O odpowiedzialności obywatelskiej. Piotr Micuła

Gdy miałem 15 lat i wydawało mi się jeszcze, że w życiu zostanę fizykiem albo informatykiem, wpadła mi w ręce książka Roberta Kiyosakiego pt. „Bogaty ojciec, biedny ojciec”, amerykańskiego przedsiębiorcy i autora kilku dosyć poczytnych publikacji inspirujących ludzi do przedsiębiorczego myślenia. Nie mam zamiaru rozwodzić się nad ostatecznym przesłaniem tej książki, ale chciałbym zwrócić uwagę na pewną kwestię poruszoną w niej, która dosyć fundamentalnie zmieniła moje wyobrażenie o drodze, którą powinienem obrać w życiu. Poddano w niej krytyce metodę wychowawczą opartą na sloganie „Ucz się, żebyś mógł znaleźć dobrze płatną pracę”, sugerując, że ten sposób wychowywania dzieci niesie ryzyko wpędzenia ich w „wyścig szczurów”, w którym pogoń za zaspokojeniem bieżącej konsumpcji pozbawia ludzi umiejętności kreatywnego myślenia i efektywnego zarządzania swoim portfelem.

 

Mimo że książka Kiyosakiego większy nacisk kładła na umiejętność osiągania niezależności finansowej, a nie szeroko pojętej odpowiedzialności obywatelskiej, po kilku latach śmiało jestem w stanie stwierdzić, że konsekwencje metod wychowawczych opartych na „ucz się, żebyś mógł znaleźć dobrze płatną pracę” rozciągają się także na wrażliwość społeczną młodych obywateli, ich kreatywność, fantazję oraz właśnie odpowiedzialność obywatelską. Pozwolę sobie na zwrócenie uwagi, że młody człowiek nie jest gliną, którą do pewnego dnia i godziny w jego życiu należy ukształtować i później pozostawić, by czyniła swoje. Skrytykowana już metoda stosowana nawet w domach dobrze usytuowanych rodzin być może zapewni potomkom godne życie, ale nie zrobi z nich odpowiedzialnych obywateli poczuwających się do obrony szeroko rozumianego „dobra wspólnego”. By wykształcić człowieka wrażliwego społecznie i zdolnego do przekształcania tego świata, należy potraktować go bardziej jak zegarek mechaniczny wymagający „nakręcenia” w taki sposób, aby sam potrafił weryfikować własne postawy, dociekać prawdy i odróżniać dobro od zła.

 

Tym „nakręcaniem” młodego człowieka powinno być nie tyle zapewnienie mu solidnego wykształcenia, co rozbudzenie chęci i umiejętności samodzielnego zdobywania doświadczenia życiowego i wiedzy oraz wyciągania ze swojej działalności odpowiednich wniosków. Do ukształtowania wrażliwego społecznie obywatela wymagany jest więc pierwiastek, który wzmaga u człowieka poczucie odpowiedzialności już nie tylko za własne życie, ale także za otaczającą nas rzeczywistość. Tylko umiejętność sięgania myślami dalej niż przeciętny uczestnik „wyścigu szczurów” oraz zdobywania doświadczenia różnymi drogami umożliwia człowiekowi w pełni wykorzystanie swojego potencjału do działania na rzecz społeczeństwa. Jest to samorozwój, zaangażowanie w działalność społeczną, postawienie na zdobywanie wiedzy własnymi drogami oraz, co jest chyba najważniejsze, podstawowa umiejętność krytycznego myślenia, bez której człowiek staje się tylko maszyną do przetwarzania podawanych na talerzu informacji.

 

Dla mnie przełomowym momentem w życiu był okres, w którym postanowiłem zaangażować się społecznie poprzez działalność w organizacji pozarządowej – w moim wypadku Fundacji Odpowiedzialność Obywatelska. Priorytetowym projektem naszej Fundacji od zawsze była akcja „Młodzi pamiętają”, odbywająca się 13 grudnia każdego roku i upamiętniająca ofiary wprowadzonego w 1981 roku stanu wojennego. Dla mnie, młodego człowieka dotychczas sprofilowanego na uczęszczanie do liceum, napisanie matury i, w długiej perspektywie, „znalezienie dobrze płatnej pracy”, możliwość wzięcia udziału w projekcie podporządkowanemu pewnej idei okazała się ścieżką do zupełnie nowych doświadczeń. Świadomość uczestniczenia w wydarzeniu, którego przekaz ma za zadanie pielęgnowanie pewnych wartości, walkę o pamięć i prawdę oraz, co chyba najważniejsze, budowanie tożsamości wspólnoty, okazała się efektywnym motorem do dalszej działalności. Nastąpiło także smutne zderzenie z rzeczywistością, gdy okazało się, że zmobilizowanie większej liczby ludzi do aktywności jest zadaniem ponad siły niewielkiej grupy działaczy społecznych. Niestety, nie inaczej niż bardzo smutną obserwacją jest fakt, że pośród naszego społeczeństwa rozprzestrzenia się bierność, powszechny „mitowisizm” i brak zainteresowania sprawami własnego państwa, nie mówiąc już o jakiejkolwiek chęci partycypacji w budowaniu jego pozycji i dobrobytu jego obywateli.

 

Niezależnie od wagi pragmatyzmu i realizmu politycznego jako cnoty podczas podejmowania istotnych z punktu widzenia funkcjonowania państwa decyzji, pozwolę sobie na sam koniec dość wizjonersko przywołać młodego, romantycznego bohatera wykreowanego przez mistrza Słowackiego – z nadzieją, że być może niejedną osobę zainspiruje do zaangażowania w życie społeczne. Motywem postępowania Kordiana podróżującego po Europie było właśnie zdobycie doświadczenia celem sformułowania idei, która umożliwi Polsce odzyskanie niepodległości. Pytanie, które powinni sobie zadać wszyscy młodzi ludzie brzmi: komu z nas starczy sił i determinacji do wspięcia się na Mont Blanc, by stanąć na wysokości równie trudnego dla naszego pokolenia zadania? Wystarczy bowiem chwila nieuwagi, a nie tylko pozbawimy siebie przysługujących nam elementarnych praw, ale niepodległość państwa zniknie gdzieś nawet nie z pola naszego widzenia, ale nawet z zasięgu wzroku wyznaczanego przez czubek naszych nosów.

 

Piotr Filip Micuła - ur. 1991 w Warszawie, student Szkoły Głównej Handlowej, od 2009 roku członek zespołu Fundacji Odpowiedzialność Obywatelska, uczestnik krajowych i międzynarodowych sesji Europejskiego Parlamentu Młodzieży, obecnie szef działu "Felieton" w Niezależnym Miesięczniku Studentów SGH MAGIEL.