Zbigwie Zbigwie
783
BLOG

Wyobraźnia bez rygorów eksperymentu ma wartość śmiecia intelektualnego? – cz.2

Zbigwie Zbigwie Nauka Obserwuj temat Obserwuj notkę 71

2. Eksperyment

image

Dawniej eksperyment oznaczał odkrycie. XVII wiek stał się świadkiem pierwszych filozoficznych rozważań na temat natury eksperymentów. Nie powinno to być zaskakujące, biorąc pod uwagę, że eksperyment stał się wówczas głównym narzędziem naukowym. Celem tych refleksji było odkrycie, dlaczego natura ujawnia nam swoje ukryte aspekty, gdy wymuszamy na niej metody eksperymentalne.

Niektórzy filozofowie wierzyli, że wiedza naukowa to niewiele więcej niż właściwe zastosowanie technik obserwacyjnych i eksperymentalnych w zjawiskach naturalnych. Francis Bacon posunął się nawet do twierdzenia, że można wykonać to, co nazwał kluczowym eksperymentem (experimentum crucis), idealny eksperyment, który sam może określić, która z dwóch rywalizujących ze sobą hipotez jest prawidłowa. Jego idee dotyczące eksperymentów promowało założone w 1665 r. "Philosophical Transactions of the Royal Society", powszechnie uznawanego za pierwsze czasopismo naukowe. Nawet niektórzy z gigantów ówczesnej nauki, tacy jak Newton, przyjęli pogląd, że teorie naukowe są bezpośrednio indukowane z wyników eksperymentów i obserwacji bez pomocy nieprzetestowanych hipotez. Nic więc dziwnego, że wielu filozofów uważało, że techniki eksperymentalne i ich właściwe zastosowanie powinny być podstawowym przedmiotem filozoficznego studiowania nauki.

Współcześnie możemy określić eksperyment jako metodę poznania naukowego, za pomocą której zjawiska rzeczywistej obiektywnej rzeczywistości są badane w określonych, odtwarzalnych warunkach za pomocą ich kontrolowanej zmiany. Badania eksperymentalne odnoszą się do empirycznych metod naukowych, które są rodzajem doświadczenia, które ma celowy, poznawczy, metodyczny charakter. Eksperyment zajmuje czołowe miejsce wśród metod poznania naukowego i często pełni funkcję kryterium prawdy wiedzy naukowej w ogóle.

Niemniej jednak kilka ważnych ról eksperymentu dotyczy jego związku z teorią. Eksperyment może potwierdzić teorię, obalić teorię lub podać wskazówki dotyczące matematycznej struktury teorii.

W nauce powinien być osiągnięty konsensus co do wyników eksperymentalnych. Wyniki te odgrywają następnie wiele ważnych ról w fizyce. Eksperyment może rozstrzygać między dwoma konkurencyjnymi teoriami, wzywać do nowej teorii, potwierdzać teorię, obalać teorię, dostarczając dowodów na określona postać matematyczną teorii.

Rolą eksperymentu jest testowanie teorii i zapewnienie podstaw wiedzy naukowej. Eksperyment może również wymagać nowej teorii, albo poprzez wykazanie, że zaakceptowana teoria jest niepoprawna, albo przez wykazanie nowego zjawiska, który potrzebuje wyjaśnienia. Eksperyment może dostarczyć wskazówek dotyczących struktury lub matematycznej postaci teorii. . Eksperyment może rozstrzygać między dwoma konkurencyjnymi teoriami, potwierdzać teorię, obalać teorię. Wreszcie, eksperyment może również mieć własne życie, niezależnie od teorii.

Niekiedy testowanie teorii jest niemożliwe eksperymentalnie. Bose i Einstein przewidzieli istnienie kondensatu Bosego – Einsteina w 1924 r. i dopiero po 70-ciu latach Carl Wieman, Eric Cornell i ich współpracownicy wykonali eksperyment potwierdzający jego istnienie w 1995 r.

Należy także omówić obserwacje. Istnieją jeszcze poglądy oskarżające kosmologię (szczególnie teorię Wielkiego Wybuchu) o to, że nie jest nauką, ponieważ nie można przeprowadzić eksperymentu, aby stworzyć nowy wszechświat. Problem z tym poglądem polega jednak na tym, że naprawdę nie ma tu dwóch rzeczy, które różnią się rodzajem. Przeciwnie, jedna jest podzbiorem drugiego. Eksperymenty są szczególnym rodzajem obserwacji.

Używając eksperymentów, nie robimy niczego fundamentalnie innego, wciąż obserwujemy, co natura ma nam powiedzieć o wszechświecie, w którym żyjemy, ale staramy się stworzyć warunki, które mają wyjaśnić, co mówi natura. W tym widoku eksperymenty są naturalnym tłumaczem. Tak więc zdolność do przeprowadzenia eksperymentu może nie decydować o tym czy coś jest nauką, czy też nie jest. Eksperymenty mogą być uważane za definiującą cechę nauki, ale tak naprawdę są szczególnym przypadkiem czegoś, co wszyscy robimy codziennie - obserwujemy świat wokół nas.

Eksperyment może potwierdzić lub zdyskwalifikować próbną rzeczywistość wymyśloną przez wyobraźnię, może też zasugerować wymóg wynalezienia nowej rzeczywistości i dać znaczące wskazówki. Eksperyment nie może sam w sobie doprowadzić do przełomów w zakresie pojęć, ale może być użyty do wyjaśnienia danych.

image

Kosmolog Matthew C. Johnson 

Czy może istnieć fizyka bez eksperymentu?

Nieklasyczna fizyka XX wieku ujawnia wewnętrzne ograniczenia eksperymentu jako metody poznania. Zasady obserwowalności, nieoznaczoności, komplementarności wiążą się z niemożliwym do usunięcia udziałem czynności poznawczych w określaniu bytu poznawanego "obiektu". Pojawia się nowe rozumienie bytu: byt-zdarzenie, byt-możliwość (ontologia wirtualności).

Fizycy badający przestrzeń, czas i materię w skali Plancka pracują ze znacznie mniejszymi wskazówkami pochodzącymi z eksperymentalnego wkładu niż kiedykolwiek wcześniej w historii nauki. Oznacza to znacznie wyższe wymagania logiczne i matematyczne rygory niż wcześniej. Pracując z długimi łańcuchami argumentów łączącymi teorie z eksperymentami, trzeba polegać na logicznej precyzji tam, gdzie nie można zapewnić kontroli eksperymentalnej.

W ciągu ostatnich kilku dekad nasze poglądy na materię, podstawowe siły i geometrię czasoprzestrzeni

przeszły metamorfozę, umożliwiającą ekstrapolację naszej wiedzy w kierunku skal odległości i czasu, które w rzeczywistości nie mogą być bezpośrednio sondowane eksperymentalnie. Ta ekstrapolacja prowadzi nas do skali Plancka, gdzie długości są rzędu 10ᶺ(-33) cm, odstępy czasu rzędu 10ᶺ(-44) s, a masy rzędu 20μg.

Fizycy nie zaakceptują łatwo nowej teorii, o ile nie zostanie ona dokładnie przetestowana eksperymentalnie

i wszystkie możliwe alternatywy zostaną wykluczone. Niezwykle udany Model Standardowy jest tego idealnym przykładem będąc pierwszą kompletną syntezą szczególnej teorii względności i mechaniki kwantowej, powstałej dzięki bliskiej współpracy teoretyków i eksperymentatorów.

Bez wielu wskazówek z eksperymentu, możliwe lepsze zrozumienie natury może być niezwykle trudne. Ale wiara w ludzką pomysłowość jest olbrzymia. Nawet jeśli będą to eksperymenty trudne, inteligentne nowe pomysły na eksperymenty, dzięki wyobraźni człowieka będą nadal realizowane, ale będą niezwykle trudne, kosztowne i wymagające poprawnej interpretacji (Wielki Zderzacz Hadronów LHC, Laserowy Interferometr Obserwatorium Fal Grawitacyjnych LIGO, Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba JWST).

Istnieje jeszcze – obok eksperymentu – to co określa się angielskim terminem „computing”.

image image

Obliczenia naukowe są ściśle związane z teorią, ale mają też wiele cech wspólnych z pracą eksperymentalną. Dlatego są często postrzegana jako nowa gałąź nauki związana z teorią i eksperymentem. W większości dziedzin nauki prace obliczeniowe stanowią ważne uzupełnienie zarówno eksperymentów, jak i teorii, a obecnie ogromna większość zarówno prac eksperymentalnych, jak i teoretycznych obejmuje niektóre obliczenia numeryczne, symulacje lub modelowanie komputerowe. I dlatego niektórzy uważają je za równie ważne jak teoria i eksperyment. Badania naukowe można postrzegać jako połączenie trzech podstawowych praktyk: teorii, eksperymentu i obliczeń.

Upuszczenie jabłka i dostrzeżenie wyników to obliczenia – to były bardzo powolne obliczenia, dotyczące jednej obserwacji na raz. Ten rodzaj obliczeń jest znany jako przetwarzanie szeregowe, a kolejne obliczenia dokonywane są po kolei.

Komputer cyfrowy umożliwia badaczowi wielokrotną symulację eksperymentu i wiele razy jednocześnie, wielokrotne obliczanie wyników i uzyskiwanie bardziej przejrzystego obrazu tego, co się naprawdę dzieje.

Im potężniejsze są komputery do naszej dyspozycji, tym bardziej złożone sytuacje mogą być symulowane, a wyniki będą lepsze i dokładniejsze! Wyniki eksperymentalne są obliczane, co informuje o ewolucji i tworzeniu nowych teorii do zbadania. W ten sposób obliczenia działają jako silny centralny filar wspierający Teorię i Eksperyment w poszukiwaniu prawdy – stanowią swoisty akcelerator naukowy .

image


Zbigwie
O mnie Zbigwie

"Niedawno ukazał się interesujący wpis: http://bezwodkinierazbieriosz.salon24.pl/338033,grawicapy-lataja-w-kosmosie pióra znanego blogera Zbigwie, z wykształcenia fizyka" - http://autodafe.salon24.pl/249413,zagadkowe-analogie. Znajdź ponad 100 moich notek na Forum Rosja-Polska  http://bezwodkinierazbieriosz.salon24.pl Poetry&Paratheatre 2010 i 2013. Free counters

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Technologie