Raport ze "śledztwa" w sprawie zasobów sowieckiego złota

Niedługo po wojnie, Amerykanie starali się ustalić ile wynoszą zasoby sowieckiego złota, skorzystano m.in. z opracowania banku z siedzibą w Szwajcarii. W opracowaniu tym cofnięto się do roku 1920, wspomniano także carski Bank Imperialny, który w ostatniej publikacji na temat rosyjskich rezerw złota miał podać informację, że posiada rezerwy równe milardowi stu milionom dolarów (wszystkie kwoty w $ podane tutaj dotyczą wartości $ w 1947 r.). Autorzy raportu korzystali przede wszystkim z publikacji sowieckich, czasem amerykańskich oraz niemieckich (ostatnie 2 również raczej w oparciu o źródła sowieckie. Amerykańskie dane dotyczą np. własnego importu złota z ZSRS). Śledczy wpadali czasem w konsternację. W oparciu o dane, którymi dysponowali dało się np. odnotować spadek rezerw z prawie 840 mln.$ (1.10.1935, ostatnia amerykańska publikacja) do 240 mln. (1.04.1936, niemieckie źródła) w sześć miesięcy, a na koniec 1936 roku wynosić już miały 380 mln. Podejrzewano, że to m.in. wynik dewaluacji rubla oraz być może utworzenia...ukrytych rezerw.

Sami podsumowali to w ten sposób:

"Nie jest łatwo ustalić korelację pomiędzy produkcją, eksportem i rezerwami złota [ZSRS]"

I tak, oceniali, że podomiędzy 1920 a 35 rokiem produkcja wyniosła 730 milionów $ (wartość dolara z 47 r.) a eksport co najmniej 690 milionów, uznali więc, że niemal cała produkcja jest eksportowana ale jednocześnie rezerwy złota urosły w tym samym czasie do 840 mln $. Wyjaśniano to sobie "zebraniem" z rynku złotych monet oraz złota będącego w prywatnym posiadaniu, a część złota trafić miała do skarbca sowieckiego w konsekwencji zamknięcia sieci sklepów "Torgsin" w końcu 1935 r., oceniali także, jako co najmniej prawdopodobne, że na niecodzienne wyniki ich szacunków odnośnie sowieckiego złota wpływ miało korzystanie z rezerw złota carskiego Banku Imperialnego (którego ostatnie dane, z grudnia 1917 r. mówiły o zasobach równych 1 100 mln.$). Do 1934 r. eksport przewyższał produkcję. W latach wojny produkcja, tak jak w innych krajach, miała spaść, po czym nastąpił wzrost w latach 1945-7. Średnią produkcję dla lat 1941-6 oceniano na równowartość do 100 mln. $, przy bardzo ostrożnych szacunkach. Danych eksportowych nie publikowano od 1914 r., eksport po 1918 oceniono jako silnie skoncentrowany według czasu i odbiorców - od 1925 do 1928 r. prawie cały eksport sowieckiego złota trafił do Niemiec i Wielkiej Brytanii, od 1931 do 1934 r. do Niemiec, a następnie Wielkiej Brytanii (zwłaszcza w 1937 i 1938 r.) oraz do Stanów Zjednoczonych. "Śledczy" oceniali posiadane dane odnośnie produkcji złota jako w miarę wiarygodne, zwłaszcza do wybuchu wojny.
Po szeregu operacji liczbowych, napisano w podsumowaniu, że przed 1939 r. zasoby złota sowieckiego równały się około 1 miliardowi dolarów, od tamtego czasu doszło ok. 700 mln. I w 1947 wynosić miały być może około 2 miliardów dolarów. Jako, że wydobycie złota w latach 1941-46 mogło być wyższe niż wartość 100 mln. rocznie, jak pierwotnie ostrożnie szacowano, przy tym pozyskiwano je również z innych źródeł, jak na przykład państwa bałtyckie, to kwota 2 i pół miliarda dolarów nie wydaje się być niemożliwą.

(przydatne chyba przy czytaniu poniższej tabelki: I pięciolatka (1928–1932), Dalstroj (kopalnie złota NKWD, Kołyma) utworzony 13 listopada 1931 r., II pięciolatka (1932-1937), III pięciolatka (1938-), inne - np. zbrojenia)

(liczby podane w tabelce to minima obejmujące tylko opisane kierunki oraz Francję i Szwajcarię gdzie do 1939 trafiały mniejsze ilości, nie ma tu inf. o eksporcie do innych krajów Europy zach., czy azjatyckich jak Mongolia Chiny Zach. i Afganistan, co do których uważa się, że odbierały sowieckie złoto. Inf. o imporcie złota przez Rosjan są rzadkie.)

z opracowania Bank for International Settlements
"Brief Notes on Current Questions" (12.1947)
Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) najstarszy bank międzynarodowy, utworzony w 1930 roku na konferencji w Hadze.

***

W późniejszym o rok dokumencie (październik 1948 r.), amerykańskim już, odnosząc się do opisanego raportu z grudnia 1947, oraz innego, własnego ze zbliżonymi wynikami, uznano, że choć w przyszłości będzie się korzystać z danych mówiących o 2,5 mld. rezerw i rocznej produkcji 200 mln, to jednak obecnie - w związku z wątpliwościami co do rzetelności sowieckich danych i wątpliwościami co do własnej pracy statystycznej - brak jest wiarygodnych danych odnośnie produkcji i rezerw sowieckiego złota.

fragment:
http://s4.ifotos.pl/img/2jpg_ehqewwq.jpg

***

W innym miejscu, Amerykanie pochylili się również nad kopalniami złota na Kołymie, ocenili, że prawdopodobnie wciąż są one prowadzone przez Dalstroj, czyli jedną z agencji tajnej policji, wcześniej NKWD a obecnie MWD. Napisano także, że w kopalniach pracują więźniowie, ziemia często jest stale zamarznięta, a praca jest słabo zmechanizowana, brakuje nawet specjalistycznych narzędzi. Odnotowano, że sprowadzono tam kiedyś dwie sztuki amerykańskiego sprzętu specjalistycznego, ale na zamarzniętej ziemi kiepsko się sprawdzał i nie został w pełni wykorzystany. Więźniowie zimą kopali a potem w ciągu stu letnich dni płukali złoto. W 1938 roku spróbowano płukać złoto również zimą, ale przynosiło to straty w wydobyciu rzędu ok. 60% i pomysł zarzucono.

Amerykańskie szacunki wydobycia złota przez Dalstroj (utworzony w końcu 1931 r.). Wydobycie w tonach i jego wartość w dolarach.

Wzrost z 1938 r. opisano jako wynik zwiększenia ilości siły roboczej (dla 1936 r. 40 tys. a w 1938 110 tys.) przy czym dodano, że liczba niewolniczej siły roboczej (nazywanej przymusową) Dalstroju była dwukrotnie większa (budownictwo, wycinka lasów i inne). Na wzrost wpłynąć miało także zwiększenie ilości godzin pracy więźniów, które dokładnie wyszczególniono, co skutowało znaczącym zwiększeniem śmiertelności, wpływ na zmniejszenie wydobycia w kolejnym roku miało skrócenie ilości godzin pracy w 1939 r., z powodu wspomnianej śmiertelności, oraz przeniesienie części więźniów do budowy kolejnego obozu i kopalni. To właśnie tę nową kopalnię miał odwiedzić Mr Wallace z administracji amerykańskiej podczas swojej podróży po Syberii w 1943 r.

Całkowite wydobycie złota przez ZSRS (tony/mln$) i procentowy w nim udział Dalstroju.