„I was born in Wilno, Poland on November 30, 1926, being of Polish, Austro-Hungarian, French and Swedish ancestry. My father, a professional soldier trained in the military academies of Vienna, Austria and St. Cyr, France, had to leave his family when the Second World War broke out to fight with the Allied Forces. My life and outlook were influenced by the harsh childhood which I spent in the Nazi-occupied Eastern Europe, but I was fortunate to survive the holocaust while living among the Jewish-Polish Community in Roumania. I used to speak Polish, Roumanian, Yiddish, Italian and some German and Russian, but I have almost completely forgotten them, and my French in which I used to excel is also now far from fluent. In 1945, I moved via Italy and France to England and Scotland. [….]
Powyższe zdania pochodzą z autobiografii, przesłanej do komitetu nagrody Nobla w 1977 roku przez laureata tej nagrody w dziedzinie medycyny i fizjologii Andrew Schally’ego. Andrew Victor Schally otrzymał tę nagrodę wspólnie z Rogerem Guilleminem za odkrycie zjawiska wydzielania hormonów w podwzgórzu mózgu i badania nad ich budową i czynnościami (niezależnie od obu naukowców połowę nagrody za badania nad RIA otrzymała w tymże roku Rosalyn Sussman Yalow z RPA).
Andrew Schally, a właściwie Andrzej Wiktor Schally, urodził się 30 listopada 1926 w Wilnie, w rodzinie Kazimierza Piotra Schally’ego oraz Marii Łąckiej. Jego ojciec Kazimierz Schally urodził się w Nowym Sączu, studiował na Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt oraz we francuskiej École Spéciale Militaire de Saint-Cyr. W 1914 roku jako oficer austriacki został odkomenderowany do Legionów Józefa Piłsudskiego. Brał udział w wojnie polsko – bolszewickiej w 1920; odznaczony Krzyżem Walecznych i VM. We wrześniu 1935 roku Kazimierz Schally został szefem Gabinetu Wojskowego prezydenta Ignacego Mościckiego. W 1936 roku zostal mianowany generałem brygady. Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 roku przed północą przeszedl przez most graniczny na Czeremoszu do Rumunii, wraz z prezydentem RP i rządem premiera Składkowskiego. W grudniu 1939 r. Kazimierz Schally przedostał się do Francji, a po kapitulacji Francji został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Pełnił m.in. funkcje attaché wojskowego w Ottawie, szefa Misji Wojskowej przy Naczelnym Dowództwie Sprzymierzonych w Europie.
Natomiast Andrzej Schally wraz z matką i siostrą Haliną okres II wojny światowej spędził w Rumunii, w środowisku polsko-żydowskich uchodźców. W 1945 roku rodzina dostała się przez Włochy i Francję do Wielkiej Brytanii, gdzie po demobilizacji osiedlił się także Kazimierz Schally.
Andrzej Schally ukończył w 1946 roku szkołę średnią Bridge Allen School, a następnie studiował chemię na University of London. Następnie rozpoczął studia medyczne w londyńskim National Institute for Medical Research. „To było szczęście mieć możliwość studiowania w najlepszym brytyjskim instytucie badawczym. W czasach, gdy Brytania wniosła znaczący wkład w rozwój medycyny. To właśnie tam odkryto penicylinę. Uwielbiałem miejsce w którym wypadło mi żyć i pracować.” – powiedzial Aleksandrze Ziółkowskiej-Boehm.
W maju 1952 roku, wyjechał do Kanady, a w 1957 roku na McGill University w Montrealu obronił doktorat z biochemii. Następnie pracował w USA: w Houston, a od 1962 roku w Nowym Orleanie jako kierownik laboratorium polipetydów i endokrynologii w Szpitalu Weteranów oraz profesor Tulane University. Prowadził badania z zakresu budowy i działania hormonów podwzgórza mózgu, w ten sposób początkując badania neuroendokrynologiczne. W 1962 roku przyjął obywatelstwo amerykańskie.
„Wyrosłem w Polsce, ale już nie mówię po polsku. Nie używałem polskiego przez wiele lat. Mój ojciec po wojnie był zaangażowany w działalność antykomunistyczną, ale ja zawsze stroniłem się polityki. Przez dłuższy czas nie chciałem jechać do Polski. […] Po otrzymaniu Nagrody Nobla wybraliśmy się z żona, siostrą i jej mężem do Polski. Odwiedziłem Warszawę, Kraków, Zakopane, Morskie Oko, Wieliczkę… Chciałbym kiedyś jeszcze pojechać do Polski, wygłosić kilka wykładów… Jest mi niezwykle trudno mówić o Polsce… Zachód nigdy jej nie rozumiał” (w wywiadzie dla Aleksandry Ziółkowskiej-Boehm).
We wrześniu 2017 roku przyjechał do Polski na zaproszenie MON w ramach programu „Nobliści”. W Wojskowym Instytucie Medycznym wygłosił wówczas wykład „Hormony podwzgórza: od neuroendokrynologii do terapii nowotworów i innych chorób”. Opowiedział o badaniach prowadzonych pod jego kierownictwem, dotyczących powiązań między ośrodkowym układem nerwowym a układem hormonalnym, a także o pracach nad określeniem roli tych hormonów w organizmie oraz możliwości ich zastosowania w leczeniu, głównie w onkologii i endokrynologii. Mówił też o składzie i działaniu leków opartych na tych odkryciach.
Dziękując za zaproszenie prof. Wojciechowi Fałkowskiemu, wiceministrowi obrony, Andrzej Schally powiedział: Ta wizyta to dla mnie podróż sentymentalna.
Kilka dni temu Andrzej Schally w liście do burmistrza Jersey City wyraził sprzeciw wobec planowanego usunięcia Pomnika Katyńskiego. Poinformował Stevena Fulopa, że w Katyniu wymordowano polską inteligencję - zarówno katolicką, jak i żydowską, a pomnik powinien pozostać jako przestroga przed totalitaryzmem w czasie, gdy postępowanie Rosji staje się coraz bardziej agresywne.
Dzisiaj były minister ON, Antoni Macierewicz zamieścił na Twitterze kopię listu do dr Schallyego, w którym podziękował mu za jego stanowczą i przenikliwą postawę w sprawie monumentu i wyraża nadzieję, że usunięciu pomnika można jeszcze zapobiec.
****
Przypisaniu notki autorka korzystala z informacjizawartych w publikacjach:
• https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1977/schally-bio.html
• http://nauka-polska.pl/#/profile/scientist?id=95028&_k=oz4ayo
• Aleksandra Ziólkowska-Boehm, Korzenie są polskie, BGW, Warszawa 1992 r.
• http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/23642?t=-Amerykanski-noblista-wyglosil-wyklad-na-WIM
• https://wpolityce.pl/polityka/393577-laureat-nagrody-nobla-wspomogl-polonie-w-walce-o-pomnik-katynski-macierewicz-dziekuje-za-stanowcza-i-przenikliwa-postawe
Komentarze