„Redaktor” w służbie wywiadu

Paweł Deresz, dziennikarz i były korespondent agencji Interpress w Czechosłowacji, został zarejestrowany jako tajny współpracownik wywiadu wojskowego PRL o pseudonimie „Redaktor” – wynika z dokumentów znajdujących się w Instytucie Pamięci Narodowej. Jego pozyskanie nastąpiło w 1989 r., tuż przed upadkiem PRL u.

Paweł Deresz, mąż Jolanty Szymanek-Deresz, która zginęła w katastrofie smoleńskiej, zasłynął z ataków na rodziny ofiar katastrofy oraz ekspertów, którzy chcą się dowiedzieć, co naprawdę stało się w Smoleńsku 10 kwietnia 2010 r. Paweł Deresz nie chciał nam odpowiedzieć na pytanie, jaki jest związek pomiędzy jego przeszłością a obecną postawą w sprawie smoleńskiej tragedii.

– Mam glejt od IPN u na to, że nigdy nie byłem tajnym ani jawnym współpracownikiem służb specjalnych. Otrzymałem pismo w lutym br., że kandydując do Sejmu i Senatu, złożyłem zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne. Jeżeli wierzycie archiwom peerelowskich służb, to gratuluję – mówi „Codziennej” Deresz.

Okazuje się jednak, że IPN oświadczenie Pawła Deresza sprawdzał w 2011 r., w czasie wyborów, kiedy jeszcze kwerenda nie objęła wszystkich archiwów. Teraz ujawniono nowe dokumenty wywiadu wojskowego, m.in. na temat Pawła Deresza.

Cenny nabytek

W sporządzonym przez Wojskowe Służby Wewnętrzne raporcie z sierpnia 1988 r., dotyczącym ustaleń poczynionych wobec Pawła Deresza, czytamy: „W miejscu pracy [tj. w gazecie „Kurier Polski”] posiada opinię dobrze przygotowanego do zawodu dziennikarskiego. Wykazuje się pracowitością, samodzielnością i operatywnością. Cechuje go duże wyrobienie i odpowiedzialność polityczna w pracy zawodowej i partyjnej. Aktywny członek PZPR, w pracy społeczno-politycznej tow. Chmiel z MSW pod względem politycznym i etyczno-moralnym zastrzeżeń do obywatela „D” [Deresza] nie posiada.

„Redaktor” nie odmawia służbom.

Dopiero po blisko dwuletnim rozpracowywaniu kandydata, mjr Barski zwrócił się do swojego przełożonego płk. Zdzisława Żyłowskiego – szefa Oddziału „Y” Zarządu II Sztabu Generalnego z wnioskiem o wyrażenie zgody na zwerbowanie Pawła Deresza do współpracy z wywiadem wojskowym. We wniosku datowanym na październik 1989 r. (po czterech miesiącach od daty przeprowadzenia czerwcowych wyborów do Sejmu PRL i w czasie funkcjonowania rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego) mjr Barski określił cel zwerbowania Deresza do współpracy w sposób następujący: „W chwili obecnej posiada on ku temu niezbędne możliwości wywiadowcze. Można również liczyć na pomoc w przypadku realizacji naszych zadań w miejscu pracy kandydata [tj. w redakcji „Kurier Polski”]”.

W dalszej części wniosku o wyrażenie zgody na werbunek Deresza, mjr Barski proponuje: „Pozyskać kandydata do współpracy na motywach patriotycznych. Po wyrażeniu zgody na współpracę zostanie mu przedstawiona do podpisu Deklaracja. Propozycja współpracy z wywiadem wojskowym przedstawiona zostanie kandydatowi w sposób bezpośredni w trakcie spotkania”. Co istotne, mjr Ryszard Barski podkreślił: „Nie przewiduje się, by kandydat odmówił współpracy z wywiadem wojskowym PRL”.

W raporcie z pozyskania Pawła Deresza na współpracownika wywiadu wojskowego mjr Barski z satysfakcją zameldował przełożonemu: „W dniu 18.10.1989 r. przeprowadziłem werbunek kandydata na adresówkę ps. »REDAKTOR«. Spotkanie odbyło się w kawiarni hotelu EUROPEJSKIEGO. Po ogólnej rozmowie dot. aktualnej sytuacji politycznej i gospodarczej kraju zaproponowałem wykorzystanie jego adresu domowego dla potrzeb wywiadu wojskowego PRL. »REDAKTOR« bez zastrzeżeń podpisał wręczone mu zobowiązanie o zachowaniu w tajemnicy oraz zobowiązanie dot. udostępnienia swojego adresu dla potrzeb wywiadu wojskowego. […] W końcowej części rozmowy stwierdził m.in., iż jest zadowolony z faktu, że taka instytucja darzy go zaufaniem. Decyzję o udostępnieniu nam swojego adresu podjął po upewnieniu się, że ma do czynienia z wojskiem, którego jest sympatykiem. Sam jak stwierdził, jest porucznikiem rezerwy. Podkreślił, iż będzie sumiennie realizował wszelkie zadania wynikające z faktu współpracy z nami”.

Po udanym werbunku mjr Barski ustalił z Dereszem zasady konspiracji i kontaktowania się ze swoim oficerem prowadzącym. Dla upewnienia się co do szczerości i lojalności nowego współpracownika wywiadu, zarządził wysłanie na adres „Redaktora” listu kontrolnego z RFN u z rezydentury wywiadu o kryptonimie „Kapitol”.

Pod raportem z pozyskania podpisali się: płk Zdzisław Żyłowski (Szef Oddziału Y) oraz ppłk. Konstanty Malejczyk (późniejszy szef WSI). Raport z pozyskania sporządzono w Warszawie 19 października 1989 r.

Dziennikarski projekt WSI

Z akt współpracownika wywiadu wojskowego ps. Redaktor przechowywanych w Instytucie Pamięci Narodowej pod sygn. akt IPN BU 003179/375 wynika, że Pawłem Dereszem zajmował się kwiat komunistycznego wywiadu wojskowego, później wywiadu WSI: płk Zbigniew Worożbit, płk Henryk Michalski, płk Zdzisław Żyłowski oraz płk Konstanty Malejczyk. Z materiałów tych nie wynika także, aby wywiad wojskowy zaprzestał kontaktów z Dereszem po styczniu 1990 r. Wręcz przeciwnie, z zawartości merytorycznej oraz paginacji stron można wysnuć wniosek, że tajna współpraca mogła być kontynuowana.

Paweł Deresz był także członkiem redakcji „Przeglądu Międzynarodowego” – pisma powołanego w 1995 r. rozkazem ówczesnego szefa WSI Konstantego Malejczyka. Bezpośredni nadzór nad projektem powierzono ówczesnemu płk. Markowi Dukaczewskiemu. Redaktorem naczelnym oraz wydawcą „Przeglądu Międzynarodowego” został Jerzy Tepli – jak wynika z archiwalnych dokumentów, wieloletni współpracownik komunistycznego wywiadu wojskowego, następnie WSI o ps. Eureka. Jednym ze współpracowników „Przeglądu Międzynarodowego” był Krzysztof Mroziewicz (dziennikarz „Polityki”, b. ambasador RP w Indiach) – według dokumentów zarejestrowany jako tajny współpracownik wojskowych służb specjalnych ps. Sengi. Redakcja „Przeglądu Międzynarodowego”, stanowiąca dla WSI instytucję przykrycia, mieściła się w Warszawie przy ul. Koszykowej. Ostatni numer „Przeglądu Międzynarodowego” wydano w 1998 r.

Autor jest ekspertem w sprawach działalności służb specjalnych. Autor wielu publikacji specjalistycznych. Były wiceprzewodniczący komisji likwidacyjnej WSI oraz były członek komisji weryfikacyjnej WSI.
 

Piotr Woyciechowski/GPC