Rozwój otoczenia instytucjonalnego polityki młodzieżowej w Polsce po 2015 roku

1. Wprowadzenie

Pojęcie „młodzieży” jest stałym elementem debaty publicznej. Wyodrębnienie młodzieży w dyskursie politycznym, a następnie w ramach polityk publicznych, jest wynikiem uznania, że stanowi ona specyficzną grupę społeczną pod względem społecznym, ale również ekonomicznym, posiadającą szczególną role w społeczeństwie. Z perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego wykorzystanie potencjału młodzieży oraz odpowiednie programowanie polityki młodzieżowej jest szczególnie istotne, ponieważ młodzież stanowi grupę charakteryzującą się znacznym poziomem innowacyjności.

Polityka młodzieżowa to całokształt działań podejmowanych przez władze publiczną, których adresatem są ludzie młodzi. Kluczowym zagadnieniem polityki młodzieżowej jest zapewnienie młodzieży odpowiedniej partycypacji we władzy.

Definiując „politykę młodzieżową” w doktrynie dokonuje się zasadnego rozróżnienia na dwa sposoby rozumienia polityki młodzieżowej: „politykę młodzieżową sensu stricto” (wąskie rozumienie) i „politykę młodzieżową sensu largo” (szerokie rozumienie). Polityka młodzieżowa w wąskim rozumieniu dotyczy działań na rzecz młodzieży podejmowanych w ramach realizacji poszczególnych polityk sektorowych. Natomiast w szerokim rozumieniu polityka młodzieżowa jest systemem międzysektorowych, spójnych i planowanych działań skoncentrowanych na rozwiązaniu istotnych problemów młodzieży (wymiar przedmiotowy) z uwzględnieniem opinii i potrzeb tej grupy społecznej oraz włączaniem jej w procesy współdecydowania (wymiar podmiotowy).¹

Niniejsza analiza koncentrować będzie się na tym jak funkcjonuje otoczenie instytucjonalne polityki młodzieżowej w Polsce przed i po 2015 roku. Pod pojęciem otoczenia instancjonalnego na potrzeby niniejszej analizy rozumie się ogół instytucji publicznych podejmujących działania na rzecz partycypacji młodzieży we władzy oraz organów podejmujących działania włączające młodzież w kształtowanie polityki młodzieżowej.

Celem niniejszej analizy jest przeprowadzenie przeglądu działań podejmowanych przez władze w ramach polityki młodzieżowej, ze szczególnym uwzględnieniem otoczenia instytucjonalnego, służącego do realizacji partycypacji młodzieży we władzy. Włączanie i udział młodzieży w charakterze konsultacyjnym, doradczym, decyzyjnym jest fundamentalny do kreowania polityki młodzieżowej odpowiadającej na realne potrzeby tej grupy społecznej. Analiza ma również wskazać na właściwy kierunek kształtowania polityki młodzieżowej biorąc pod uwagę dotychczasową realizację jej założeń przez poszczególne rządy.

2. Polityka młodzieżowa w latach 2003-2015

Do rozpoczęcia w Polsce debaty o polityce młodzieżowej przyczynił się trwający proces akcesyjny do UE i związana z tym konieczność dostosowania się do zaleceń Komisji Europejskiej zawartych w Białej księdze z 2001 roku² oraz późniejszych rezolucji Rady Unii Europejskiej z 2003 i 2004 roku. Mając na uwadze zawarte w tych dokumentach zalecenia oraz obowiązujące w UE tendencje do rozwijania polityki młodzieżowej, zdecydowano się na opracowanie programowego dokumentu określającego kierunki i cele polityki młodzieżowej w Polsce.

W DNIU 19 sierpnia 2003 roku polski rząd zatwierdził „Strategię Państwa dla Młodzieży na lata 2003-2012”. Strategia powstała we współpracy Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z innymi urzędami centralnymi, instytucjami działającymi na rzecz młodzieży, naukowcami zajmującymi się problematyką młodzieżową i organizacjami młodzieżowymi.

Według „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012”:

„polityka młodzieżowa uznawana jest w krajach europejskich za międzyresortową, zintegrowaną politykę wobec młodych ludzi, wywodzącą się z ich potrzeb. Celem polityki młodzieżowej jest stworzenie odpowiednich warunków bytowych dla młodych ludzi, umożliwienie im uczestnictwa w życiu publicznym, udziału w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym na równi z innymi grupami społecznymi”³

Należy wskazać, że „Strategia Państwa dla Młodzieży na lata 2003-2012” wskazywała, że realizacja celów określonych w tym dokumencie wymaga stworzenia spójnego systemu prawno-instytucjonalnego wsparcia młodzieży.

W ocenie ekspertów pierwsza rządowa strategia na rzecz młodzieży nie zawierała oryginalnych rozwiązań, stanowiła powielenie ogólnych założeń zawartych w aktach prawnych przyjmowanych na poziomie Unii Europejskiej. Dowodzą temu obszary interwencji, takie jak: edukacja, zatrudnienie, partycypacja publiczna, ochrona zdrowia i profilaktyka czy czas wolny, sport i turystyka. Należy jednak zaznaczyć, że kwestie zatrudnienia czy partycypacji publicznej młodych ludzi nie były w Polsce dotąd sygnalizowane. W dokumencie uwzględniono także polskie realia początku XXI w. i wynikające z nich problemy młodzieży, np. niski poziom kształcenia na obszarach wiejskich czy słabą edukację sportową.⁴

Zasadnicze wady „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012” to przede wszystkim brak ogólnopolskiego podmiotu reprezentującego środowiska młodzieżowe (za taką organizację uważano nieoficjalnie powołaną w 2011 roku PROM). Brak reprezentacji, w tym również brak koncentracji kompetencji do zarządzania polityka młodzieżowa na poziomie rady ministrów, był poważną słabością strategii, powodująca, że pozostała ona de facto zbiorem deklaracji.

Na potrzeby dokumentu zdefiniowano grupę docelową jako osoby w przedziale wiekowym 15–24 lata. Ten przedział wiekowy, zdaniem ekspertów, nie był zgodny z rozpiętością grupy społecznej, którą należało zakwalifikować jako młodzież.⁵ Kolejnym problemem wynikającym z dokumentu było oparcie realizacji strategii na niezdefiniowanej „międzyresortowość” polityki młodzieżowej. Spowodowało to podział zadań na poszczególne ministerstwa, którym brakowało koordynacji.⁶ Słabość polityki młodzieżowej wynikała również z faktu, że nie podano źródeł finansowania planowanych działań.

Brakowało również powołania ogólnopolskiej reprezentacji młodzieży. Za taką reprezentację rząd uznawał nieformalnie powołaną w 2011 r. Polską Radę Organizacji Młodzieżowych, która nie posiadała żadnego formalnego statusu o charakterze publicznym. Po zakończeniu okresu obowiązywania „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012” rząd nie przeprowadził monitoringu i ewaluacji dokumentu.⁷ Takie podejście wskazuje na lekceważący stosunek ówczesnej rady ministrów, której prezesem był Donald Tusk (Platforma Obywatelska) do polityki młodzieżowej oraz brak rokowań odnośnie do zmiany tego podejścia. Również w toku realizacji „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012” rząd pod kierownictwem Donalda Tuska nie reagował na krytyczne stanowiska ekspertów i analizy wskazujące na niewłaściwy i nieskuteczny sposób realizowania założeń polityki młodzieżowej. Wskazywano również, że właściwym rozwiązaniem mogłoby być powołanie koordynatora polityki młodzieżowej na poziomie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów⁸, na co rząd się nie zdecydował. Również w 2012 roku zakończono działalność Departamentu Młodzieży i Organizacji Pozarządowych powołanego dwa lata wcześniej w Ministerstwie Edukacji Narodowej w celu realizacji założeń polityki młodzieżowej.⁹

W 2013 roku powstał projekt „Krajowego Programu na rzecz Młodzieży – Rządowy Program na rzecz Młodzieży. Aktywna Młodzież”.¹⁰ Dokument ten został opracowany przez Doraźny zespół ds. polityki na rzecz młodzieży funkcjonujący w ramach Rady Działalności Pożytku Publicznego. We wrześniu 2013 roku Rada zarekomendowała projekt Programu do realizacji przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej¹¹, jednak ostatecznie rząd nie zdecydował się na przyjęcie nowego dokumentu programowego i strategicznego dla młodzieży.

Na bazie wyżej wskazanego projektu, w 2014 roku powstał kolejny projekt „Rządowego Programu Aktywności Społecznej Młodzieży na lata 2015–2016 „Aktywna Młodzież”. W dokumencie tym wskazano zdecydowanie na konieczność opracowania rządowego dokumentu, w którym zostanie określona polityka na rzecz młodzieży. Projekt ten nie został ostatecznie przyjęty przez rząd Ewy Kopacz (Platforma Obywatelska).

Brak priorytetu rządu koalicji PO-PSL dla realizacji polityki młodzieżowej dopełnia przyjęcie zarządzenia nr 31 z dnia 27 sierpnia 2015 roku MPiPS w sprawie przyjęcia Programu Aktywności Społecznej Młodzieży na 2015 r.¹² Program ten miał charakter wyłącznie resortowy, koncentrował się na kompetencjach MPiPS. Podkreślić należy, że dokument został przyjęty na rok 2015 dopiero z końcem sierpnia, w toku trwającej kampanii wyborczej, a na sfinansowanie programu przeznczona została kwota 5 mln złotych, a więc środki pieniężne o charakterze śladowym.

Należy w tym miejscu poczynić również uwagę, że dotychczasowe regulacje prawne oraz praktyka orzecznicza miały negatywny wpływ na rozwój młodzieżowych rad. W okresie 1990 – 2001 roku nie istniały żadne przepisy określające możliwość tworzenia młodzieżowych rad. Jedyny kierunek interpretacji w tej sprawie wyznaczył wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oz. w Rzeszowie z 21 maja 1997 r., sygn. akt SA/Rz 139/97, w którym NSA stwierdziło, że: „żaden przepis ustawy o samorządzie terytorialnym, będący podstawą działania tego samorządu nie daje uprawnień radzie gminy do swobodnego kształtowania jej struktury wewnętrznej i tworzenia innych ciał niż przewidziane ustawy”. Po wejściu w życie Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku w doktrynie istniał spór, czy możliwe jest przyznanie gminom kompetencji do kreowania młodzieżowych rad z powołaniem na domniemanie właściwości gminy zawarte w art. 164 ust. 3 Konstytucji RP. W 2001 roku ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do systemu prawa art. 5b ustawy o samorządzie gminnym, który regulował kwestie kompetencji gminy w zakresie polityki młodzieżowej, w tym powoływania młodzieżowych rad gmin. Przepisy te były jednak skonstruowane bardzo niestarannie, przez co wywoływały liczne kontrowersje, przy jednoczesnym niewielkim zakresie uprawnień młodzieżowej rady na poziomie gminy. Uregulowania te dawały również radzie gminy znaczną swobodę uznaniową wobec młodzieżowej rady.

Z kolei, w analizowanym okresie, na szczeblu wojewódzkim i powiatowym w ogóle nie istniały przepisy pozwalające na tworzenie młodzieżowych sejmików i rad.

3. Polityka młodzieżowa po 2015 roku

Po wyborach zakończonych jesienią 2015 roku zwycięstwem Prawa i Sprawiedliwości powołany został rząd Beaty Szydło (Prawo i Sprawiedliwość), a następnie Mateusza Morawieckiego (Prawo i Sprawiedliwość) co dało początek znaczącym zmianom w zakresie rozwoju polityki młodzieżowej w Polsce w zakresie partycypacji młodzieży we władzy, ale również realizowania przez powyższe rządy polityki ułatwiającej funkcjonowanie ludzi młodych (m.in. zwolnienie z podatku dochodowego do 26 roku życia). W dalszej części analiza skoncentruje się na rozwoju otoczenia instytucjonalnego.

3.1. Rada Rady Dzieci i Młodzieży przy Ministrze Edukacji Narodowej

Pierwszą istotną decyzją było powołanie w 2016 roku Rady Dzieci i Młodzieży przy Ministrze Edukacji Narodowej¹³. Decyzja o powołaniu RDiM został przekazana przez Anna Zalewską – ministra edukacji narodowej w czasie posiedzenia Sejmu Dzieci i Młodzieży i spotkała się z bardzo pozytywnym przyjęciem przez uczestników obrad. RDiM działa od 2016 roku, a do głównych zadań tego organu doradczego należy wyrażanie opinii, w tym przedstawianie propozycji w kwestiach dotyczących dzieci i młodzieży w zakresie spraw objętych działem administracji rządowej oświata i wychowanie, w szczególności przedstawianie opinii na temat planowanych zmian, w tym propozycji rozwiązań. Kadencja RDiM trwa rok. W skład RDiM powoływanych chodzi 16 członków i ich zastępców (po jednym z każdego województwa).¹⁴ Nabór członków RDiM polega na ocenie nadesłanych kandydatur. Ocenie podlega przede wszystkim uzasadnienie przygotowane przez kandydata, a także informacje dotyczące spełniania następujących kryteriów:

zaangażowania w wolontariat,

zaangażowania w działalność społeczną oraz życie społeczności lokalnych i życie publiczne,

osiągane wyniki w nauce.

Powołanie RDiM należy ocenić pozytywnie. Po raz pierwszy powołany został organ o charakterze ogólnopolskim, zapewniającym udział młodzieży ze wszystkich województw. Powołanie RDiM wyznaczyło kierunek rządu Beaty Szydło (Prawo i Sprawiedliwość) w zakresie realizacji polityki młodzieżowej, wskazując na aktywny udział przedstawicielstwa młodzieży jako partnera w realizacji tej polityki publicznej. Już samo powołanie RDiM stanowiło odpowiedź na postulaty młodzieży w zakresie powołania reprezentacji młodzieży na poziomie centralnym.

Krytycznie należy natomiast ocenić motywowane politycznie ataki niektórych przedstawicieli opozycji wobec młodzieży powoływanej w skład RDiM z uwagi na zaangażowanie polityczne niektórych członków tego organu. Taka forma piętnowania i atakowania młodzieży zaangażowanej społecznie miała na celu wywoływanie „efektu mrożącego”. Stanowiła również wyraz niezadowolenia wobec słabnącego znaczenia PROM.

Dodatkowo pozytywnym aspektem działania RDiM jest jej charakter integrujący aktywnych działaczy społecznych młodego pokolenia oraz przygotowanie do dalszego zaangażowania publicznego. Analiza składów osobowych kolejnych kadencji RDiM wskazuje, że zdecydowana większość członków tego organu podejmuje kolejne wyzwania w obszarze społecznym i publicznym, co stanowi znaczący kapitał społeczny pozwalający na rozwój społeczeństwa obywatelskiego w obszarze młodzieży.

Wraz z powołaniem Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem spadło znaczenie RDiM, która stała się radą o charakterze sektorowym odnoszącą się do kwestii wychowania i edukacji młodzieży.

3.2. Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem

Kluczowym działaniem w zakresie rozwoju polityki młodzieżowej stanowiło powołanie Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem.¹⁵ Rada powstała z inicjatywy Piotra Glińskiego pełniącego funkcję wicepremiera i Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. Jest to pierwszy w historii Polski organ dialogu obywatelskiego pomiędzy młodym pokoleniem Polaków a najważniejszymi instytucjami państwowymi. Powstanie Rady stanowiło odpowiedź na postulaty zgłaszane przez środowiska młodzieżowe.¹⁶ Ważny element procesu formułowania założeń RDzMP stanowiły posiedzenia Parlamentarnego Zespołu ds. Wspierania Młodzieżowych Rad przy Jednostkach Samorządu Terytorialnego. Dostrzeżono, że po 2015 roku nastąpił dynamiczny rozwój młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego, które wyrażały zainteresowanie powołania ogólnopolskiego organu dialogu obywatelskiego wyspecjalizowanego w temacie młodego pokolenia, w którym znaleźliby się m.in. przedstawiciele młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego.

Rada powstała na podstawie na mocy ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 19 lipca 2019 roku.¹⁷ Istotne znaczenie ma to, że kompetencje i sposób funkcjonowania Rady został określony ustawą, czyli aktem normatywnym o wysokiej randze w hierarchii źródeł prawa.¹⁸ Warto podkreślić, że zmiana ustawy powołująca RDzMP została przyjęta przez Sejm RP aż 410 głosami „za” oraz w stosunkowo krótkim czasie (34 dni od chwili wpływu projektu do podpisania ustawy przez Prezydenta RP) i braku poprawek Senatu RP, w którym większość posiada opozycja. Oznacza to, że powstanie RDzMP w kształcie zaproponowanym przez rząd Prawa i Sprawiedliwości odbyło się przy politycznym konsensusie.¹⁹

Rada jest stałym organem opiniodawczo-doradczym Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego. Zgodnie z art. 411 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie²⁰, do zadań Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem należy w szczególności:

1) wyrażanie opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy w zakresie dotyczącym młodego pokolenia;

2) wyrażanie opinii o projektach aktów prawnych oraz programach rządowych w zakresie dotyczącym młodego pokolenia;

3) inicjowanie i wspieranie działań na rzecz zwiększania poziomu partycypacji obywatelskiej młodych ludzi w Rzeczypospolitej Polskiej;

4) tworzenie forum dialogu między organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami społecznymi a organami władzy publicznej w zakresie dotyczącym młodego pokolenia;

5) wspieranie działalności instytucji dialogu obywatelskiego działających na rzecz młodego pokolenia, w tym dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieżowych rad gmin.

Skład RDzMP ma mieszany charakter (łączący stronę publiczną ze stroną społeczną). Członkami są przedstawiciele: Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Rzecznika Praw Dziecka, Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, ministra właściwego do spraw kultury fizycznej, Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, Rady Działalności Pożytku Publicznego oraz jednostek samorządu terytorialnego, a także przedstawiciele organizacji pozarządowych, związków i porozumień organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, oraz młodzieżowych rad gmin oraz Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, którzy stanowić będą w sumie co najmniej połowę składu Rady.

Jak wskazano powyżej, głównym zadaniem RDzMP jest wyrażanie opinii w sprawach dotyczących stosowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz o projektach aktów prawnych oraz programach rządowych, które dotyczą młodego pokolenia. Na czele RDzMP stoi dwóch Współprzewodniczących (jeden reprezentuje stronę rządową, a drugi pozarządową) wybieranych w odrębnych głosowaniach przez dane strony zwykłą większością głosów przy obecności co najmniej połowy uprawnionych członków Rady.²¹

Rada wyraża opinie w drodze uchwał podejmowanych na posiedzeniach zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków, natomiast między posiedzeniami istnieje możliwość podejmowania uchwał w trybie obiegowym. Dotychczas w okresie od dnia 2 grudnia 2019 roku do dnia 14 października 2022 roku RDzMP przyjęła aż 111 uchwał. Z uwagi na określone ustawą kompetencję przedmiotem uchwał RDzMP było opiniowanie m.in. rządowych programów dotacyjnych skierowanych do młodzieży oraz organizacji pozarządowych, programów nauczania w szkołach, ustaw oświatowych, wniosków o powołanie młodzieżowych sejmików wojewódzkich. Dużą cześć uchwał stanowi objęcie patronatem przez RDzMP wydarzeń organizowanych w głównej mierze przez młodzieżowe organizacje pozarządowe. Patronat RDzMP należy ocenić pozytywnie, gdyż stanowi on ważne docenienie inicjatyw młodzieży oraz stanowi ważne wsparcie promocyjne. W zakresie swojej działalności RDzMP zajmowała się również powoływaniem przedstawicieli m.in. na Unijną Konferencję Młodzieży, do Rady Programowej Programu Stażowego, a także Komisji Konkursowej mającej wyłonić kandydatów na Młodzieżowego Delegata RP na Sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Oznacza to de facto, że RDzMP z uwagi na to, że stanowi powszechnie uznawane przedstawicielstwo młodzieży, a swoją działalnością zyskuje poważanie, otrzymuje coraz szersze uprawnienia, a przez to realnie wpływa na zwiększenie partycypacji młodzieży w realizacji polityki publicznej.

W doktrynie pojawił się głos H. Taładaja²², który choć zawiera pozytywną ocenę RDzMP, to krytycznie ocenia sposób powoływania członków RDzMP wskazując na m.in. upolitycznienie, brak pluralizmu oraz uzależnienie wyboru wyłącznie od decyzji Przewodniczącego Komitetu Pożytku Publicznego. Autor proponuje de lege ferenda, aby wybór członków strony pozarządowej był przeprowadzany przez same zainteresowane podmioty pozarządowe, przyznając jednocześnie, że to duże wyzwanie logistyczne. Stanowisko cytowanego autora jest jednak wewnętrznie sprzeczne. Autor aprobuje doradczy i konsultacyjny charakter uprawnień RDzMP, przy czym nie dostrzega i nie akceptuje tego, że niejako w tę funkcję immamentnie wpisane jest to, że to podmiot, który zwraca się o opinię (Przewodniczący Komitetu Pożytku Publicznego) samodzielnie decyduje o doborze kadrowym konsultantów (członków RDMP) przy uwzględnieniu doświadczenia, wiedzy i kompetencji zgłoszonych kandydatur. Wydaje się przeciwnie, że właśnie uczynienie z RDzMP miejsca, w którym z mocy prawa zasiadać będą przedstawiciele młodzieżówek partyjnych oraz osoby pochodzące z wyborów powszechnych (jak postuluje H. Taładaj) może doprowadzić do zwiększenia rozpolitykowania tego organu, a przez to utrudnienia w realizacji polityki młodzieżowej przez władze publiczne. Celem funkcjonowania organów konsultacyjnych nie jest tworzenie alternatywnego systemu rządów, ale wsparcie organów władzy w realizacji zadań publicznych poprzez wykorzystanie wiedzy, doświadczenia, kompetencji, a także odczuć i preferencji osób pełniących funkcję w organach doradczych.

3.3. Młodzieżowe rady o charakterze sektorowym

Potencjał wynikający z funkcjonowania Rady Dzieci i Młodzieży przy MEiN oraz Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem został również dostrzeżony przez niektóre ministerstwa, które uznały za zasadne powołanie sektorowych młodzieżowych rad. Z uwagi na to, że powołanie RDzMP spowodowało, że RDiM skoncentrowała się na kwestiach edukacji i wychowania, aktualnie w Polsce funkcjonują trzy rady o charakterze sektorowym:

1) Rada Dzieci i Młodzieży przy MEiN

2) Młodzieżowa Rada Klimatyczna

3) Młodzieżowa Rada Sprawiedliwości

3.3.1. Młodzieżowa Rada Klimatyczna

Zarządzeniem Ministra Klimatu z dnia 30 marca 2020 r.23 została powołana Młodzieżowa Rada Klimatyczna, będąca organem doradczym i opiniodawczym, działającym przy Ministrze Klimatu i Środowiska.

Do zadań Młodzieżowej Rady Klimatycznej należy:

wyrażanie opinii w zakresie spraw objętych działami administracji rządowej klimat, energia i środowisko, w szczególności przedstawianie opinii na temat planowanych zmian polityki, strategii i zmian legislacyjnych w zakresie właściwości Ministra, w tym propozycji rozwiązań; kreowanie i promowanie wśród młodzieży postaw proekologicznych i proklimatycznych; podnoszenie poziomu wiedzy wśród młodzieży w zakresie spraw objętych działami administracji rządowej klimat, energia i środowisko.

W skład Rady wchodzi 32 młodych ludzi reprezentujących różne środowiska, a wspólnym celem wszystkich Członków Rady jest aktywne działanie na rzecz ochrony klimatu.

3.3.2. Młodzieżowa Rada Sprawiedliwości

Kolejnym młodzieżowym organem doradczym jest Młodzieżowa Rada Sprawiedliwości, działająca przy Ministrze Sprawiedliwości powołana na podstawie zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2020 r. w sprawie powołania Młodzieżowej Rady Sprawiedliwości.²⁴

Do zadań Młodzieżowej Rady Sprawiedliwości należy m.in.:

kreowanie i promowanie postaw nastawionych na rozwój świadomości prawnej wśród młodzieży;

kształtowanie i utrwalanie postaw obywatelskich i patriotycznych;

zwiększenie zainteresowania młodzieży w zakresie spraw związanych z wymiarem sprawiedliwości;

wspieranie działań Ministra Sprawiedliwości.

W skład Rady wchodzić będzie od 12 do 24 członków, wybranych spośród kandydatur zgłoszonych do udziału w rekrutacji. Uczestnikiem naboru może być osoba fizyczna, która w dniu ogłoszenia naboru ukończyła 16 lat, a jednocześnie nie ukończyła 26 lat.

3.4. Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Młodzieżowej

Jak wyżej wskazano, realizacja polityki młodzieżowej ma charakter polityki publicznej o charakterze „międzyresortowym”. Takie ukształtowanie i rozproszenie wynikają przede wszystkim z tego, że młodzież i działania na rzecz tej grupy społecznej pozostają w merytorycznej właściwości wielu resortów (np. edukacja – minister właściwy ds. edukacji i nauki, zatrudnienie – minister właściwy ds. pracy). Problemem będącym skutkiem takiego ukształtowania i rozproszenia jest utrudniona koordynacja realizacji zadań wynikających z przyjętej przez rząd polityki młodzieżowej. Odpowiedzią na ten problem jest utworzenie stanowiska niejako koordynatora tej polityki publicznej. Co do zasady w praktyce spotykane są trzy główne modele:

wyodrębnienia polityki młodzieżowej jako działu administracji rządowej w ramach jednego ministerstwa;²⁵

międzyresortowy organ o charakterze korodującym;²⁶

pełnomocnictwo udzielone przez rząd do koordynowania polityki młodzieżowej.

W Polsce w III RP dotychczas brak było podmiotu odpowiedzialnego wyłącznie za koordynacje polityki młodzieżowej na poziomie centralnym. W związku z tym na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw polityki młodzieżowej z dnia 22 września 2020 roku.²⁷ Na funkcję tę Mateusz Morawiecki – prezes rady ministrów, powołał Piotra Mazurka – podsekretarza stanu.

Zgodnie z §2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw polityki młodzieżowej, do zadań Pełnomocnika należy:

1) inicjowanie aktywności i współpraca z organami administracji rządowej, organami jednostek samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi w zakresie działań wpływających na zwiększanie zaangażowania młodzieży w życie publiczne;

2) koordynowanie dialogu między administracją rządową a partnerami społeczno-gospodarczymi, organizacjami pozarządowymi i organami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie inicjatyw w obszarze polityki młodzieżowej;

3) monitorowanie prac podejmowanych przez organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach związanych z sytuacją młodzieży w Polsce;

4) współpraca z RDzMP w zakresie opiniowania projektów aktów prawnych oraz przedstawiania rekomendacji wobec działań organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w sprawach dotyczących młodzieży;

5) koordynowanie przygotowania i wdrożenia – w oparciu o konsultacje przeprowadzone z szerokim kręgiem interesariuszy – dokumentu strategicznego dotyczącego działań państwa w obszarze polityki młodzieżowej.

6) Obsługę merytoryczną, organizacyjną, techniczną i kancelaryjno-biurową Pełnomocnika zapewnia Kancelaria Prezesa Rady Ministrów. Pełnomocnik przedstawia Radzie Ministrów sprawozdanie ze swojej działalności, do dnia 31 marca każdego roku, za rok poprzedni. Pierwszy rok działalności pełnomocnika rządu ds. młodego pokolenia przypadła na okres pandemii COVID-19, co miało wpływ na sposób funkcjonowania. Jednak pomimo tej trudności oraz budowaniem zaplecza przez pełnomocnika, udało się przeprowadzić kilka kluczowych projektów, odpowiadając na wyzwania stawiane pełnomocnikowi przez Radę ministrów.

3.4.1. Działalność pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej w 2021 roku

Najważniejszym zadaniem zrealizowanym przez pełnomocnika w 2021 roku było zorganizowanie ogólnopolskich konsultacji Strategii RP na rzecz Młodego Pokolenia, które miały na celu włączenie młodych ludzi w procesy decyzyjne, aby mogli oni zdecydować o swojej przyszłości, aktywnie projektując założenia programowego dokumenty rządu w sprawie polityki młodzieżowej. Jak wynika ze Sprawozdania z działalności Pełnomocnika Rządu do spraw polityki młodzieżowej za 2021 rok28, w ramach konsultacji zorganizowano 16 konsultacji wojewódzkich, w których wzięło udział ok. 30 tys. młodych ludzi z całej Polski, którzy zgłosili 7170 potrzeb i problemów dotyczących stanu obecnego oraz aż 4695 propozycji rozwiązań. Oznacza to, że przeprowadzone konsultacje były największymi publicznymi konsultacjami dokumentu rządowego w historii III RP.

Przeprowadzone w 2021 roku konsultacje Strategii RP na rzecz Młodego Pokolenia są również pierwszym w Polsce zastosowaniem crowdsourcingu przez administrację publiczną. Taka formuła tworzenia dokumentu strategicznego państwa dla młodzieży ma charakter innowacyjny i nowoczesny, jest odpowiedzią na powszechne trendy występujące w państwach rozwiniętych.²⁹

Dostrzegając pozytywne skutki dynamicznego rozwoju partycypacji młodzieży na poziomie centralnym, uwaga pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej skoncentrowała się na wzmocnieniu partycypacji młodzieży we władzy na poziomie samorządowym

W związku z tym przedstawiono projekt ustawy nowelizujący cztery ustawy: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa weszła w życie w dniu 23 czerwca 2021 r.³⁰ Cały proces przygotowania projektu ustawy oraz przebieg procesu legislacyjnego był koordynowany przez pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej.

Ustawa wprowadziła prawne ramy funkcjonowania młodzieżowych rad i sejmików na poziomie powiatów i województw oraz zmodyfikowała dotychczas istniejące przepisy o młodzieżowych radach gmin. Poza uporządkowaniem ustrojowej pozycji młodzieżowych rad i sejmików, zagwarantowaniem obsługi radom i sejmikom ze strony urzędów, w tym finansowania, wprowadzono szereg realnych kompetencji, w szczególności uprawnienie do:

wnioskowania o podjęcie inicjatywy uchwałodawczej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w którym działa określona rada bądź sejmik; opiniowania projektów uchwał dotyczących młodych mieszkańców; udziału w tworzeniu i monitorowaniu samorządowych i rządowych strategii polityki wobec młodzieży; inicjowania własnych działań na rzecz młodzieży.

Wraz z nowelizacją pełnomocnik rządu ds. polityki młodzieżowej przedstawił poradnik pt. „Jak założyć młodzieżową radę”, którego celem była promocja wśród młodych osób zainteresowanych działalnością społeczną ułatwień w zakresie zakładania młodzieżowych rad oraz przyznanych kompetencji.31 Założeniem poradnika było szybkie i efektywne implementowanie nowelizacji ustawy.

Działania te przyczyniły się do rozwoju młodzieżowych rad i zostały pozytywnie ocenione:

„23 czerwca 2021 r. odnotowano 242 działające MR (Wyrzykowska, Zapolski-Downar, 2021: 80), natomiast 1 kwietnia 2022 r. – 324 przypadki w takiej samej grupie badawczej (badania własne z 2022 r.). Nie są to zawrotne liczby, ale należy szczególnie docenić tutaj strategię władz państwowych, samorządowych oraz ponowną aktywność młodzieży, ponieważ dzięki tym czynnikom w ciągu niecałego roku liczba tak ważnych i obecnie docenionych przez ustawodawcę oraz samorząd terytorialny organów pomocniczych JST wzrosła o ponad jedną trzecią (dokładnie o ok. 34%).”³²

3.4.2. Działalność pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej w 2022 roku

Z uwagi na to, że pełnomocnikowi rządu ds. polityki młodzieżowej udało się bardzo szybko, gdyż już w pierwszym roku działalności, ustrukturyzować i stworzyć podstawy regulacyjne o charakterze ustawowym, drugi rok działalności koncentrował się na wzmacnianiu otoczenia regulacyjnego polityki młodzieżowej:

- na szczeblu centralnym poprzez wzrost znaczenia RDzMP;

- na szczeblach wojewódzkich, powiatowych i gminnych poprzez rozwój ilościowy i jakościowy młodzieżowych rad i sejmików.

Elementem wzmocnienia partycypacji młodzieży jest również przygotowany przez pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033. Po raz pierwszy publiczne dofinansowania dla projektów społecznych objęty wszelkie poziomy i formy asocjacji młodzieży: od poziomu samorządów uczniowskich, akademickich i doktoranckich, a także młodzieżowych rad na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego, a także organizacje młodzieżowe. Środki przeznaczone na realizację Programu to 10 mln zł w roku 2022, a następnie co roku 20 mln zł.³³

Inną formą wzmacniania młodzieżowych rad była Ogólnopolską Konferencję Młodzieżowych Rad i Środowisk Młodzieżowych, która odbyła się 19 września 2022 roku w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Sam wybór miejsca konferencji stanowi symbol partycypacji młodzieży we władzy. W konferencji wzięło udział ok. 350 uczestników – młodych działaczy społecznych. Głównym celem Konferencji była integracja środowisk młodzieżowych oraz dyskusja na temat sposobów zwiększenia zaangażowania młodych ludzi w życie publiczne.

W dniu 15 grudnia 2022 roku Sejm RP przyjął niemal jednogłośnie uchwałę w sprawie ustanowienia 19 września Dniem Młodzieżowych Rad i Sejmików przy Jednostkach Samorządu Terytorialnego.³⁴

W czasie pierwszego i drugiego roku działalności pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej podejmowano cały szereg również innych aktywności związanych z koordynacją tej polityki publicznej, jednak niniejsza analiza koncentruje się na otoczeniu instytucjonalnym.

4. Polityka młodzieżowa w ramach Unii Europejskiej

Z uwagi na to, że niektóre z działań z zakresu polityki młodzieżowej realizowane przez Polskę jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, zasadne jest krótkie przedstawienie polityki młodzieżowej realizowanej w ramach unii Europejskiej.

Polityka młodzieżowa nie podlega harmonizacji na poziomie Unii Europejskiej z uwagi na to, że jest obszarem polityk państw członkowskich. Podstawą działań organów Unii Europejskiej w obszarze polityki młodzieżowej wyznaczają art. 165-166 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Działania te objęte są zwykłą procedurą ustawodawczą, jednocześnie wskazując na brak harmonizacji prawodawstwa państw członkowskich. Rada może przyjąć zalecenia w oparciu o wnioski Komisji.³⁵

Działania Unii Europejskiej mają różnorodny charakter. Można je podzielić na działania:

1) strategiczne;

2) finansowe;

3) promocyjne.

W ramach działań o charakterze strategicznym w dniu 26 listopada 2018 r. Rada przyjęła rezolucję w sprawie nowej strategii UE na rzecz młodzieży na lata 2019-2027.³⁶

Strategia UE na rzecz młodzieży stanowi ramy dla współpracy w zakresie unijnej polityki młodzieżowej na lata 2019–2027. Współpraca na rzecz młodzieży w maksymalnym stopniu wykorzystuje potencjał polityki młodzieżowej. Wspiera uczestnictwo młodzieży w życiu demokratycznym, zaangażowanie społeczne i obywatelskie młodzieży i ma na celu zapewnienie wszystkim młodym ludziom niezbędnych zasobów do udziału w życiu społecznym. Strategia UE na rzecz młodzieży skupia się na trzech głównych obszarach działania, zdefiniowanych trzema słowami: „angażowanie”, „łączenie” i „wzmacnianie pozycji”, przy jednoczesnym działaniu na rzecz wspólnego wdrażania strategii w różnych sektorach. W ramach dialogu prowadzonego w latach 2017–2018, w którym uczestniczyli młodzi ludzie z całej Europy, opracowano 11 europejskich celów młodzieżowych. Cele te określają obszary międzysektorowe, które mają wpływ na życie młodych ludzi, a także wyzwania, którym należy stawić czoła. Strategia UE na rzecz młodzieży powinna przyczynić się do urzeczywistnienia tej wizji sformułowanej przez młodzież.

W czerwcu 2021 r. w ramach tej strategii Komisja Europejska mianowała pierwszą osobę na funkcję koordynatora Unii Europejskiej ds. młodzieży. Mianowano Bilianę Sirakovą.³⁷

W zakresie działalności finansowej, Unia Europejska prowadzi dwa programy:

Erasmus+

Europejski Korpus Solidarności

Program Erasmus+ na lata 2021-2027 przeznacza 10,3% swojego budżetu na działania w sektorze młodzieży, tj. ponad 2,5 mld EUR, co stanowi zdecydowany wzrost w porównaniu z 1,48 mld EUR w latach 2014-2020. Beneficjentami DiscoverEU są uczniowie i studenci, a także stażyści i młodzi pracownicy. W porównaniu z poprzednią edycją Erasmus+ oferuje specjalny system finansowania „małych partnerstw”, z którego powinny korzystać w szczególności organizacje młodzieżowe. Jednym z celów programu jest również rozwijanie poczucia przynależności do Unii Europejskiej, w oparciu o nową inicjatywę o nazwie „DiscoverEU”, która daje młodym ludziom możliwość odkrywania różnorodności Europy poprzez jej dziedzictwo kulturowe.

Europejski Korpus Solidarności, uruchomiony w grudniu 2016 r., jest inicjatywą mającą na celu umożliwienie osobom młodym (w wieku od 18 do 35 lat) uczestnictwa w działaniach solidarnościowych w ich kraju lub za granicą w drodze wolontariatu, stażu lub umowy o pracę. Do chwili obecnej z programu skorzystało już ponad 60 tys. młodych ludzi.

Pozostałe działania Unii Europejskiej można określić zbiorczo jako działania o charakterze promocyjnym. Nalezą do nich m.in. Europejski Portal Młodzieżowy, Europejski Tydzień Młodzieży, Europejski Rok Młodzieży 2022, Europejska Stolica Młodzieży.

4.1. Wnioski i podsumowanie analizy

Przedstawiony w niniejszej analizie przegląd dotychczasowej realizacji polityki młodzieżowej przez władze publiczne przed i po 2015 roku, opinii przedstawicieli doktryny prawa oraz ekspertów, prowadzi do następujących wniosków:

W latach 1989-2002 nie istniała strategia na rzecz młodzieży, kolejne rządy nie realizowały żadnej konkretnej wizji polityki młodzieżowej, nie powstały również partycypacyjne organy dla młodzieży; do 2001 roku również legalność powoływania młodzieżowych rad gminnych była kwestionowana przez orzecznictwo i doktrynę;

Rozpoczęcie akcesji do Unii Europejskiej rozpoczęło w Polsce rozwój polityki młodzieżowej, efektem czego było przyjęcie „Strategii Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012”; z uwagi na brak zainteresowania kolejnych rządów, powyższy dokument pozostał zbiorem deklaracji; głównymi słabościami strategii był brak organów partycypacji młodzieży we władzy, brak obecności młodzieży w organach doradczych, a także po stronie rządowej brak wydzielonej i odpowiednio umocowanej instytucji koordynującej politykę młodzieżową;

W latach 2007-2015 rządy koalicji Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego (premiera Donalda Tuska i premier Ewy Kopacz) pomimo licznych głosów ekspertów oraz środowisk młodzieżowych, miały lekceważący stosunek do polityki młodzieżowej; nie powołano w tym czasie żadnych organów partycypacji młodzieży we władzy, za reprezentację młodzieży arbitralnie uznano PROM (powstałą w 2011 roku), co było kwestionowane przez liczne środowiska młodzieżowe; w 2012 roku zakończono działalność Departamentu Młodzieży i Organizacji Pozarządowych powołanego dwa lata wcześniej w Ministerstwie Edukacji Narodowej w celu realizacji założeń polityki młodzieżowej, co dobitnie stanowi podsumowanie działalności rządów PO-PSL w zakresie polityki młodzieżowej;

Przejęcie władzy po 2015 roku przez Prawo i Sprawiedliwość spowodowało dynamiczny rozwój polityki młodzieżowej (sensu stricto i sensu largo);

Powołano trzy młodzieżowe rady o charakterze sektorowym (działające jako organy doradcze przy ministerstwach): Rada Dzieci i Młodzieży przy Ministerstwo Edukacji i Nauki, Młodzieżowa Rada Klimatyczna przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Młodzieżowa Rada Sprawiedliwości przy Ministrze Sprawiedliwości; funkcjonowanie młodzieżowych rad sektorowych pozwala na partycypację młodzieży w sprawach o bardzo ścisłym i branżowym charakterze, co należy uznać za zaletę; ryzykiem wobec funkcjonowania młodzieżowych rad przy ministerstwach może być chęć wykorzystywania młodzieży przez ministerstwa instrumentalnie do celów bieżącej polityki, co może podważać zaufanie młodzieży do polityki młodzieżowej; aby ograniczyć ww. ryzyko, młodzieżowe rady przy ministerstwach zasadne jest, aby ww. rady były koordynowane przez ministerstwa oraz pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej oraz Radę Dialogu z Młodym Pokoleniem, jako organy wyspecjalizowane i dedykowane do realizacji polityki młodzieżowej;

Rada Dialogu z Młodym Pokoleniem stała się głównym organem partycypacji młodzieży we władzy i pomimo jej doradczego charakteru zyskała powszechne uznanie jako reprezentacja młodzieży; za niezasadne należy uznać pojedyncze głosy wskazujące na braku pluralizmu członków RDzMP, tym bardziej, że jest to organ co do zasady doradczy i konsultacyjny i ten charakter wyznacza również skład, którego celem jest realizacja tej funkcji, a nie przenoszenie sporu politycznego na poziom polityki młodzieżowej, tym bardziej, że paradoksalnie to może negatywnie odbić się na postrzeganiu przez młodzież tej polityki publicznej oraz samej RDzMP;

Z uwagi na to, że RDzMP oraz młodzieżowe rady sektorowe mają charakter organów doradczych, których skład jest kreowany przez stronę rządową przy udziale czynnika społecznego (pozarządowego), zasadne wydaje się rozważenie wykorzystania potencjału młodzieży działającej w ramach młodzieżówek partyjnych oraz środowiskach politycznych związanych z partiami politycznymi, poprzez powołanie przy Sejmie RP (poprzez nowelizację Regulaminu Sejmu RP) stałego gremium, w skład którego wchodzić będą młodzieżowi przedstawiciele partii politycznych w proporcji odpowiedniej do wyników wyborów parlamentarnych; tak powołana rada/komisja w Sejmie RP stanowić będzie organ doradczy dla parlamentu, z uprawnieniem do opiniowania ustaw odnoszących się do młodzieży; taka zmiana może spowodować wzrost znaczenia młodzieży zaangażowanej politycznie; problem ten wymaga jednak szerszej dyskusji i określenia celowości z uwagi na to, że obecnie już partie polityczne mogą korzystać z doradczego głosu swoich młodzieżówek i nie wymaga to powoływania ogólnopolskiej reprezentacji;

Kluczową funkcje w zakresie koordynowania polityki młodzieżowej pełni z sukcesem pełnomocnik rządu ds. polityki młodzieżowej; dwa lata działalności wykazały na skuteczność doboru takiej formuły koordynacji międzyresortowego charakteru tej polityki publicznej;

Z uwagi na bardzo szeroki charakter i rozwój polityki młodzieżowej zasadne wydaje się przeprowadzenie ewaluacji na początku 2024 roku i w zależności od jej wyników: bądź to utrzymanie formuły pełnomocnika rządu ds. polityki młodzieżowej przy jednoczesnym zwiększeniu jednostek organizacyjnych KPRM podlegających pełnomocnikowi lub włączenie polityki młodzieżowej do jednego z resortów, w których pełnomocnikiem ds. polityki młodzieżowej byłby jeden z wiceministrów jako działu administracji rządowej; to drugie rozwiązanie wydaje się być zabiegiem ryzykownym, gdyż z poziomu KPRM łatwiej o koordynację polityki młodzieżowej jako polityki wielosektorowej; wątpliwości budzi również wyodrębnienie polityki młodzieżowej jako działu administracji rządowej.

Przypisy:

1. A. Kołomycew, Formalno-organizacyjne uwarunkowania polityki młodzieżowej na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym, [w:] „Polityka i Społeczeństwo”, nr 4(11) / 2013, s. 33-34; A. Gąsior-Niemiec, A. Kołomycew, B. Kotarba, Polityka młodzieżowa – wymiar krajowy i europejski, Rzeszów 2014, s. 10-11.

2. Biała księga. Nowe impulsy dla młodzieży europejskiej”, przyjęta przez Komisję Europejską 21 listopada 2001 roku

3. Strategia Państwa dla Młodzieży na lata 2003–2012.

4. A. Gąsior-Niemiec, A. Kołomycew, B. Kotarba, Polityka młodzieżowa – wymiar krajowy i europejski, Rzeszów 2014, s. 58–60.

5.  Kołomycew, op. cit., s.39.

6. A. Gąsior-Niemiec, A. Kołomycew, B. Kotarba, op. cit., s. 57–58

7.  Gąsior-Niemiec, A. Kołomycew, B. Kotarba, op. cit., s. 64–65;

8. G. Zielińska, Rola państwa w realizacji polityki młodzieżowej, [w:] „Polityka młodzieżowa”, red. G. Zielińska, „Studia BAS. Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu”, nr 2(18), Warszawa 2009, s. 144. 

9. M. Konieczny, Polityka Młodzieżowa w Polsce – podstawowe zagadnienia, [w:] M. Jeżowski, J. Dąbrowska-Resiak (red.), Polityka młodzieżowa w Polsce. Encyklopedia Komisji Europejskiej Youth Wiki, Warszawa 2019, s. 16.

10. Krajowy Program na Rzecz Młodzieży. Aktywna Młodzież, Projekt z 16 września 2013 roku, Warszawa 2013.

11. Dalej jako: „MPiPS”.

12. Zarządzenia nr 31 z dnia 27 sierpnia 2015 roku MPiPS w sprawie przyjęcia Programu Aktywności Społecznej Młodzieży na 2015 r., Dziennik Urzędowy MPiPS z dnia 28 sierpnia 2015, poz. 34. 

13.  Dalej jako: „RDiM”. Aktualna nazwa to: Rada Dzieci i Młodzieży przy Ministrze Edukacji i Nauki.

14. Zarządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 stycznia 2022 r. w sprawie powołania Rady Dzieci i Młodzieży Rzeczypospolitej Polskiej przy Ministrze Edukacji i Nauki, Dziennik Urzędowy Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 stycznia 2022 r., poz. 2.

15. Dalej jako: „RDzMP”, „Rada”.

16. W szczególności program „Wizja Młodego Pokolenia” z 2015 roku przygotowany przez Stowarzyszenie KoLiber, Stowarzyszenie Studenci dla Rzeczypospolitej oraz Stowarzyszenie Młodzi dla Polski. 

17. Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Dz.U. 2019 poz. 1570. 

18. Dotychczas nie funkcjonował żaden organ w zakresie polityki młodzieżowej o tak znaczącej randze biorąc pod uwagę hierarchię źródeł prawa.

19. Tak w doktrynie m.in. H. Taładaj, Rozważania de lege lata i de lege ferenda na bazie pierwszych doświadczeń z funkcjonowania Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem, [w:] „Przegląd Prawa Publicznego”, 2021, nr 4, s. 100-112.

20. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1327 z późn. zm.

21. § 14 ust. 1 Rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego z 10.09.2019 r. w sprawie Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem (Dz.U. poz. 1743) oraz § 2 ust. 1–3 Regulaminu RDzMP (przyjęty jako uchwała Rady).

22. H. Taładaj, Rozważania de lege lata i de lege ferenda na bazie pierwszych doświadczeń z funkcjonowania Rady Dialogu z Młodym Pokoleniem, [w:] „Przegląd Prawa Publicznego”, 2021, nr 4, s. 100-112.

23. Zarządzenie Ministra Klimatu z dnia 30 marca 2020 r. w sprawie powołania Młodzieżowej Rady Klimatycznej, Dziennik Urzędowy Ministerstw Klimatu i Środowiska z 2020 r., poz. 20.

24. Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2020 r. w sprawie powołania Młodzieżowej Rady Sprawiedliwości, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości z 2020 r. poz. 264.

25. Model ten funkcjonował w Polsce w schyłkowym okresie PRL. W latach 1982-1989 za politykę młodzieżową odpowiadał minister ds. młodzieży. W zakresie kompetencji ministra ds. młodzieży należało inicjowanie i współpraca z organami państwowymi w prowadzeniu przedsięwzięć na rzecz młodych ludzi. Przedsięwzięcia te dotyczyły m.in. wychowania i kształcenia dzieci i młodzieży, ochrony zdrowia, sportu, rekreacji i wypoczynku, świadczeń socjalnych i ochrony młodej rodziny, polityki mieszkaniowej. Po transformacji ustrojowej w Polsce urząd ministra ds. młodzieży nie został już powołany. M. Raczek, Polityka na rzecz młodzieży w Polsce, [w:] Polityka młodzieżowa Unii Europejskiej, M. Boryń, B. Duraj, S. Mrozowska (red.), Toruń 2014 s. 142–144. Obecnie jako przykład koordynacji polityka ds. młodzieży w formie odrębnego ministerstwa wskazać można m.in. Federalne Ministerstwo do Spraw Kobiet, Młodzieży i S.eniorów w Republice Federalnej Niemiec, Ministerstwo Zasobów Ludzkich w Republice Węgier, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Młodzieży i Sportu we Francji.

26. Jako przykład realizacji ten koncepcji posłużyć może m.in. Międzyresortowa Komisja ds. Młodzieży w Hiszpanii, Izba Młodzieży w Republice Czeskiej (mająca charakter mieszany – składa się z przedstawicieli rządu oraz strony pozarządowej).

27. Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw polityki młodzieżowej z dnia 22 września 2020 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1631).

28. „Sprawozdanie z działalności Pełnomocnika Rządu do spraw polityki młodzieżowej Piotra Mazurka za okres od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.” Dostęp bezpośredni:

https://www.gov.pl/web/dlamlodych/sprawozdanie-pelnomocnika-rzadu-ds-polityki-mlodziezowej-za-rok-2021

29. H.K. Liu, Crowdsourcing: Citizens as coproducersof public services, [w:] „Policy&Internet”, Volume13, Issue2, June 2021, s. 315-331; S. Hajduk, Crowdsourcing obywatelski w zarządzaniu przestrzennym – przegląd działań samorządów, [w:] „Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej”, Nr 81, 2020 rok, 62-70; D. Rzeczkowski, Zastosowanie crowdsourcingu sieciowego w administracji publicznej, [w:] „Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych / Szkoła Główna Handlowa”, nr 36 pn. Kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w warunkach globalizacji, Warszawa 2015, s. 197-204.

30. Za przyjęciem rządowego projektu ustawy w Sejmie zagłosowało 446 posłów (5 było przeciw), natomiast w Senacie aprobatę dla przyjęcia ustawy bez poprawek wyraziło 49 senatorów (48 było przeciw, 2 się wstrzymało). Ustawa została podpisana przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę 1 czerwca podczas uroczystości w ogrodach Pałacu Prezydenckiego.

31. Poradnik „Jak założyć młodzieżową radę?”, https://www.gov.pl/web/dlamlodych/mlodziezowerady

32. J. Zapolski-Downar, Wpływ pandemii COVID-19 na regulację działalności młodzieżowych rad w Polsce oraz ocena przyjętych rozwiązań, [w:] „Studia z Polityki Publicznej”, v. 9 nr. 3(35)/2022, s. 114

33. Uchwała Rady Ministrów nr 159/2022 w sprawie przyjęcia programu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego pod nazwą „Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022–2033”. Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022–2033; Rządowy Program Fundusz Młodzieżowy na lata 2022–2033, dostęp bezpośredni: https://www.gov.pl/web/pozytek/rzadowy-program-fundusz-mlodziezowy-na-lata-20222034 

34. Wybór dnia 19 września wynika z tego, że to właśnie 19 września 1990 roku powstała pierwsza w Polsce młodzieżowa rada miasta. Tego dnia Rada Miasta Częstochowy podjęła uchwałę, na mocy której powołała Rady: Dziecięcą i Młodzieżową Miasta Częstochowy. 

35. TFUE

36. Rezolucja Rady Unii Europejskiej i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie ram europejskiej współpracy na rzecz młodzieży: Strategia Unii Europejskiej na rzecz młodzieży 2019-2027, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 456, 18 grudnia 2018 r.

37. Pochodzi z Bułgarii. Od 2010 roku jest urzędnikiem służby cywilnej Unii Europejskiej. 

Projekt sfinansowany został ze środków Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.