Możesz płacić podatki, mieć polskie obywatelstwo i PESEL, ale i tak nie będziesz mógł korzystać z usług finansowych. Powód? Urodziłeś się nie w tym miejscu, co trzeba. Sprawa jest bulwersująca i zajął się nią Rzecznik Praw Obywatelskich, pilnie interweniując w Ministerstwie Finansów.
Ryzyko ze względu na urodzenie
Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi, kwestionujące praktyki instytucji finansowych stosowane wobec klientów, których miejsce urodzenia jest poza Unią Europejską. Takie działania, w ich odczuciu, są dyskryminujące. Skarżący wskazują, że od wielu lat przebywają w Polsce, legitymują się dokumentami tożsamości (dowód osobisty, paszport), mają nadany nr PESEL i płacą podatki, a mimo to instytucje finansowe odmawiają im dostępu do swoich produktów wyłącznie z uwagi na miejsce urodzenia poza Unią Europejską, w państwach uznawanych przez banki za państwa trzecie wysokiego ryzyka – Afganistan, Barbados, Egipt, Iran, Białoruś, Ukraina. Inną kategorię stanowią klienci banków, którzy mają status rezydentów. W ramach wykonywania swoich zawodowych zadań, konieczne jest nawiązanie relacji z instytucją finansową. Niestety, z uwagi na miejsce urodzenia w państwie trzecim wysokiego ryzyka, banki odmawiają tym osobom dostępu do swoich usług.
Rzecznik ma świadomość, że instytucje finansowe są zobligowane do stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Jednakże rezygnacja z nawiązania stosunku gospodarczego lub decyzja o jego rozwiązaniu nie może być podyktowana wyłącznie tym, że dany podmiot z uwagi na miejsce urodzenia należy do grupy klientów o podwyższonym ryzyku prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Dlatego właśnie Adam Krzywoń, Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich wystąpił w tej sprawie do generalnego inspektora informacji finansowej Jarosława Żółtowskiego.
Odpowiedź resortu finansów
W odpowiedzi Ministerstwo Finansów odpisało, że przepis obowiązujące w Polsce przewidują dla takich przypadków stosowanie wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego. Jednocześnie jednak przyznało, że nie przewidują obligatoryjnego wykluczania ze stosunków gospodarczych. Stosowanie praktyki polegające na automatycznym i bezrefleksyjnym wykluczaniu tego rodzaju osób należy ocenić negatywnie.
Dalej w piśmie czytamy, że „opisane przypadki mogą mieć związek z praktyką tzw. deriskingu, czyli procesu polegającego na ograniczeniu ryzyka podejmowanego przez podmioty gospodarcze. Jednakże w opisanych sytuacjach tego rodzaju działanie (w praktyce automatyczne odrzucanie klienta) ocenić można jako nieuzasadnione i nieproporcjonalne w stosunku do ewentualnego ryzyka. Proces ten zdaje się bowiem obejmować błędną jego ocenę. Automatyczna odmowna prawdopodobnie nie powinna mieć w takim przypadku miejsca. Powinna być poprzedzona rzetelną, wszechstronną oraz opartą na faktycznych przesłankach oceną klienta.
Teraz piłeczka jest po stronie instytucji finansowych, które nie powinny dalej automatycznie stosować przepisów wykluczających z możliwości korzystania z kredytów, pożyczek oraz innych usług finansowych.
Cudzoziemcy w pracy
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w ostatnim dniu kwietnia 2025 r. (najnowsze dostępne dane) pracę w Polsce wykonywało 1077,3 tys. cudzoziemców, tj. o 5,5 proc. więcej niż w kwietniu 2024 r. W porównaniu do poprzedniego miesiąca ich liczba zwiększyła się o 1,0 proc.
W analizowanej populacji cudzoziemców większość stanowili mężczyźni ‒ ich udział wyniósł 59,9 proc. i było to o 0,1 p. proc. więcej niż w kwietniu 2024 r. i tyle samo co miesiąc wcześniej.
W stosunku do kwietnia 2024 r. wśród cudzoziemców wykonujących pracę zwiększyła się zarówno liczba kobiet, jak i mężczyzn – odpowiednio o 5,3 proc. i 5,7 proc. W porównaniu z 31 marca 2025 r. liczba kobiet zwiększyła się o 0,9 proc., a liczba mężczyzn o 1,0 proc.
Fot. Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek/PAP
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Polityka
