To chyba najmniej spodziewana rzecz w teczkach Wiatra – (współ)praca socjologa przydatna wywiadowi wojskowemu (dla prawaków WSI) – Notatka służbowa Sieradzkiego z 16.03.1966 r.:
W dniu 11 marca 1966 r. od źródła nieoficjalnego „Docent” otrzymałem sześć następujących publikacji w języku angielskim, a dotyczących armii USA:
- Dobór oficerów do Sztabu Gen. Armii USA;
- Żołnierze a procesy polityczne;
- Streszczenie raportu dot. konferencji w sprawie sił zbrojnych i organizacji militarnych w Europie Zachodniej;
- Studium perspektyw kariery wojskowej;
- Środki przeciwdziałania na groźbę przypadkowej wojny nuklearnej;
- Problemy kontroli i strategii w demokracji pluralistycznej. Dyskusja dotycząca polityki administracji w zakresie bezpieczeństwa narodowego w demokratycznym ustroju politycznym.
Z relacji „Docenta” wynika, że powyższe materiały uzyskał on do naukowców amerykańskich z tym, że niektóre z nich w czasie pobytu w USA, a część nadesłano mu drogą korespondencyjną. W materiałach tych zawarte mają być nie publikowane oficjalnie informacje o armii amerykańskiej. Nie jest jednak wykluczone, że w publikacjach tych może być ukryta dezinformacja.
W celu ewentualnego wykorzystania oraz uzyskania oceny wartości tych informacji proponuję przekazać je do wglądu Zarządowi II Sztabu Gen.
Materiały szacowano w „WSI” kilka miesięcy:
O C E N A
sześciu opracowań w języku angielskim dotyczących
sił zbrojnych Stanów Zjednoczonych, przysłanych
pismem Nr K-0590/51/66
Materiał obejmuje opracowania naukowe, raporty i referaty profesorów wyższych uczelni lub naukowców cywilnych instytutów naukowych. Tego typu raporty są opracowywane na zlecenie sił zbrojnych bądź też z inicjatywy poszczególnych naukowców jako referat przeznaczony do wygłoszenia lub przedstawienia na konferencji naukowej, omawiającej zagadnienia wojskowe. Raporty te są w większości jawne, chociaż część z nich wykonywanych na zlecenie sił zbrojnych może być tajna. Raporty tajne nie są oficjalnie dostępne, natomiast raporty jawne, chociaż nie są przeznaczone na rynek wydawniczy, a jedynie dla wąskiego grona zainteresowanych, można otrzymać z tej uczelni, w której został wydany. Można je zamawiać korespondencyjnie lub osobiście na uczelni.
Przysłane nam opracowania są jawne. Przedstawiają one dość dużą wartość dla potrzeb naszego wojska, ponieważ dokonują analizy naukowej niektórych zagadnień dotyczących sił zbrojnych lub związanych z siłami zbrojnymi. Jednakże oceniając ich wartość należy wziąć pod uwagę, że są to przeważnie opracowania teoretyczne, sporządzone przez naukowców cywilnych, przy wykorzystaniu materiałów jawnych i w zasadzie dostępnych oraz nie reprezentują oficjalnego stanowiska sił zbrojnych czy nawet danego instytutu naukowego, lecz osobisty pogląd autora. Na przykład w broszurze pt. „Problemy kontroli i strategii w demokracji pluralistycznej”, której autorem jest Paul J. Hammond z Instytutu naukowego RAND Corp., znajduje się adnotacja, ze są to poglądy autora i nie powinny być interpretowane jako oficjalne stanowisko Instytutu RAND lub jakiegokolwiek zleceniodawcy tego instytutu. W związku z powyższym opracowania te [sic] nie można traktować jako materiał źródłowy i miarodajny reprezentujący oficjalne stanowisko sił zbrojnych.
Ponieważ opracowania te w większości reprezentują osobisty pogląd autora i opracowane są na podstawie materiałów jawnych, dlatego stopień ich wiarygodności zależy zarówno od rzetelności autora, jak i od źródeł, z jakich autor korzystał. Biorąc jednak pod uwagę przeznaczenie tego typu opracowań, a więc to, że są one przedstawione instytucji wojskowej, która zleciła tę pracę lub konferencji naukowej, w której bierze udział wąskie grono specjalistów, należy uznać, że opracowania te nie powinny posiadać elementów dezinformacyjnych. Opracowania przysłane nam do oceny elementów takich nie posiadają.
Wartość i ocena poszczególnych materiałów przedstawia się następująco:
1. „Dobór oficerów do stopni generalskich w siłach zbrojnych Stanów Zjednoczonych”. Autor David R. Segal z Uniwersytetu Chicago. W opracowaniu tym dokonano analizy kariery oficerów, którzy ukończyli różnego typu szkoły oficerskie. Analiza ta wykazuje uprzywilejowanie oficerów kończących zawodowe szkoły oficerskie. Na podstawie danych statystycznych pokazano, że chociaż szkoły oficerów zawodowych dają bardzo mały procent oficerów dla sił zbrojnych /np. w 1964 r. od 1,9 do 4,4% w zależności od rodzajów sił zbrojnych/, to wśród generałów absolwenci tych szkół stanowią przeważający procent /w 1964 roku w siłach morskich aż 89%/.
Opracowanie to ocenia się jako „średniowartościowe”.
2. „Żołnierze a procesy polityczne”. Autor William T.R. Fox, profesor spraw międzynarodowych oraz dyrektor Instytutu studiów wojny i pokoju na Uniwersytecie Columbia. W opracowaniu tym dokonano analizy wzajemnej współzależności i powiązań polityków i wojskowych. Przeprowadzając analizę w aspekcie historycznym autor pokazuje wpływ, jaki wywierają wojskowi na politykę, a także wpływ polityków na zagadnienia wojskowe. W analizie położono największy nacisk na okres po II wojnie światowej. Opracowanie średniowartościowe.
3. „Krótki raport na temat konferencji o siłach zbrojnych i społeczności w Europie zachodniej”. Autor Morris Janowitz, przewodniczący tej konferencji. Raport omawia w skrócie niektóre zagadnienia, jakie rozpatrywano na konferencji odbytej 3 i 4 lipca 1964 roku w Londynie. Na konferencji tej rozpatrywano zagadnienie wzajemnego oddziaływania społeczeństwa na siły zbrojne, czynniki mające wpływ na rekrutację do sił zbrojnych, wpływ rozwoju społeczeństwa w sensie technologicznym i politycznym na zmiany w siłach zbrojnych na rekrutację i szkolenie kadry oficerskiej. Sam raport, ze względu na to, że sygnalizuje tylko omawiane zagadnienia, ocenia się jako mało wartościowy, ciekawsze byłyby referaty z tej konferencji.
4. „Studium perspektyw kariery wojskowej”. Autor Oscar Grusky z Uniwersytetu California w Los Angeles. Autor na podstawie przeprowadzonej ankiety wśród oficerów jednostki sił powietrznych dokonuje wszechstronnej analizy perspektyw kariery wojskowej oficerów. W swej analizie autor dokonał podziału oficerów ze względu na wykonywane funkcje oraz ze względu na posiadane wykształcenie. W ten sposób podzielił oficerów na cztery grupy i dokonał analizy każdej grupy z punktu widzenia rodzaju wykształcenia, posiadanego doświadczenia bojowego, stopni wojskowych, wykształcenia ojca, pochodzenia społecznego, przynależności politycznej i społecznej, kariery wojskowej, perspektyw na przyszłość itp. Opracowanie to jest wartościowe i bardzo ciekawe.
5. „Organizacyjne środki przeciwdziałania na groźbę wybuchu przypadkowej wojny jądrowej. Niektóre wyniki badań”. Autor Morris F. Friedell, z Uniwersytetu Chicago. Autor wychodzi z założenia, że przy obecnym stanie techniki jądrowej wojna globalna – jądrowa jest coraz mniej prawdopodobna. Natomiast istnieje stałe niebezpieczeństwo, że przypadek i pomyłka mogą doprowadzić do wybuchu wojny. W związku z tym autor dokonuje analizy warunków, sposobów i środków zapobieżenia wybuchowi wojny przez przypadek. W pracy tej omówiona jest zarówno technika zapobiegania takiej wojny [sic], jak i przesłanki socjologiczne i psychologiczne tego problemu. Praca ta jest wartościowa i ciekawa.
6. „Problemy kontroli i strategii w demokracji pluralistycznej. Autor P.J. Hammond z Instytutu naukowego RAND Corporatian. Jest to czysto teoretyczna praca na temat środków i sposobów administracyjnych przy wypracowaniu polityki bezpieczeństwa narodowego w ustroju politycznym demokracji. Ze względu na jej czysto teoretyczny i dyskusyjny charakter praca ta jest mało przydatna do wykorzystania.
W sumie ocenione opracowania przedstawiają wartość dla potrzeb naszego wojska i za wyjątkiem raportu wymienionego w punkcie 3, który tylko sygnalizuje zagadnienia, jakie były omawiane na konferencji, oraz opracowania w punkcie 6, mogą być wykorzystane przez Zarząd II Sztabu Gen. oraz inne instytucje jak GZP, Biuro Studiów i Akademie wojskowe.
Dokument wykonał ppłk BE (?) 20.08.1966 r.
Na dzisiaj zakończę cykl o teczce Jerzego Wiatra. Starałem się wybrać Państwu do lektury dokumenty najciekawsze i najbardziej reprezentatywne. Dużo wątków pominąłem np. donosy osobowych źródeł informacji na Wiatra (koledzy?), gros komunikatów z podsłuchów, niemal całą teczkę pracy tw „Docenta”. Z tej ostatniej opublikowałem tylko 2 dokumenty odnoszące się wpisów na wykazie nagród. Do donosów z teczki pracy wrócę, gdy sąd stwierdzi, że Jerzy Wiatr złożył prawdziwe oświadczenia lustracyjne. Warto zwrócić również uwagę na zapisy ewidencyjne Służby Bezpieczeństwa, według których w 1969 r. Wiatr został zarejestrowany do nr. 27097 w kategorii zabezpieczenie. Po 4 latach kategorię zmieniono na konsultanta. Rejestracji dokonali funkcjonariusze "opiekujący" się środowiskami twórczymi. Jeszcze w tym samym roku nastąpiła zmiana jednostki na tę, w ktorej zajmowano się nauką polską. Z rejestracji zrezygnowano dopiero w styczniu 1990 r. Ciekaw jestem, czy autorzy wydanej w IPN "Stłamszonej nauki" zająknęli się na ten temat?
Jutro o współpracowniku SB i IPN – „Leszku”.
