich mieszczan (że koń, że dom, że religia, że polityka, że tramwaj). Wierzymy, że bez takiego wysiłku niepodobna uprawiać poważnej refleksji nad sprawami wspólnoty, że bez teologii politycznej nie jest możliwa zasługująca na swoje miano filozofia polityczna.
22 825 03 90, 609 020 421,
Dariusz Karłowicz
(ur. 1964), dr filozofii, publicysta, prezes i współzałożyciel Fundacji Świętego Mikołaja. Współtwórca i redaktor „Teologii Politycznej”. Związany ze środowiskiem krakowskiego Ośrodka Myśli Politycznej. Zasiada w Radzie Powierniczej Muzeum Powstania Warszawskiego.
Autor książek: "Arcyparadoks śmierci" (Znak, Kraków 2000), „Sokrates i inni święci” (OMP, Fronda, Warszawa, 2005),"Koniec snu Konstantyna" (OMP, Kraków 2004), za którą otrzymał Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego (2005).
Wspólnie z Markiem A. Cichockim i Dariuszem Gawinem prowadzi w TVP Kultura program „Trzeci punkt widzenia”.
Absolwent studiów filozoficznych na Akademii Teologii Katolickiej. W 1997 uzyskał w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk stopień doktora filozofii.
Laureat nagrody Feniks 2007. Nominowany do nagrody „Ślad” 2008.
Marek A. Cichocki
(ur. 1966), filozof, germanista, politolog, znawca stosunków polsko-niemieckich.
Współtwórca i redaktor „Teologii Politycznej”. Dyrektor programowy w Centrum Europejskim w Natolinie i redaktor naczelny pisma „Nowa Europa”. Adiunkt w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Publikuje w prasie codziennej i czasopismach.
Autor książek: „Ciągłość i zmiana.” (Więź, Warszawa 1999), „Porwanie Europy” (OMP, Kraków 2004), „Władza i pamięć” (OMP, Kraków 2005)
Wspólnie z Dariuszem Karłowiczem i Dariuszem Gawinem prowadzi w TVP Kultura program "Trzeci punkt widzenia".
Dariusz Gawin
(ur. 1964), dr filozofii, historyk idei, publicysta. Redaktor „Teologii Politycznej”. Wicedyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, szef Instytutu Starzyńskiego. Kierownik Zakładu Społeczeństwa Obywatelskiego w IFiS PAN. Członek Rady Programowej Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku, członek Rady Fundacji Szkoła Liderów, Członek Rady Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej (2006-2008).
Autor książek: „Polska, wieczny romans” (OMP, Wydawnictwo Dante, Warszawa 2005), za którą otrzymał Nagrodę im. Andrzeja Kijowskiego (2006), „Blask i gorycz wolności”, (OMP, Kraków 2006), „Granice demokracji liberalnej” (OMP, Kraków 2007).
Wspólnie z Markiem A. Cichockim i Dariuszem Karłowiczem prowadzi w TVP Kultura program „Trzeci punkt widzenia”.
Odznaczony brązowym medalem „Gloria Artis - Zasłużony dla kultury”.Laureat Nagrody im. Andrzeja Kijowskiego w 2006 roku (za książkę „Polska wieczny romans”). Stypendysta Nuffield College, Oxford University, Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu, Mershon Center for International Security Studies, Ohio State University, Wissenschaftzentrum Berlin fur Sozialforschung.
W najnowszym numerze
Teologia Polityczna nr 5 / 2009-2010
Spis Treści
Wstęp. Jamnik na weselu
Marek A. Cichocki, Dariusz Karłowicz
W centrum uwagi: podmiotowość
O afirmacji polskości.
Rozmowa z Jarosławem Markiem Rymkiewiczem
Przekleństwo 1709 roku. Czy Polacy mogą wybić się na podmiotowość?
Dariusz Gawin
Szkice z polskiej podmiotowości
Marek A. Cichocki
Modernizacji nie da się skserować
Dariusz Karłowicz
Teoria sekularyzacji i jej życie pozagrobowe
Sekularyzacje
Richard John Neuhaus
Refleksje o dzisiejszej socjologii religii
Peter L. Berger
Sekularyzacja przemyślana na nowo: globalna perspektywa porównawcza
José Casanova
Kilka uwag o sekularyzacji w XXI wieku
Agnieszka Kołakowska
Religia w czasie transformacji – perspektywa empiryczna
Ale nam się wydarzyło, czyli przegląd cudów polskich
Tomasz Żukowski
Kościół godny(?) zaufania. Nad wynikami sondaży opinii publicznej z lat 1989-2008
Zbigniew Nosowski
Dwadzieścia lat wolności: czas sekularyzacji czy desekularyzacji?
Krzysztof Koseła
Drugi trzeci sektor, czyli o aktywności społecznej wokół Kościoła katolickiego w Polsce
Jan Herbst
Religijność Solidarności okiem socjologa
Elżbieta Ciżewska
Amerykański czy europejski wyjątek? Sekularyzacja w USA
Stanisław Burdziej
Przewodnik po książkach o sekularyzacji
Katarzyna Zielińska
Kilka uwag o polskiej młodzieży początku XXI wieku
Paweł Gierech
Szekspir i polityka
Burza roku 1989
Piotr Szlagowski
Anty-Prospero. W poszukiwaniu utraconej polityki
Jakub Lubelski
Nowa wspaniała wyspa – ku rekonstrukcji człowieka
Kinga Marulewska
Jak odbudować państwo? Szekspira przedmowa do Lewiatana
Jan Pawelec
Teologia i polityka
Lepsza koncepcja wolności
George Weigel
Tyrania, czyli o samozagładzie rozumu
Tomasz Stefanek
Nawracajmy się! Wolność religijna jako fundament wspólnoty wspólnot
Zbigniew Stawrowski
Polska szkoła myślenia o stosunkach międzynarodowych. Przypadek Juliana Klaczki
Arkady Rzegocki
Polskie odrodzenie religijne i doświadczenie totalitaryzmu. Analiza fenomenologiczna
Michał Łuczewski
Bajki Ezopa o polityce
Michał Wojciechowski
Książki
Michaela Oakeshotta opowieść o nowożytnej polityce
Michael Oakeshott, O postępowaniu człowieka, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa, PWN 2008
Michał J. Czarnecki
Czy chrześcijanin może mimo wszystko polubić nowoczesność?
Charles Taylor, A Secular Age, Harvard, Harvard University Press 2007
Jan Filip Staniłko
Biorąc religię niepoważnie
Mark Lilla, The Stillborn God. Religion, Politics, and the Modern West, New York, Alfred A. Knopf 2007
Jan Pawelec
O demokracji
Charles Tilly, Demokracja, tłum. M. Szczubiałka, Warszawa, PWN 2008
Jerzy Uklański
Inne tematy w dziale Polityka
