Corelli - Christmas Concerto.
(Tutaj znajduje się link do music boxa: theblues-thatjazz.com/en/box/2682-concerto-grosso-christmas.html )
Concerto grosso G- moll, op.6 no. 8, znane powszechnie jako Christmas Concerto jest dziełem Arcangelo Corelli.
Arcangelo Corelli urodził się w 1653 roku wFusignano, dzisiaj w obrębie Rawenny. Pochodził z bogatej, szlacheckiej rodziny. Uczył się gry na skrzypcach u Giovanni Benventiuni oraz Luigi Brugnoli. Musieli być niezłymi nauczycielami, a Corelli musiał być bardzo utalentowany, skoro już jako kilkunastolatek osiągnął na skrzypcach dużą biegłość.
Równolegle uczył się kompozycji u sławnego śpiewaka w kaplicy papieskiej, Matteo Simonelli.
W wieku 19 lat Corelli znalazł się w Paryżu. Sporo tam koncertował, z bardzo dużym powodzeniem. Echa tych występów rozległy się w całej Europie.
W 1681 roku był na służbie u Elektora Bawarskiego. Następne lata spędził w domu swojego bliskiego przyjaciela Cristiano Farinelli, znanego wiolinistę i kompozytora. Cristino miał być wujem sławnego kastrata Farinelliego.
Pierwszą kompozycję, napisaną w 1679 roku, sonatę na skrzypce i lutnię zadedykował Księciu Faenzy. Pierwszy zbiór sonat z 1681, op.1, zadedykował i przesłał Królowej Szwedzkiej Krystynie, która mieszkała w Rzymie.. Następne trzy sonaty, op.2, z 1685 roku zadedykował nowemu patronowi, kardynałowi Pamphili. Była to dobra taktyka zdobywania przychylności ważnych osobistości, która sprawdziła się znakomicie. Stał się salonowym ulubieńcem.
W 1687 roku Królowa Krystyna zorganizowała wielką uroczystość z okazji przyjazdu księcia de Castelmain, wysłannika Jakuba II Stuarta. Oprawa muzyczna była imponująca. Prowadzenie orkiestry powierzyła Corelli’emu. Koncert wykonywała 160-osobowa orkiestra smyczkowa – nawet dziś nieczęsto można spotkać tak liczne orkiestry. Była to wielka chwila Corelli’ego.
W tym samym roku Corelli wraz z przyjacielem skrzypkiem Matteo Fornali i wiolonczelistą Giovanni Bulierem zamieszkał w pałacu Pamphili. Przyjaźń z Fornarim była bardzo bliska. Na tej podstawie spekulowano iż Corelli był homoseksualistą. Było to bardzo niewygodne dla Corelliego, dlatego ten wyjechał na pewien czas do Niemiec. Odwiedził wtedy takie miasta jak: Moguncja, Brema, Kolonia, Frankfurt nad Menem i Monachium. W świetle współczesnych badań spekulacje o homoseksualizmie okazały się bezprzedmiotowe.
W 1689 roku Corelli opublikował kolejny zbiór sonat, op.3, który zadedykował Francesco d’Este z Modeny. Wkrótce do Modeny przeniósł się kardynał Pamphili. Corelli od razu dostał posadę u Kardynała Pietro Ottoboni, który był bratankiem Papieża Aleksandra VIII. Ottoboni stał się głównym jego sponsorem. Uwielbiał grę Corelliego na skrzypcach oraz dyrygowanie orkiestrą w Pałacu Kancelaryjnym. Mecenat Ottoboniego był nadzwyczaj hojny. Corelli do końca życia mógł żyć w dostatku. Chyba nikt później nie miał tak idealnego mecenasa.
Corelli odwdzięczył się dedykacją kolejnego zbioru sonat, op.4, w 1694 roku.
Kardynał Ottoboni
W latach mecenatu kardynała Ottoboniego kompozytor zdobywał coraz większą sławę. W tym czasie całkowicie oddał się muzyce, z zamiłowaniem zbierał także obrazy. Z różnych stron Europy przybywali uczniowie, by podziwiać jego grę i brać u niego lekcje. Corelli doskonalił swe kompozycje, długo je cyzelował, zanim decydował się na ich wydanie.
Wśród jego uczniów był Geminiani oraz jego najsławniejszy sukcesor – Antonio Vivaldi.
Współcześni Corelliemu podkreślają jego perfekcję w grze skrzypcowej i jego surowe wymagania w stosunku do zespołu, którym kierował, oraz w stosunku do słuchaczy, od których żądał absolutnego skupienia. Przekazali oni obraz kompozytora jako człowieka wielce szlachetnego, uduchowionego i bardzo skromnego.
Od 1706 r. publicznie grał coraz rzadziej. Około trzech lat później popadł w skrajną melancholię i zrezygnował całkowicie z występów publicznych. Pod koniec 1712 r. przeprowadził się do Pałacu Ermini gdzie rezydował jego brat Giacinto. W rok później spisał testament, zapisując swoje instrumenty Fornariemu, a obrazy bratu i Ottoboniemu. Zmarł w nocy z 2 na 3 stycznia. Z woli Ottoboniego zwłoki Corelliego zostały złożone w kościele św. Marii Bolejącej – w Panteonie.
Corelli jako wirtuoz cieszył się wielką sławą, taką jak Paganini w XIX wieku. Ta sława przysłaniała jego kompozycje. Jako skrzypek nie epatował fajerwerkami technicznymi. Bardzo za to starał się o melodyjne kantyleny. Stosował głównie legato, staccato raczej rzadko.
To co lubił grać słychać w jego kompozycjach.
Twórczość Corelliego stanowi syntezę tradycji wokalnego kontrapunktu palestrinowskiego i włoskiej szkoły skrzypcowej. W sonatach triowych występuje współdziałanie polifonii i homofonii, przy czym w kolejnych sonatach najsilniej zaznacza się zasada kontrapunktu. Po sonatach triowych powstały sonaty solowe na skrzypce, w których kompozytor eksponuje kantylenę i wirtuozostwo. Ostatni etap stanowią koncerty, oparte na przeciwstawieniu zespołów, w których zastosowanie znalazły polifonia i homofonia z sonat triowych, swobodne konkrety solowych skrzypiec i najróżnorodniejsze sposoby współdziałania obu zespołów.
W utworach Corelliego skrystalizowany został cykl barokowej sonaty kościelnej i kameralnej - cykl czteroczęściowy o przemiennym układzie części, kolejno: wolna - szybka - wolna - szybka. Sonata kameralna stanowi cykl tańców poprzedzonych preludium.
Sonata kościelna (Sonata da chiesa) u Corelliego miała następujący układ: I część polifoniczna i poważna, uroczysta; II część – fugowane allegro, centralna część sonaty; III część wolna, bardziej liryczna niż poważna, czasem o charakterze sarabandy; IV część szybka, kontrapunktyczna, ale lżejsza niż część II – często w formie gigue.
Te dwa typy sonat były podstawą form koncertowych – również kameralnego i da chiesa.
Corelli wprowadził nazwę concerto grosso, chociaż nie był pierwszym ich twórcą. Formę takiego koncertu wykorzystywał Alessandro Stradella.
Concerto grosso była to forma pośrednia między małym zespołem kameralnym złożonym z solistów (concertino) , a pełną orkiestrą (ripieno). Składała się z dwóch zespołów: małego concertino i zespołu wielkiego o charakterze ripieno,poszerzonego o partię altówki. Akompaniowała partia basso continuo, kombinowana prze harfę, organy, lutnię lub teorban.
W koncertach Corelliego współdziałanie zespołów najczęściej odbywa się poprzez dołączenie zespołu wielkiego do koncertowego w ramach jednej frazy - przeważnie w jej zakończeniu. Przeciwstawianie zespołów łączy się też z powtarzaniem: fragment przeprowadzony przez koncertowy pojawia się w części wielkiej.
Corelli napisał 12 concerti grossi – wszystkie op.6. Pierwsze osiem mają formę koncertu da chiesa, pozostałe cztery – koncertu da camera.
Concerto grosso nr 8 zamówił kardynał Ottoboni. Można go nazwać Koncertem Wigilijnym gdyż nosi inskrypcję: Fatto per la notte di Natale.
Data nie jest pewna. Ponieważ zbiór koncertów był przygotowywany do wydania w 1708 roku, często przyjmuje się właśnie ten rok. Być może jednak koncert powstał znacznie wcześniej, bo w roku 1690. Wiadomo, że wtedy to został wykonany pod dyrekcją Corelliego Koncert Świąteczny, choć program nie jest znany. Cały zbiór wydano dopiero w roku 1714, już po śmierci kompozytora.
Koncert ma strukturę rozszerzonego ‘koncertu kościelnego’. Zamiast typowych czterech części składa się z pięciu lub sześciu części:
- Vivace-Grave. Arcate, sostenuto e come stà
- Allegro
- Adagio-Allegro-Adagio
- Vivace
- Allegro
- Largo. Pastorale ad libitum
Każda z relatywnie krótkich części operuje zmiennymi tempami, a i również częstymi przejściami między tonacjami dur i moll. Ostatnia część Pastorale ad libitumw rytmie na 12/8 jest bożonarodzeniową pastorałką.
Osobiście bardzo wysoko cenię tę kompozycję. Od lat słucham jej w wigilię, ale nie tylko.
W music boxie dwa wykonania: Berlin Philharmoniker pod Karajanem oraz New Dutch Academy Chamber Orchestra pod dyrekcją Simona Murphy.
Arcangelo Corelli
Inne tematy w dziale Kultura
