Czy pamiętamy?

Wincenty Sowa - „VIS”

Wincenty Sowa pseudonim „Vis” urodził się 5.04.1914r w Janowie Lubelskim. Mieszkał we wsi Ruda, obecnie dzielnica Janowa Lubelskiego.

Po skończeniu gimnazjum w 1936r służy w wojskowej Szkole Podchorążych w Tomaszowie Lubelskim gdzie uzyskał stopień podporucznika.

Od początku 1943r por. Wincenty Sowa ps. „Vis”, „Orzechowski” - tworzy oddział partyzancki Narodowych Sił Zbrojnych. Oddział składał się z uczniów janowskiego gimnazjum, mieszkańców okolicznych wiosek, dołączają też żołnierze z placówki w Białej z dowódcą Adamem Jaroszem.

Początkowo oddział liczy 36 żołnierzy, później powiększa stan osobowy.

Od lipca 1943r oddział „Visa” wszedł w skład zgrupowania NSZ dowodzonego przez kpt. Leonarda Zub-Zdanowicza ps. „Zęba”. W składzie zgrupowania były oddziały „Stepa”, „Cichego”, „Znicza”, „Jacka” i „Dymszy”, operujące samodzielnie i koncentrowane na czas większych operacji. Jesienią 1943r oddział „Visa” stacjonował w obozie „Zęba” nad rzeką Sanną.

Oddział „Visa” brał udział w akcjach wraz z oddziałami AK – kpt. Tadeusza Sztumberg-Rychtera „Żegoty”, por. Tadeusza Kuncewicza „Podkowy”, por. Jana Turowskiego „Norberta”, por. Adama Piotrowskiego „Doliny” oraz placówki AK Zaklików - w nocy z 7 na 8 września 1943r opanowano Janów Lubelski i magazyny, brał też udział w zwycięskiej walce zgrupowania NSZ z niemiecką ekspedycją pacyfikacyjną na trasie Borów - Gościeradów w „Szczeckich Dołach” w listopadzie 1943r.

Oddział „Visa” operował w rejonie Janowa Lubelskiego, zajmował się likwidowaniem skazanych wyrokiem Wojskowych Sądów Specjalnych, konfidentów oraz straży leśnej, nadzorującej barbarzyńskie wycinanie lasów. Ochraniał stacjonującą w Lasach Janowskich szkołę podoficerską przy oddziale AK „Lancy” - por. Bolesława Ostrowskiego.

Po wejściu sowietów w lipcu 1944r „Vis” rozwiązał oddział. Przeniósł się do Lublina, zamieszkał na ul. Lubartowskiej 31.

Jesienią 1944r NKWD rozpoczęło aresztowania. „Visa” aresztowało lubelskie UB po denuncjacji przez konfidentów.

Kapitan „Vis” przeszedł na Zamku w Lublinie okrutne śledztwo, był straszliwie torturowany.

Wiedział wiele – był dowódcą janowskiego oddziału Narodowych Sił Zbrojnych, znał setki żołnierzy z zakonspirowanych placówek, dziesiątki rodzin i osób stanowiących opokę dla zbrojnego podziemia. Milczał. Nie wydał nikogo. Jego żołnierze przez następne lata kontynuowali walkę zbrojną z nową okupacją.

Po śledztwie 9. 11.1944r Sąd Wojskowy Garnizonu Lubelskiego na niejawnej rozprawie wydał wyrok śmierci na „Visa”.

Potem oczekiwanie w celi śmierci.

20 listopada 1944r o godzinie 16.10 oprawcy z UB rozstrzelali trzydziestoletniego kapitana „Visa”,

W tym samym dniu rozstrzelano dziewiętnastu innych żołnierzy Polski Walczącej.

Miejsce pochówku Kapitana „Visa” do dzisiaj pozostaje nieznane.

Poniżej odpis wykonania wyroku.

D E C Y Z J A N A C Z E L N E G O D O W Ó D C Y

Wyrok zatwierdzam

Tajne

Protokół

Wykonania Wyroku Śmierci.

Miejsce m. Lublin dnia 20 listopada 1944

Podpisali

Prokurator Wojskowy Garn. Lubelski. Łucewicz Józef mjr W.P.

Lekarz....

Dowódca Plutonu Egzekucyjnego Dalecki Antoni

w obecności lek. Kupsz (?) oraz komendanta więzienia Alojzy Stolarz

stwierdzają, że w dniu dzisiejszym o godz. 16.10 został rozstrzelany Sowa Wincenty s. Marcina

skazany dnia 9 listopada 1944r na karę śmierci przez Sąd Wojskowy Garnizonu Lubelskiego

na podstawie art 88 K.P.K.

Zgon rozstrzelanego został przez lekarza stwierdzony.

Prokurator: Łucewicz

Komendant więzienia Stolarz

Lekarz.................

Dowódca Plutonu Egzekucyjnego: Dalecki

Ksiądz: (podpis nieczytelny)

 

Jeszcze do dzisiaj ci co utrwalali władzę nowego okupanta w Polsce, ich dzieci, starają się nam narzucić swoje "wartości", pouczają nas jak mamy postępować, widać ich na ekranach telewizorów,

mają prasę, posłów. Znowu będą kandydować, pewnie znowu zajmą miejsca w sejmie, senacie. Czy Polacy  są całkowicie pozbawieni wiedzy historycznej i honoru?