Polski szpieg w Watykanie?

W archiwach STASI wschodnioniemieckiej bezpieki są informacje na temat agentów polskiego wywiadu w Watykanie.

 Od kilku miesięcy ksiądz Tadeusz Isakowicz-Zaleski czyta setki stron dokumentów, które na płytach CD dostał z archiwum Instytutu Gaucka w Berlinie.

- Do tej pory nikt nie podejrzewał, że wśród najbliższych współpracowników Pawła VI działał polski szpieg! Wiadomo, że była to osoba dopuszczona do największych tajemnic Papieża. Zachowały się meldunki tego agenta dotyczące poufnych rozmów Pawła VI przeprowadzanych z dyplomatami, w tym np. z przedstawicielami Wietnamu. Ten agent znajdował się wśród dziesięciu osób z najbliższego otoczenia Pawła VI. Niewykluczone, że przez jakiś czas miał także dostęp do Jana Pawła II – mówi ksiądz Isakowicz-Zaleski.

Znany badacz inwigilacji księży przez komunistyczne służby specjalne PRL, przyznaje, że analiza dokumentów niemieckiej bezpieki dotycząca polskiego duchowieństwa, zajmuje mu bardzo dużo czasu. Najprawdopodobniej to agent polskiego wywiadu przekazał SB stenogram rozmowy Pawła VI z wietnamskimi dyplomatami w 1973 roku.

– Ciekawe jest to, że ten szpieg nie napisał raportu, ale dołączył stenogram rozmowy, który się zachował do dziś w niemieckich archiwach – dodaje ksiądz Isakowicz-Zaleski. Przyznaje, że ma 90 procent pewności, kim jest ten agent. – Wystarczy porównać oficjalne życiorysy wysokich rangą polskich duchownych. Biogramy to jednak za mało  – stwierdza.

Meldunki zachowane w archiwum Instytutu Gaucka dotyczą m. in. spraw wewnętrznych Watykanu, charakterystyk personalnych dostojników, polityki zagranicznej Watykanu (m. in. wobec Chin, Izraela, Bliskiego Wschodu), rozmów Pawła VI z kanclerzem RFN Willym Brandtem i szefami dyplomacji Francji i Wielkiej Brytanii, stosunkom RFN z PRL, relacji z uroczystości pogrzebowych kardynała Kominka, opinii na temat zdrowia kolejnych Papieży. Wywiad PRL powoływał się najczęściej na „wiarygodne, sprawdzone źródło w Kurii Rzymskiej”. Zawierające najważniejsze informacje raporty trafiły potem do Wydziału HA XX/ 4 STASI (czyli referatu kościelnego służby bezpieczeństwa NRD).

W bezpiece było powiedzenie, że „korek, worek i rozporek” to trzy drogi dotarcia do każdego księdza. Wielu zwerbowanych przez SB księży wyjeżdżało do Watykanu, aby studiować. Przed wyjazdem byli oficjalnie przekazywani wywiadowi. Dostawali instrukcje, jakie informacje interesują wywiad i jak się z jego pracownikami kontaktować. Polski wywiad miał dobre informacje o tym, co się dzieje w Watykanie od lat 60. ubiegłego wieku.

W MSW powstał Departament IV, który zajmował się inwigilacją duchownych. Esbecy z „czwórki” zbierali informacje na temat każdego alumna seminarium duchownego. Teczka Ewidencji Operacyjnej Księdza (TEOK) towarzyszyła każdemu księdzu przez cały czas. Były w niej informacje ważne i takie, które mogły posłużyć do ewentualnego zwerbowani księdza jako tajnego współpracownika. Jeżeli duchowny zmieniał parafię, jego teczka był przekazywana do komórki SB, na której terenie ksiądz pracował. Cały ten proces osaczania duchownych przez SB opisał w swojej książce „Księża wobec bezpieki” ksiądz T. Isakowicz-Zaleski.

Czy są szanse na to, że w niemieckich archiwach znajdą się dowody na inwigilację polskich księży przez wschodnioniemiecką bezpiekę? - To trudna sprawa – przyznaje ksiądz. - Nie dość, że dokumenty są napisane po niemiecku, to większość z nich zawiera sformułowania bardzo specjalistyczne, zrozumiałe jedynie dla pracowników STASI. SB i Stasi dzieliły się informacjami. Obowiązywała umowa zawarta na szczeblu ministrów spraw wewnętrznych NRD i PRL. - Każda ze służb specjalnych bloku komunistycznego miała swoją „specjalizację” . I tak wschodnioniemiecka bezpieka zajmowała się głównie zdobywaniem informacji  od agentów na terenie RFN, operacje w USA i Kanadzie prowadziły głównie sowieckie KGB i GRU, natomiast polski wywiad czyli Departament I MSW zajmował się głównie lokowaniem i odbieraniem informacji od agentury w Watykanie – mówi ksiądz Isakowicz-Zaleski.

Polska bezpieka przekazywała Niemcom i innym sojusznikom z Układu Warszawskiego niektóre z meldunków swoich agentów, ale naturalnie bez kryptonimu agenta, aby uniemożliwić dekonspirację. Informacje służb specjalnych PRL na temat polskiego Kościoła, w tym również Kardynała Karola Wojtyły, były udostępniane innym komunistycznym służbom.

STASI otrzymała np. od SB szczegółowe informacje dotyczące Jana Pawła II, życiorys i charakterystykę. Podkreślano sportowe pasje Karola Wojtyły – upodobania do spływów kajakowych i narciarstwa.- W archiwach STASI zachowało się w nich ponad 230 stron akt, to prawie 100 merytorycznych informacji dotyczących spraw kościelnych, także Watykanu. Duża część z tych dokumentów zaopatrzona jest w następującą notkę: „Tłumaczenie z rosyjskiego. Ściśle tajne! Informacja organów bezpieczeństwa PRL” – dodaje ksiądz Isakowicz-Zaleski.

To właśnie SB była autorem charakterystyki Karola Wojtyły, rozsyłanej w ekspresowym tempie do „partnerskich służb” Układu Warszawskiego po jego wyborze na papieża. Już w 1972 r., czyli sześć lat przed wyborem, SB  przewidywała, że kardynał Karol Wojtyła może zostać papieżem. „Żagielowski” vel „Torano”, „Carmen”, „Ares” to tylko niektóre pseudonimy agentów SB, którzy działali w otoczeniu Karola Wojtyły.

Ferdinando Imposimato, włoski sędzia prowadzący śledztwo w sprawie zamachu Ali Agcy na Jana Pawła II  twierdził, że STASI miało agentów w otoczeniu watykańskiego sekretarza stanu Agostino Casarolego.

Znane są nazwiska niektórych z nich: to benedyktyn Eugen Karl Brammertz („Lichtblick”) oraz dziennikarz Alfons Waschbuesch („Antonius”). Wysłali do Berlina ponad sto meldunków. Zostali zdemaskowani po otwarciu archiwów wschodnioniemieckiej bezpieki. Podobnie jak kilku agentów węgierskich i czechosłowackich.

- Akta Departamentu IV w Polsce zostały zniszczone, jednak można na trop tych agentów trafić dzięki meldunkom, które są w archiwum Instytutu Gaucka  – mówi ksiądz Isakowicz-Zaleski.