W październiku 1944 roku, w końcowej fazie Powstania Warszawskiego, gdy miasto było już zrujnowane i opuszczone, wojska niemieckie podpaliły Bibliotekę Narodową.
Nie był to przypadek wojenny. Był to celowy akt zniszczenia kultury, element systematycznego planu zniszczenia duchowego i intelektualnego serca narodu polskiego.
W ciągu kilku dni trzy miliony tomów, książek, rękopisów, map i listów obróciło się w popiół. Wśród nich znalazły się średniowieczne kroniki, korespondencja królewska, rzadkie atlasy, pisma naukowców, teologów i poetów. Cała historia polskiej cywilizacji, zapisywana przez wieki, obróciła się w dym i pył.
Ci, którzy byli świadkami, opisywali, jak żar pożaru wypaczał powietrze i wypełniał niebo czarnymi fragmentami, które niegdyś zawierały słowa pokoleń. To było tak, jakby rozgorzała pamięć o samej Polsce.
Zniszczenie Biblioteki Narodowej było jedną z największych strat kulturowych w historii nowożytnej Europy. Stanowiło próbę nie tylko podboju narodu, ale także wymazania jego przeszłości i zdolności do pamiętania. Bo władza totalitarna opiera się na amnezji…
To, co dziś pozostało, jest zachowane za szkłem – zbite popioły rękopisów i pergaminu, ściśnięte płomieniem i czasem. To święte. Każdy fragment stoi jako świadek, milczący, lecz nieugięty, dowód, że to, co kiedyś miało zniknąć, wciąż trwa.
Odbudowana Polska, biblioteki zostały otwarte na nowo, słowa powróciły, ludzie zostali zapamiętani, a w tym akcie pamięci kryje się ostateczny akt buntu.
Jak napisał historyk Norman Davies: „Aby zniszczyć naród, trzeba najpierw zniszczyć jego pamięć. Pamięć jednak, raz rozbudzona, nie może zostać zgaszona”.
Te prochy są nie tylko zapisem tego, co utracono, ale także tego, czego nigdy nie można było naprawdę odzyskać – trwałości kultury, wytrwałości ducha i niezłomnej woli narodu, który nie pozwolił sobie na zapomnienie.
Inne tematy w dziale Kultura
