Dobra osobiste jednostki

Dobra osobiste człowieka, takie jak zdrowie, wolność, cześć, prywatność czy twórczość, są chronione przez prawo cywilne niezależnie od innych form ochrony prawnej. Są to wartości niemajątkowe, które związane są z godnością człowieka i obejmują m.in. integralność fizyczną, psychiczną oraz indywidualność. Kodeks cywilny wymienia przykłady dóbr osobistych, ale lista ta nie jest zamknięta. Dobre uznawane przez społeczeństwo mogą być traktowane jako dobra osobiste, a ich zakres może się zmieniać w miarę rozwoju społecznego i technologicznego. Dociekając istoty powiązania dóbr osobistych z istotą człowieczeństwa należy odwołać się do aksjologii konstytucyjnej, skupionej wokół pojęcia godności osobowej człowieka. Status dobra osobistego ma nie każda wartość odnosząca się do osoby ludzkiej, ale tylko taka, która jest przejawem godności w wymiarze osobowym. Osobisty, a nie interpersonalny charakter dóbr osobistych oznacza, że są to wartości idealne ściśle związane z określoną, konkretną osobą. Wartości te są osobistymi dobrami danej jednostki, tylko jej przynależnymi i realizującymi jej partykularny, osobisty interes niemajątkowy. Dobra osobiste „stanowią atrybut każdej osoby fizycznej, z którą są ściśle związane i jako takie mają indywidualny charakter; skupiają indywidualność człowieka” (wyr. SN z 26.5.2017 r., I CSK 557/17, OSNC 2018, Nr 3, poz. 33).  Praktyka sądowa wskazuje na znaczną dynamikę w „odkrywaniu” nowych dóbr osobistych oraz poszerzaniu zakresu wartości chronionych cywilnoprawnie. Otwarty katalog dóbr osobistych z art. 23 KC staje się coraz szerszy. Orzecznictwo dostrzega nowe interesy i wartości, które są uznawane za warte ochrony w ramach tej konstrukcji. Poszerzenie ochrony odbywa się na dwa główne sposoby: po pierwsze, sądy odkrywają nowe dobra osobiste, które wcześniej nie były traktowane w tym kontekście, a po drugie, istniejące już dobra osobiste są rozszerzane, aby obejmować interesy, które dotychczas nie były objęte tą ochroną. Przeważnie dobra osobiste są naruszone w wyniku podania nieprawdziwych informacji godzączych w czyjeś dobre imię czy godność, ale ciekawostką jest, iż naruszenie dobra osobistego, jak i sama odpowiedzialność naruszyciela, może być bowiem następstwem przekazania opinii publicznej wiadomości nawet zgodnych z prawdą, lecz ingerujących w sferę życia prywatnego. Do uniknięcia odpowiedzialności nie byłoby w takiej sytuacji wystarczające wykazanie prawdziwości określonych informacji, lecz konieczne byłoby udowodnienie, że za ich ujawnieniem przemawiał w danych uwarunkowaniach wzgląd na interes społeczny (publiczny). Dopiero wówczas można byłoby uznać, że działanie podmiotu naruszającego dobro osobiste nie było bezprawne (art. 24 § 1 zd. 1 in fine i zd. 2 KC). Więc czasami za mówienie czy pokazwanie nawet prawdy można ponieść odpowiedzialność za naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do prywatności. Podobnie naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych może stanowić podstawę odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych, jeżeli niezgodne z prawem przetworzenie tych danych skutkuje naruszeniem prawa do i dobrego imienia. Należy pamiętać, aby mówić o odpowiedzialności za naruszenie cudzych dóbr osobistych zaistniałe naruszenie musi być jednocześnie bezprawne. Bezprawność oznacza ujemną ocenę zachowania opartą na sprzeczności tego zachowania z szeroko pojętym porządkiem prawnym. Bezprawność stanowi kwalifikację przedmiotową zachowania, w której ujmuje się je jako obiektywnie nieprawidłowe. Przy ustaleniu bezprawności rozważeniu podlega stosunek, w jakim pozostaje dane zachowanie względem obowiązujących reguł postępowania.