Forum Żydów Polskich Forum Żydów Polskich
6306
BLOG

Święto Pesach - chleb i maca

Forum Żydów Polskich Forum Żydów Polskich Religia Obserwuj temat Obserwuj notkę 50

 

Rozpoczynające się dziś, 14 kwietnia po zachodzie słońca święto Pesach jest świętem upamiętniającym Wyjście ludu Izraela z niewoli egipskiej.

Symbolem tej niewoli jest coś, co nazywa się chamec.

Tora nakazuje pozbycie się chamecu na okres Pesach.

Chamec to produkt z każdego z pięciu podstawowych zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, który wszedł w kontakt z wodą na czas co najmniej 18 minut. Przyjmuje się, że w takim zbożu rozpoczął się już proces zakwaszania, ponieważ właśnie po 18 minutach w cieście powstałym z mieszanki mąki z wodą rozpoczyna się fermentacja. Chamec to także każdy produkt wytworzony z użyciem tych zbóż (wyjątkiem jest maca przygotowywana bez drożdży i w szczególny sposób - specjalnie na Pesach).

Dlaczego chamec jest symbolem niewoli?

Bo chamec jest symbolem Egiptu (Micrajim), a Egipt oznacza zniewolenie.

Judaizm uważa, że każdy człowiek ma inklinacje do zła (co nie oznacza, że musi być zły!) i niezależnie, jak bardzo stara się postępować właściwie, cały czas tkwi w nim potencjalna skłonność do arogancji, niesprawiedliwości, zarozumiałości, mściwości, zniewolenia innych. Cechy te charakteryzowały egipskich właścicieli niewolników. Symbolizował je właśnie chamec - niezbędny do wytwarzania najpopularniejszego produktu egipskiego, którym był chleb - wynalazek cywilizacji egipskiej i symbol triumfu Egiptu nad resztą świata - robiony ze zbóż tak obficie zbieranych w starożytnym świecie wyłącznie w delcie Nilu i na równinach zalewanych jego wodami. Egipski chleb był przecież najpopularniejszym, podstawowym i najbardziej "egipskim" pokarmem.Był dla Egiptu tym, czym np. coca cola dla USA, a knedle dla Czech. Zarazem był pokarmem właścicieli niewolników, a więc chlebem ludzi złych.

 

a_1_1.jpg


Zauważmy istotną sprawę: stosowany przez Egipcjan proces fermentacji jest procesem "zepsucia" [coś, co ulega zakwaszeniu, uważane jest za zepsute]. Egipt wykorzystywał w produkcji chleba proces rozkładu materii organicznej, a jednocześnie budował  swoją cywilizacyjną potęgę również na rozkładzie, na zepsuciu moralnym i duchowym.  „Zakaz spożywania, a nawet posiadania chleba przez okres siedmiu dni święta Pesach – święta upamiętniającego wyjście z Egiptu, najważniejszego wydarzenia Tory po Kreacji Świata – był przede wszystkim symbolicznym odrzuceniem Egiptu” - zauważa teolog Dennis Prager.

Odszukanie, zniszczenie lub sprzedanie chamecu jest symbolicznym zerwaniem z wszystkim tym, co od ponad trzech tysięcy lat oznacza dla Żydów Egipt zarówno w wymiarze historycznym jak i – przede wszystkim – duchowym. Ponadto Egipt był cywilizacją naznaczoną kultem śmierci (mumie, piramidy, Księga Umarłych, Dolina Królów). Wybór, którego dokonał lud Izraela, był wyborem życia.

 

A czym jest w symbolice święta Pesach maca?

Faraon wezwał Moszego i Aharona nocą i powiedział, że Żydzi mogą opuścić Egipt. I wtedy „Ludzie zabrali swoje ciasto, zanim się zakwasiło. Resztę swojego [ciasta] obwiązali w ubrania [i umieścili] na ramionach” (Szemot 12, 34). Oznacza to, że Żydzi nie wynieśli z Egiptu chleba, ale placki macy i one stanowiły ich pożywienie bezpośrednio po wyjściu z niewoli – „Upiekli ciasto, które wynieśli z Egiptu, jako placki macy, bo się nie zakwasiło” (12,  9).

 

Maca_1.jpg

Maca
(fot. David R. Tribble)

 

Spożywanie macy w Pesach jest nakazane w Torze na pamiątkę tego wydarzenia. 

Maca jest nazywana chlebem ubóstwa lub niedoli, który jest jednocześnie chlebem wiary i wolności. W określeniach tych kryje się odpowiedź na pytanie, dlaczego istnieje nakaz jedzenia macy w święto Pesach. W niewoli Żydzi żyli bowiem w ubóstwie – i jedli przede wszystkim mace. Gdy uzyskali wolność – też musieli zadowolić się plackami macy, które wynieśli z Egiptu.

Pozornie wydaje się to nielogiczne: dlaczego maca symbolizuje jednocześnie i zniewolenie i wolność?

Niewola oznaczała poniżenie, uległość i moralny upadek. Niewolnik wykształca w sobie „niewolniczą mentalność”, a ta zawsze oznacza duchową i etyczną ułomność. Jednocześnie niewola to stan, w którym ludzie-niewolnicy nie muszą brać odpowiedzialności za swoje życie. Odpowiedzialność za siebie oznacza podejmowanie decyzji. Niewolnik nie musi o niczym decydować. Robi to za niego właściciel. Niewolnik jest tylko przedmiotem.

W Egipcie właściciele niewolników jedli chleb. Tym niewolnikom, którzy byli szczególnie gorliwi i posłuszni, czyli najbardziej skorumpowani i zniewoleni pod względem etycznym – też wolno było, z łaski Egipcjanina, jeść chleb. Natomiast ci, którzy zachowali resztki godności, nie mogli liczyć na więcej niż na niewyrośnięte, twarde, gorsze smakowo pieczywo – czyli macę. Dla nich smakiem niewoli był smak macy.

Wybranie wolności było zbiorową rezygnacją Żydów z perspektywy jedzenia egipskiego chleba w nagrodę za dobre wykonywanie obowiązków niewolników i związane z tym ciągłe poniżenie. Chleb symbolizował Egipt i Żydzi go odrzucili – wybierając macę, jako symbol gorszego jedzenia, trudniejszego życia, ale za to z zachowaniem godności i samostanowienia o swoim losie, w wolności, która nie jest przecież nigdy za darmo. Placki z macy symbolizują wybór ryzykownego, ale niezależnego, wolnego losu. Jednocześnie są symbolem wiary w to, że Bóg otacza Żydów opieką i nie dopuści, aby umarli na pustyni.

Maca zaczęła od tego momentu na zawsze już symbolizować nie gorycz niewoli, ale trudny czas wolności, za którą ceną były niewygody, niepewność i zagrożenia podczas tułaczki w drodze do Ziemi Obiecanej. Smak macy stał się smakiem wyzwolenia.

Dlatego jedzenie macy na Pesach jest symbolicznym – powtarzanym przez wszystkich religijnych Żydów rok w rok przez całe życie – solidaryzowaniem się z tamtą decyzją Przodków, podjętą przed ponad trzema tysiącami lat. "W każdym pokoleniu człowiek powinien postrzegać siebie, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu" - czytamy w Hagadzie (opowieści) czytanej na Pesach.

Słowa te można rozumieć w dwojakim sensie.

  • Ten węższy skierowany jest tylko do Żydów, którzy zobowiązani są pamiętać wyjście z Egiptu nie jako odległe wydarzenie historyczne, ale doświadczenie wszystkich pokoleń Izraela, ponieważ to, co wydarzyło się 3250 lat temu, dotyczy ich bezpośrednio. Gdyby nie tamte zdarzenia, oni właśnie nadal "byliby wciąż niewolnikami w Egipcie" (Hagada na Pesach).
  • W szerszym i głębszym rozumieniu oznacza to, że wszyscy ludzie którzy chcą być wolni, stali razem z Żydami przed górą Synaj, gdy "pojawiły się grzmoty i błyskawice i potężny obłok na górze i bardzo donośny dźwięk szofaru" i "Bóg powiedział: Ja jestem twój Bóg, który wyprowadził cię z ziemi egipskiej, z domu niewoli". Doświadczenie tamtego pokolenia ma wymiar uniwersalny. I każdy może się na podstawie tego doświadczenia uczyć sensu wolności i jej praktycznych konsekwencji. Teologiczne przesłanie historii Wyjścia Żydów z niewoli egipskiej zawiera nadzieję i naukę dla całej ludzkości (rabin Samson Rafael Hirsch pisze na temat symboliki Wyjścia: „Każdy człowiek może uznać tę przeszłość za swoją własną i włączyć się do kręgu tych, którzy zostali wówczas wyzwoleni”).


Gdy Mojżesz udał się do faraona i ogłosił słynne żądanie Boga: Wypuść mój lud" ("Szalach et ami"), podał wyraźny cel, dla którego Bóg domagał się uwolnienia Izraelitów: "weja awduni" - "aby mogli Mi służyć". Służyć - czyli wypełniać wolę Boga. A wolą Boga, objawioną na Synaju, jest to, aby ludzie postępowali wobec siebie nawzajem według przykazań etycznych (Dekalog) zaprzeczających regułom niewoli egipskiej.

A to znaczy, że tylko ludzie wolni mogą postępować etycznie i zarazem że tylko kierowanie się etyką czyni człowieka wolnym.

W tym sensie podstawowym przesłaniem przytoczonego powyżej cytatu z Hagady jest zdefiniowanie wolności nie jako prawa do czynienia tego, na co ma się ochotę, ale jako prawa do czynienia tego, co  etycznie słuszne. Nie  tego, co opłacalne, konformistyczne, zgodne z oczekiwaniami niewolącej władzy - krótko mówiąc: zapewniające egipski chleb.

Taka wolność kosztuje.

Smak pesachowej macy ma symbolizować jej cenę.

Nasz portal: https://forumzydowpolskichonline.org/

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Społeczeństwo