Słowo „memorandum” zrobiło u nas zawrotną karierę. W dniach 6-7 grudnia, przy okazji wiadomej wizyty, odmieniane było przez wszystkie przypadki. Chociaż już nieco wcześniej nas tym słowem zaskoczono. Wtedy, kiedy 31 maja minister J. Miller pojechał do Moskwy i podpisał jakoweś papióry o przekazaniu stronie polskiej nagrań z rejestratorów pokładowych polskiego samolotu Tu-154/101/M, który 10 kwietnia rozbił się w drobny mak pod Smoleńskiem, a które to papióry nazwano właśnie „memorandum”.

Sugerowało to jakąś dyplomatyczną wyjątkowość, jakąś szczególność postępowania, jednym słowem: tchnięto w nas tajemniczy urok dyskrecjonalności dyplomacji. Początkowo potraktowaliśmy memorandowy status tych "papiórów" poważnie. I poniekąd słusznie. Bowiem w naszej świadomości potocznej od dziesięcioleci utrwalony jest stereotyp znaczeniowy, określający „memorandum” (aide-memoire), jako „pismo dyplomatyczne [...] przedstawiające z reguły poglądy państwa na zagadnienia będące przedmiotem rokowań; przesyłane jako załącznik do noty lub wręczane osobiście, często jako uzupełnienie rozmowy”. 1

Ale widocznie podpisywane/negocjowane ze stroną rosyjską memoranda mają zawsze jakieś ukryte niespodzianki – jak to świąteczne jajka. Wiemy np., co wylazło już w Warszawie z paczuszki moskiewskiej: okazało się, że nagrania są felerne, że brakuje im ostatnich 16 sekund lotu. A rzekomo ekstraordynaryjna wartość memorandum, podpisanego 6 grudnia przez obie zmawiające się prokuratury, przypinana była zarówno do śledztwa smoleńskiego (sugerując kłamliwie jego usprawnienie), jak i do całości stosunków prawnych między RP a Moskovią, które tak naprawdę pełniejszy kształt mogą przybrać dopiero gdzieś w maju-czerwcu przyszłego roku. 2

Będą wówczas pewnie tak uszczegółowione, że nawet jeśli nie będą napisane cyrylicą, to i tak będzie wionął z tych punktów i paragrafów ziąb okrutny. Szczególnie chyba w zakresie ochrony wolności i praw człowieka, o które to obie prokuratorie mają zadbać z najwyższą troskliwością, nie mówiąc już o walce z przestępczością zorganizowaną... Aż strach się bać.

Ale dlaczegoż to przyczepiłam się do not tak dostojnych i poważanych, jak memoranda? Oczywista, że zostałam sprowokowana: w zapisie "Memorandum..." z 6 grudnia 2010 r. jest stwierdzenie, że wraz z jego podpisaniem, "Moc traci memorandum z 12 grudnia 2008 r. podpisane w Warszawie między Ministerstwem Sprawiedliwości RP a Prokuraturą Generalną FR." Chciałam więc dowiedzieć się, co takiego nowe memorandum znosi, a co wprowadza – nawet w tych uogólnionych postanowieniach.

Niestety, nie znalazłam. 3 Uczciwie przyznaję, że szukałam i na stronie polskiego Min. Sprawiedliwości (bo to ono w 2008 r. było stroną podpisującą), i na stronach Prokuratury Generalnej Federacji Rosyjskiej. I - NIC.

Ale poszukiwania te przyniosły coś interesującego ... inaczej. Przez setki pojedynczych stron www. przewijają się m.in. rosyjskie i polskie memoranda różnej maści: poczynając od różnych deklaracji ideowych 4, wewnętrznych decyzji ekonomicznych różnego typu 5, po najbogatszy dział porozumień o charakterze międzynarodowym. Są tu memoranda np. rosyjsko-chińskie o kolei, polsko-rosyjsko-ukraińskie o Euroterminalu w Sławkowie, polsko-gruzińskie o współpracy w zakresie archiwów państwowych, polsko-białoruskie, polsko-słoweńskie, kilka memorandów polsko-armeńskich (w tym o współpracy wojskowej z dn. 2.11.2010), aż wreszcie cały pakiet tego typu dokumentów podpisywanych przez stronę polską i rosyjską od grudnia 2007 r., w sprawie znoszenia wcześniej wprowadzonego przez Federację Rosyjską embarga na przywóz z Polski zwierząt, mięsa, roślin i przetworów.

To nic, że pierwsze z tej ostatniej serii porozumień zawarto 19 grudnia 2007, skoro na pełną regulację ponownego otwarcia rosyjskiego rynku (za pośrednictwem porozumień unijno-rosyjskich) trzeba było czekać jeszcze niemal cały rok, a perypetie tych regulacji stanowią odrębny, niezmiernie interesujący poznawczo wątek z zakresu rosyjskiej wykładni prawa stosowanego. Znajomość tych pokrętnych dróg i ścieżek może się nam bardzo przydać niebawem, kiedy już za kilka miesięcy polskie prawo dospawane zostanie do rosyjskiego, w ramach zaczętej dopiero co współpracy.

Zauważmy bowiem, jak różne dokumenty zostały w grudniu podpisane.

- deklaracja o współpracy w celu modernizacji gospodarki, podpisana przez ministerstwo do spraw rozwoju gospodarczego Federacji Rosyjskiej i Ministerstwo Gospodarki RP (min. Ewelina Niabulin – min. W. Pawlak)

- deklaracja na temat intensyfikacji współpracy i wymiany młodzieżowej między Federacją Rosyjską a Polską

- porozumieniA (UMOWY) między rządami Federacji Rosyjskiej a Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie transportu morskiego i w sprawie współpracy przy zwalczaniu zanieczyszczenia Bałtyku, włącznie z Zalewem Wiślanym, ropą naftową i innymi szkodliwymi substancjami. (min. Igor Lewitin – min. C. Grabarczyk)

-
protokół (LIST INTENCYJNY) w sprawie zamiarów założenia Centrum Rosyjsko-Polskiego dialogu i zgody w Federacji Rosyjskiej oraz Ośrodka Polsko- Rosyjskiego dialogu i zgody w Polsce (min. A. Awdiejew – min. B. Zdrojewski), z formalnym wsparciem ze strony Premierów obu krajów

- memorandum w sprawie zrozumienia wzajemnego między ministerstwem łączności i komunikacji masowych Federacji Rosyjskiej a ministerstwem infrastruktury Polski na temat współpracy w dziedzinie łączności elektrycznej i pocztowej.

- MEMORANDUM w sprawie współpracy między prokuraturami generalnymi Federacji Rosyjskiej i Rzeczypospolitej Polskiej (Prok. J. Czajka – Prok. A. Seremet), w obecności Prezydentów FR i RP.

A jeszcze co najmniej dwa akty - które mają charakter uzupełniający, aczkolwiek podpisane zostały znacznie wcześniej, niezależnie od stopnia i zakresu ich dotychczasowej wykonywalności - musimy tutaj dołączyć:

Jeden, to umowa z 2009 r. o żegludze po Zalewie Wiślanym, która formalnie już po raz kolejny, zezwala na ruch polskich statków przez należącą do Rosji Cieśninę Pilawską, gdyż wcześniej Rosjanie stale blokowali tutaj żeglugę, powołując się na umowę z 1961 roku. Spodziewać by się można, że tym razem – po uprzednim, wspólnym posprzątaniu Zalewu Wiślanego – nie zostanie przez Rosję zbudowany nowy tor przeszkód.

Drugim dokumentem jest podpisane 10.08. 2010 polsko-rosyjskie (też!) MEMORANDUM o współpracy służb więziennych. Mocą jego postanowień, Polacy odsiadujący kary w rosyjskich więzieniach i Rosjanie osadzeni w Polsce, mają mieć możliwość szybszego uzyskania decyzji o odbywaniu kary we własnym kraju. 6

Biorąc pod uwagę ramowy jedynie charakter tego typu porozumień, ich szczegółowe wypełnienie nastąpi prawdopodobnie również do połowy następnego roku, na kiedy to przygotowywana jest kompleksowa umowa. 7

No i te wypełnienia będą najważniejsze...

L'amelka222

Odnośniki:

1. Encyklopedia popularna PWN, wyd. 11, W-wa 1982. Współczesne wersje interpretacji znaczenia tego określenia są niemal identyczne. Zob.: Ilustrowana encyklopedia powszechna A-Z, Kraków 2010.

2. Zob.: http://lex.pl/?cmd=artykul,8399

3. Już się przyznawałam, że moje umiejętności komputerowe są miernej jakości, w związku z czym negatywny wynik prowadzonych przeze mnie poszukiwań wcale nie musi odpowiadać obiektywnemu stanowi rzeczy.

4.Np.: http://www.pwn.waw.pl/wydarzenia/wydarzenia.html i informacja, że Międzynarodowy Komitet Słowiański w obchodach "Słowiańska Praga-2008" uchwalił "Memorandum o wspólnym pochodzeniu narodów słowiańskich" i dwie rezolucje: 1. Rezolucja Międzynarodowego Komitetu Słowiańskiego "O języku rosyjskim jako języku komunikacji między narodami słowiańskimi"
2. Rezolucja Międzynarodowego Komitetu Słowiańskiego "O potrzebie niezwłocznej akcji dziękczynienia wybawcom Narodów Słowiańskich od faszystowskiej niewoli". Kto miał być jej adresatem – nietrudno zgadnąć.

5. http://www.wrotamalopolski.pl/NR/rdonlyres/026798F2-224C-45CD-9731-C6F5EAA2BD33/333774/MemoranduminformacyjneProgramEmisjiObligacjiKomuna.pdf ; http://it.wnp.pl/memorandum-informacyjne-nt-sprzedazy-polkomtela-ma-byc-gotowe-w-listopadzie,123767_1_0_0.html

6. http://www.salon24.pl/news/39749,podpisano-polsko-rosyjskie-memorandum-o-wspolpracy-sluzb-wieziennych

7.Integralną częścią porozumień zawartych w dniu 6 grudnia jest stworzenie zarysu "Programu współpracy organów wymiaru sprawiedliwości RP i FR na lata 2010-2012" przez ministra Kwiatkowskiego i min. A. Konowałowa, m.in. o bezpośrednim porozumiewaniu się sądów w sprawach cywilnych i Umowy o uzupełnieniu i ułatwieniu stosowania Europejskiej Konwencji o pomocy prawnej w sprawach karnych z dnia 20 kwietnia 1959 roku oraz o szczególnych formach współpracy w sprawach karnych.

Wspieram:

FORMULARZ POPARCIA STOWARZYSZENIA RODZIN KATYŃ 2010 O POWOŁANIE MIĘDZYNARODOWEJ KOMISJI CELEM WYJAŚNIENIA WSZYSTKICH OKOLICZNOŚCI TRAGEDII PREZYDENCKIEGO SAMOLOTU