Napisałem to po przeczytaniu artykułu Ellen Ruppel Shell „Alzheimer a smog”, opublikowanego w nr 6 (346) „Świata Nauki” w czerwcu 2020. Pozostałe źródła podałem w przypisach na końcu.
Alzheimer – co to jest
Aby zrozumieć, czym jest alzheimer, należy przede wszystkim pojąć, jak funkcjonuje ludzka pamięć. Kiedyś uważano, że każdy dostrzegany na zewnątrz byt jest w pamięci reprezentowany przez swój odpowiednik, tzw. engram. Tak istotnie się dzieje, ale tylko w przypadkach, gdy mózg nie znajduje zapisanych wcześniej cech, które mogłyby określić napotkany byt. Wyjaśniając pokrótce: kiedy potrzebujemy narzędzia do przeprowadzenia jakiejś operacji, przeszukujemy swoje otoczenie pod kątem przedmiotu, który by mógł spełnić to zadanie. Chcąc np. przykręcić śrubkę, poszukujemy czegoś, co pasowałoby do wycięcia w jej łbie. Optymalny byłby wkrętak, ale ostrze noża też się nada. Stąd właśnie wzięły się multitoole ;) Umiejętność znalezienia niekonwencjonalnych narzędzi występuje nie tylko u ludzi, ale i u innych zwierząt, takich jak mrówki, ryby, ptaki… Umiejętność ta wynika stąd, że mózg, analizując bodźce dostarczane mu przez narządy zmysłów, kategoryzuje je zespołach cech. W ten sposób dany byt jest utrzymywany (niezbyt długo) w pamięci jako skrzyżowanie różnych cech. Kubek (ulubiony przedmiot metafizyków) jest „widziany” przez mózg jako połączenie barwy, kształtu, pojemności itd. U podstaw każdej z tych cech tkwi pierwotny engram, ale większość tego, co znajduje się w naszym umyśle to złożenia. Dlatego każda choroba, która przerywa połączenia pomiędzy komórkami, powoduje utratę obszarów pamięci. Efekty są np. takie, że ktoś potrafi się czymś posługiwać i jednocześnie nie jest w stanie podać jego opisu. Jest to spowodowane tym, że cechy zastosowania pozostały, a cechy opisu są już odcięte.
Alzheimer jest najczęstszą postacią otępienia, nieuleczalną i postępującą chorobą neurodegeneracyjną, prowadzącą do śmierci pacjenta. Opisał ją po raz pierwszy niemiecki neuropatolog Alois Alzheimer w 1906 i od jego nazwiska pochodzi jej nazwa. Podstawowa hipoteza dotycząca przyczyn choroby zakłada patologiczne gromadzenie się w mózgu złogów amyloidu, co prowadzi do utrudnień w komunikacji komórek nerwowych pomiędzy sobą i w rezultacie zanikania całych obszarów pamięci. Genetyczna podatność spowodowana upośledzeniem mechanizmów rozkładu złogów amyloidowych jest istotna we wypadku nagromadzenia czynników przyspieszających tworzenie. Do takich czynników zalicza się obecnie nagromadzenie metali ciężkich wywołujących stres oksydacyjny, metali lekkich, wywołujących procesy zapalne, obecność określonych wirusów, np. opryszczki a także stanów zapalnych jamy ustnej, w szczególności przyzębia. Do tych czynników doszły obecnie kolejne.
Brudne powietrze, uszkodzone mózgi
W początkach XXI w. neuropatolog Lilian Calderón-Garciduenas z University of Montana, znalazła w mózgach bezpańskich psów wałęsających się w pobliżu najbardziej zanieczyszczonych dzielnic Mexico City, zmiany typowe dla alzheimera. Kontynuując swoje badania, postanowiła sprawdzić także, jak pod tym względem wyglądają mózgi osób zamieszkujących te dzielnice. Patologiczne białka, typowe dla alzheimera były obecne nawet u małych dzieci oraz niemowląt. Swoje wyniki badań opublikowała w 2008.
W 2012 Jennifer Weuve z Boston University School of Public Health opublikowała wyniki badań swojego zespołu, w których wykazała, że u zwierząt narażonych na powietrze zawierające dużo pyłów zawieszonych, cząsteczki toksyn i metali ciężkich dotarły do mózgu.
W latach 2005-2013 zbadano grupę około 113 tys. osób w wieku 50-79 lat mieszkających na obszarze aglomeracji Londynu. Żaden z uczestników nie miał wcześniej choroby Alzheimera. W porównaniu z grupą mieszkającą tam, gdzie jakość powietrza była najlepsza, ryzyko rozwoju alzheimera okazało się wyraźnie wyższe w dwóch grupach z najwyższą ilością dwutlenku azotu w powietrzu i w trzech grupach z największym poziomem pyłu zawieszonego PM2,5 [1]. Podwyższone ryzyko utrzymywało się nawet po uwzględnieniu innych czynników, takich jak wiek, płeć lub palenie papierosów.
Zanieczyszczenia
Cząstki PM2,5 pyłów zawieszonych składają się z organicznych toksyn w rodzaju substancji smolistych, lipopolisacharydów [2] oraz metali ciężkich, takich jak mangan, nikiel, chrom, pallad, platyna itp. Cząsteczki tych pyłów dostają się do najgłębszych części płuc, skąd przenikają do układu krwionośnego. Efektem jest znaczne zwiększenie ryzyka nowotworów, zawału, udaru i przedwczesnej śmierci. Cząstki PM2,5 potrafią się także wedrzeć do mózgu, rozprzestrzeniając się wprost z nosa przez nerwy węchowe, pomijając w ten sposób barierę krew-mózg. Toksyny te kumulują się w mózgu przez wiele lat. Gdy ich poziom zostanie znacznie przekroczony [3], uruchamiają się procesy degeneracyjne, a także reakcja zapalna, bezpośrednio prowadząca do odkładania się złogów amyloidowych w mózgu.
Światowe narażenie na PM2,5 przyczyniło się w 2016 do 4,1 mln zgonów z powodu chorób serca i udaru mózgu, raka płuc, przewlekłych chorób płuc i infekcji dróg oddechowych [4]. Aerozole antropogeniczne stanowią obecnie 10% wszystkich występujących na świecie zawiesin [5]. Te tworzone przez człowieka – w kolejności natężenia – pochodzą głównie ze spalania paliw kopalnych w pojazdach, wypalania ściernisk, palenisk elektrowni węglowych, pyłu drogowego (asfalt, opony i wykładziny sprzęgieł), mokrych wież chłodniczych w układach chłodzenia i różnych procesach przemysłowych oraz spalania węgla gospodarstwach przydomowych.
Zapobieganie
Ponieważ obecnie terapia genowa jest w powijakach, powinniśmy skoncentrować się na redukcji źródeł stanów zapalnych.
Przewlekłe schorzenia, zwłaszcza w rejonie głowy i szyi mają znaczenie. Nieleczone zęby, paskudzące się zatoki to źródła zakażeń wpływających na stany zapalne komórek nerwowych i początki alzeimera. Stała opieka zdrowotna jest podstawą.
Regularne obciążanie wysiłkowe, które sprzyja natlenieniu i przybywaniu w mózgu czynnika neutroficznego pochodzenia mózgowego, czyli białek podtrzymujących wzrost i sprawne działanie komórek nerwowych. Ćwiczenia fizyczne są pożądane, ale nie powinny być wykonywane w miejscach, w których narażamy się na ekspozycję na szkodliwe pyły. Np. bieganie w pobliżu ruchliwej drogi lub w zasmrodzonym mieście nie tylko nie sprzyja zdrowiu, ale wręcz powoduje wzrost szkodliwych substancji w organizmie. Podobnie uczęszczanie na siłownię itp. w mieście to po prostu zachowanie samobójcze. Ćwiczyć należy poza miejscami o dużym stężeniu pyłów.
Inhalacja substancjami smolistymi, obojętnie czy powstałymi w wyniku palenia tytoniu, czy zioła, są działaniami w sposób oczywisty samobójczymi.
Bezwzględnie konieczna jest rezygnacja z pojazdów spalających paliwa kopalne. Katalityczne dopalanie spalin w tłumikach powoduje powstawanie zawiesin metali ciężkich, takich jak pallad czy platyna. Zawiesiny te są wysoce rakotwórcze. Układy hybrydowe też nie pomogą.
Powszechne wprowadzenie silników elektrycznych w pojazdach spowoduje także redukcję pyłów wywoływanych zużyciem okładzin ciernych w sprzęgłach i hamulcach. Jazda pozbawiona częstego hamowania i przyśpieszania sprzyja minimalizacji ścierania się ogumienia i asfaltu. Należy zatem wprowadzić elektroniczną kontrolę ruchu pojazdów w ośrodkach miejskich i drakońskie kary za jej naruszenie. Wolność kierowcy powinna być ograniczona do wyboru trasy oraz awaryjnego hamowania. Szybkość pojazdu ma być dostosowana do innych użytkowników.
Bezwzględnie należy zrezygnować z energii elektrycznej pochodzącej ze spalania paliw kopalnych. W pierwszym rzędzie należy obłożyć sprowadzanie węgla z zagranicy zaporowymi podatkami. Wzrost koniunktury na Śląsku należy wykorzystać do stworzenia alternatywnych miejsc pracy dla osób związanych z wydobyciem, najlepiej w energetyce czystej, tak aby można było zrezygnować z paliw kopalnych w ciągu góra 30 lat. Z wyliczeń Instytutu Energetyki Odnawialnej z grudnia 2013 wynika, że nowobudowane elektrownie jądrowe w Wielkiej Brytanii i w Polsce w 2020 (początek dekady, w której miałyby zostać uruchomione) będą wytwarzały droższą energię od energii ze źródeł odnawialnych: elektrownia jądrowa 477,2 PLN/MWh, morskie farmy wiatrowe 451,7 PLN/MWh, elektrownie na biomasę 345,7 PLN/MWh, lądowe farmy wiatrowe 321,8 oraz elektrownie fotowoltaiczne 318,9 PLN/MWh [6][7]. Pamiętać należy, że spalanie odnawialnej biomasy to nadal spalanie i zanieczyszczanie szkodliwymi pyłami. Osobom chcącym powiększyć swoją wiedzę na temat elektrowni jądrowych, proponuję następujące lektury: [8][9][10][11].
Nowe zakłady przemysłowe powinny być budowane w systemie zamkniętym, w którym ewentualne odpady mogą być wyłącznie surowcami do przetwarzania gdzie indziej. Właściciele zakładu przemysłowego powinni być współodpowiedzialni za nadużycia podwykonawców, którym zlecają przetwarzanie swoich odpadów. Tylko w ten sposób zostanie wymuszona racjonalna gospodarka odpadami.
Nowe domy powinny być tak budowane, aby ich dodatkowe ogrzewanie było wprost zbędne. Lepiej jest przeznaczyć paliwa kopalne na wytworzenie dodatkowej warstwy izolacyjnej niż na spalanie w przydomowych piecach grzewczych. Po upływie kilkunastoletniego okresu vacatio legis, spalanie paliw kopalnych w celach grzewczych powinno być obłożone podatkami tak wysokimi, aby prowadziło właścicieli do bankructwa.
Przeciw sobie samym
Wszystko to, co napisałem w poprzednim rozdziale na pewno się nie da wprowadzić. Nadal durnoty będą gromadnie biegać przy zakopconych ulicach i chodzić na siłownie usytuowane w tanich przestrzeniach w pobliżu dużych fabryk. Kto tam będzie się przejmował alzheimerem, skoro porządny sztach daje tyle frajdy. No i na pewno nie zrezygnujemy z tego wspaniałego pomruku silnika spalinowego, tego rewelacyjnego uczucia wciskania w fotel przy dodawaniu gazu. Ach ta muzyka dobywająca się z tłumików…
Niech no władze tylko spróbują ograniczyć wydobycie węgla kamiennego! Mieszkańcy Śląska uważają śmierć z pylicy płuc za szczególny przywilej… a może nie? Zniszczyć gospodarkę podatkami za jakieś pierdoły – kto by się na to poważył!
Lepszy już polexit!
__________
- PM2,5 jest oznaczeniem drobin pyłu zawieszonego o średnicy nieprzekraczającej 2,5 µm, co oznacza, że są 30-krotnie mniejsze od średnicy włosa ludzkiego.
- Lipopolisacharydy są dużymi cząsteczkami uwalnianymi przez bakterie pochodzące z oczyszczalni ścieków. Cząsteczki te przywierają do cząstek pyłów i razem z nimi mogą być przenoszone do płuc i mózgu. Badanie populacji żyjącej nad brzegami Wisły poniżej Warszawy mogłoby przynieść więcej danych.
- Znacznie jest określeniem nieprecyzyjnym, a to dlatego, że patologiczny wpływ stężenia toksyn w mózgu jest zależny od istnienia wadliwego wariantu APOE4 genu APOE. Kodowana przezeń apolipoproteina zwiększa rozpad β-amyloidu, jednakże niektóre jej formy, jak APOE4 właśnie, nieefektywnie spełniają to zadanie. W efekcie w mózgu gromadzi się nadmiar amyloidu.
- www.stateofglobalair.org/sites/default/files/soga-2018-report.pdf
- earthobservatory.nasa.gov/features/Aerosols Cały artykuł warto przeczytać.
- www.ieo.pl/pl/aktualnosci/758-oze-tasze-ale-atom-szybszy…
- greenpeace.org/poland/PageFiles/351920/morski-wiatr-kontra-atom.pdf
- biznesalert.pl/sobolewski-smr-atom-polska-energetyka
- en.wikipedia.org/wiki/Small_modular_reactor
- nt.interia.pl/news-miniaturowe-reaktory-jadrowe-moga-zrewolucjonizowac-energety
- biznesalert.pl/ge-hitachi-rozpoczelo-proces-licencjonowania-reaktora-bwrx-300-atom-smr
