Przystępując do reformy "wymiaru sprawiedliwości" należy rozpatrzyć podstawy aksjologiczne na bazie których należy to robić.
Tu spotykamy się z podstawową kwestią: czy celem jest wytworzenie w społeczeństwie poczucia sprawiedliwości, czy też ładu społecznego w jakim żyjemy?
Jest to zasadnicza odmienność cywilizacyjna między ustrojem Rzeczypospolitej, a systemem hierarchicznym wywodzącym się z judaizmu i prowadzącym do totalitaryzmu - obowiązującym w większości państw europejskich.
W państwach prawa totalnego system sądowniczy rozpatruje przekroczenia prawa (przestępstwo) i wymierza stosowną przekroczeniu karę, której celem jest zachowanie porządku. To, czego nie obejmuje swym opisem prawo - nie jest przestępstwem.
(Ta zasada prawna opisana została w Księdze Rodzaju, w odniesieniu do Rubena, który spółkował z jedną z żon Jakuba, a co nie zostało uznane za przekroczenie prawa, gdyż taki zakaz - spółkowania z żoną ojca - wcześniej nie istniał).
W Rzeczypospolitej istnieje umowa społeczna dotycząca ładu, a mająca formę zapisu reguł zazwyczaj stosowanych w podobnych przypadkach. (W zasadzie - uznaje się, że są to przepisy prawa, ale tak nie jest. Setki lat indoktrynacji doprowadziły do braku nawet słownictwa, które pozwalałoby na rozróżnienie). Rolą sędziego - rozjemcy jest nie tyle rozważenie zakresu odstępstwa od tych reguł, co w oparciu o nie określenie stopnia naruszenia ładu. Taki sędzia nie wymierza kary za przekroczenie, a wskazuje środki pozwalające na przywrócenie ładu.
Warto dostrzec, że w praktyce, w znakomitej większości przypadków, poczucie ładu jest identyczne poczuciu sprawiedliwości - stąd łatwość o niewłaściwe wyjaśnienia.
Sędzia nie jest reprezentantem (pośrednikiem) wymierzającym karę w imieniu prawa, a rozjemcą, który określa środki i sposoby przywracania ładu czyniąc to w obliczu Majestatu Rzeczypospolitej.
