Ogłoszenie przez prezydenta Andrzeja Dudę inicjatywy przeprowadzenia referendum konstytucyjnego, to logiczna konsekwencja odrzucenia przez cały obóz rządzący obecnie obowiązującej ustawy zasadniczej i tego wszystkiego co ona symbolizuje. Pierwsze hipotetyczne pytanie referendum („Czy jesteś za zmianą obecnie obowiązującej Konstytucji RP?”) będzie jednak tak naprawdę głównie pytaniem o ocenę dotychczasowych rządów PiS. To z punktu widzenia PiS bardzo ryzykowne rozwiązanie, ale trzeba pamiętać, że poza zwolennikami tej partii odpowiedzi twierdzącej udzielą z pewnością również ci, którzy popierają obecnie Ruch Kukiz ’15, a także różne małe partie na prawo od PiS. Czy to wystarczy aby uzyskać powyżej połowy głosów? Nie sposób tego dziś przewidzieć, a tym bardziej politycznych skutków ewentualnej przegranej dla dalszych rządów PiS. Natomiast jeśli referendum zostanie połączone z przyszłorocznymi wyborami samorządowymi, to – zważywszy na obecną temperaturę sporu politycznego – możliwe wydaje się osiągnięcie w nim frekwencji powyżej 50 proc., bez czego – warto przypomnieć – wynik referendum nie będzie wiążący. Wszystkim zwolennikom demokracji powinno na tym zależeć.
Ponieważ referendum wydaje się przesądzone – trudno mi wyobrazić sobie odrzucenie prezydenckiego wniosku w tej sprawie przez zdominowany przez PiS Senat RP – to byłoby dobrze, gdyby Polaków zapytano też w nim o 3-4 kwestie ustrojowe o fundamentalnym znaczeniu dla ewentualnej przyszłej nowej konstytucji. Treść, a nawet sama językowa redakcja pytań ma tu oczywiście istotne znaczenie, bo wielu z nas inaczej odpowie na pytanie o utrzymanie wyborów powszechnych Prezydenta RP, a inaczej o to, czy są za wprowadzeniem ustroju, w którym głowa państwa jest pozbawiona wpływu na proces ustawodawczy. Jeśli jednak referendum ma mieć wymiar wykraczający poza pytanie kto jest za PiS, a kto za liberalną opozycją, która będzie broniła konstytucji z 1997 r. wszystkimi siłami, to pytania referendalne powinny dotyczyć takich kwestii jak:
1) konstrukcja władzy wykonawczej (utrzymanie dwugłowej egzekutywy, czy też wprowadzenie systemu: a) prezydenckiego lub b)kanclerskiego);
2) struktura parlamentu (jednoizbowy czy dwuizbowy, a jeśli to drugie, to jaka ma być rola i sposób wyłaniania Senatu);
3) zakres dalszej integracji Polski w ramach UE (kto – parlament czy też naród w kolejnym referendum – powinien zdecydować o ewentualnym przyjęciu euro).
Oczywiście tych pytań może być więcej, także tych dotyczących kwestii stricte światopoglądowych. Jeśli jednak będzie ich zbyt wiele, wówczas referendum zrobi się kompletnie nieczytelne dla większości obywateli. Najważniejsze jednak jest, by udało nam się jako wspólnocie zmagającej się z coraz głębszym konfliktem wewnętrznym, wykorzystać referendum nie do jego pogłębienia, co niestety wydaje się realnym zagrożeniem, ale do znalezienia odpowiedzi na kilka bardzo ważnych pytań ustrojowych. Ich treść będzie zatem prawdopodobnie najważniejszym wyzwaniem prezydentury Andrzeja Dudy i jego – kto wie czy nie ostatnią – szansą na wyjście z impasu w jakim się znalazł. Powodzenia Panie Prezydencie!
