Polska dla ludu, nie przeciw ludowi

Z okazji 90. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, przypominamy manifest rządu lubelskiego Ignacego Daszyńskiego.

Utworzony w nocy z 6 na 7 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej był pierwszym ośrodkiem władzy całkowicie niezależnym od zaborców. Powstał na bazie porozumienia ruchu socjalistycznego (PPS) i ludowego oraz lewicy piłsudczykowskiej. Dziś, w przededniu 90. rocznicy odzyskania niepodległości, warto przypomnieć, „o jaką Polskę walczono”, czego domagały się jej pierwsze władze, co deklarowały i kto miał być głównym podmiotem życia państwowego. Warto przypomnieć te zapomniane i spychane na margines, lecz bardzo istotne w dziejach Polski tradycje, będące obecnie bardzo nie w smak ani liberalnej prawicy, uzurpującej sobie monopol na patriotyzm, ani postkomunistycznej lewicy, której antenaci do rządu Daszyńskiego nie weszli z tego prostego powodu, że nikt ich tam widzieć nie chciał jako stronników bolszewickich.

Manifest Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej

Do Ludu Polskiego! Robotnicy, włościanie i żołnierze polscy! Nad skrwawioną i umęczoną ludzkością wschodzi zorza pokoju i wolności. W^. gruzy walą się rządy kapitalistów, fabrykantów i obszarników, rządy militarnego ucisku i społecznego wyzysku mas pracujących. Wszędzie lud pracujący dochodzi do władzy. I nie zaświta lepsza dola nad naro­dem polskim, jeśli rdzeń i olbrzymia jego większość, lud pracujący, nie ujmie w swoje ręce budowy podwalin naszego życia społecznego i państwowego. Nie może losem narodu polskiego nadal kierować Rada Re­gencyjna, przez obce i wrogie czynniki nam narzucona, która swoją ugo­dową i reakcyjną polityką, oddając jednocześnie niemal dyktatorską władzę w ręce austriackiego żołdaka, Rozwadowskiego pcha naród pol­ski ku^. przepaści.

Ludu polski! Polski chłopie i robotniku! Jeżeli chcesz zająć należne ci miejsce w rodzinie wolnych narodów, jeżeli chcesz sam być gospodarzem na swojej własnej ziemi, to musisz w swoje ręce ująć władzę w Polsce, musisz sam budować gmach niepodległej i zjednoczonej Ludowej Rzeczypospolitej Polskiej.

W przekonaniu, iż sprostasz temu wielkiemu a świętemu zadaniu, z polecenia ludowych i socjalistycznych stronnictw b. Królestwa i Ga­licji ogłaszamy się za Tymczasowy Rząd Ludowy Polski i do chwili zwołania Sejmu Ustawodawczego władzę całkowicie i niepodzielnie obej­mujemy, ślubując sprawować ją sprawiedliwie ku dobru i pożytkowi ludu i państwa polskiego, nie cofając się jednak przed surową i bezwzględną karą wobec tych, którzy nie zechcą uznać w Polsce władzy demokracji polskiej. Jako Tymczasowy Rząd Ludowy Polski postanawiamy i ogła­szamy poniższe prawa, obowiązujące cały naród polski od chwili wyda­nia niniejszego dekretu:

1) Państwo polskie, obejmujące sobą wszystkie ziemie, zamieszkałe przez lud polski, z własnym wybrzeżem morskim, stanowić ma po wszyst­kie^, czasy Polską Republikę Ludową, której pierwszego prezydenta obie­rze Sejm Ustawodawczy;

2) Rada Regencyjna, działająca na szkodę narodu polskiego, z dniem dzisiejszym, z woli ludu polskiego, przestaje istnieć. W razie, gdyby Rada Regencyjna oraz rząd przez nią stworzony, tej woli ludu polskiego nie chciały się poddać, ogłoszone będą za wyjęte spod prawa. Ściganie i ujęcie w ręce naszych władz wykonawczych będzie obowiązkiem każdego obywatela państwa polskiego;

3) istniejącemu obecnie w Warszawie prowizorycznemu rządowi urzęd­niczemu rozkazujemy niniejszym podporządkować się nam i sprawować swe funkcje aż do chwili otrzymania od nas bliższych instrukcji, w prze­ciwnym razie będą postawieni w stan oskarżenia przed trybunałem lu­dowym, którego skład i kompetencje będą niebawem ogłoszone;

4) Sejm Ustawodawczy zwołany będzie przez nas jeszcze w roku bie­żącym na podstawie powszechnego bez różnicy płci, równego, bezpo­średniego, tajnego i proporcjonalnego glosowania. Ordynacja wyborcza będzie ogłoszona w ciągu najbliższych kilku dni. Czynne i bierne prawo, wyborcze będzie przysługiwało każdemu obywatelowi i obywatelce, mającym 21 lat skończonych;

5) z dniem dzisiejszym ogłaszamy w Polsce całkowite polityczne i oby­watelskie równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy pochodzenia, wiary i narodowości, wolność sumienia, druku, słowa, zgroma­dzeń, pochodów, zrzeszeń, związków zawodowych i strajków;

6) wszystkie w Polsce donacje i majoraty ogłaszamy niniejszym za własność państwową. Dla przeciwdziałania spekulacji ziemią będą wy­dane osobne przepisy;

7) wszystkie lasy, zarówno prywatne, jak i dawne rządowe, ogłasza­my za własność państwową, sprzedaż i wyrąbywanie lasów bez specjal­nego zezwolenia od chwili ogłoszenia niniejszego dekretu jest wzbro­niona;

8) w przemyśle, rzemiosłach i handlu wprowadzamy niniejszym ośmio­godzinny dzień roboczy;

9) po ukonstytuowaniu się ostatecznym, przystąpimy natychmiast do reorganizacji na zasadach szczerze demokratycznych rad gminnych, Sej­mików powiatowych i samorządów miejskich, jak również do organizo­wania po miastach i wsiach milicji ludowej, które by zapewniły ludności ład i bezpieczeństwo, a posłuch i wykonanie zarządzeń naszych organów wykonawczych i należyte postawienie sprawy aprowizacji ludności. Za­pewnienie jej niezbędnych po taniej cenie artykułów spożywczych uwa­żamy za jeden z pierwszych naszych obowiązków. W tępieniu zbrodni­czej spekulacji i ukrywaniu zapasów i w ułatwianiu dostarczania żyw­ności oprzemy się na organizacjach samorządowych i społecznych.

Na Sejm Ustawodawczy wniesiemy projekty następujących reform społecznych:

a) przymusowe wywłaszczenie i zniesienie wielkiej i średniej wła­sności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową;

b) upaństwowienie kopalń, salin, przemysłu naftowego, dróg komunikacyjnych, oraz innych działów przemysłu, gdzie się to da od razu uczynić;

c) udział robotników w administracji tych zakładów przemysłowych, które nie zostaną od razu upaństwowione;

d) prawo o ochronie pracy, ubezpieczeniu od bezrobocia, chorób i na starość;

e) konfiskaty kapitałów, powstałych w czasie wojny ze zbrodniczej spekulacji artykułami pierwszej potrzeby i dostaw do wojska;

f) wprowadzenie powszechnego, obowiązkowego i bezpłatnego świec­kiego nauczania szkolnego.

Polaków, zamieszkałych na ziemiach b. Księstwa Litewskiego, wzywamy, aby w braterskiej zgodzie z narodami litewskim i białoruskim dążyli do odbudowania państwa litewskiego w dawnych jego historycz­nych granicach, Polaków zaś ze wschodniej Galicji i na Ukrainie do po­kojowego załatwienia kwestii spornych z narodem ukraińskim, aż do ostatecznego ich uregulowania przez miarodajne czynniki obu narodów.

Ludu polski! Te reformy polityczne i społeczne, które pragniemy w ży­cie wcielić, są najniezbędniejsze. Bez urzeczywistnienia ich Polska nigdy nie dźwignie się z dzisiejszej nędzy bezwładu i upokorzenia. Urzeczy­wistnieniu tych reform na obszarze całej Polski stoi na przeszkodzie to, iż część jej jeszcze znajduje się w posiadaniu rabujących ją i niszczą­cych wojsk niemieckich. Dlatego też nie mamy w swym składzie przed­stawicieli ludu z Poznańskiego, dlatego też chwilowo nie urzędujemy w Warszawie, stolicy Polski.

Wierzymy, iż lud niemiecki, który z takim trudem dochodzi u siebie w domu do władzy, rozkaże swym wojskom bezzwłocznie opuścić wszyst­kie ziemie polskie, odda nam naszych najlepszych obywateli z Piłsud­skim na czele, jak również jeńców wymiennych i robotników, więzio­nych dotychczas w Niemczech. Ale gdyby wojska niemieckie nie ustąpiły dobrowolnie z całej ziemi polskiej, to wezwiemy cię, Ludu Polski, abyś z bronią w ręku szedł ją uwalniać od niemieckiego, najazdu, jednoczyć w całość państwową. Dlatego też organizowanie regularnej armii ludo­wej uważamy za jedno z najważniejszych i najpilniejszych naszych za­dań. Wierzymy, że młodzież wiejska i robotnicza z radością stanie w sze­regach rewolucyjnej armii polskiej, z Ludu wyszłej, politycznych i społecznych praw Ludu pracującego broniącej, Rządowi ludowemu wiernie i całkowicie oddanej, jedynie jego rozkazom podległej.

Tworzenie tej armii, wobec nieobecności Józefa Piłsudskiego, powie­rzamy jego zastępcy pułkownikowi I Brygady Legionów Polskich Edwardowi Rydzowi-Śmigłemu.

Ludu Polski! Wybija godzina twego czynu. Weź wielkie dzieło wyzwo­lenia twej ziemi, przesiąkłej potem i krwią twych ojców i praojców w swe spracowane, mocne dłonie i przekaż następnym pokoleniom wiel­ką i wolną, zjednoczoną Ojczyznę. Stań, jak jeden mąż, do czynu, nie poskąp wielkiemu dziełu wyzwolenia Polski i pracującego w niej czło­wieka ani mienia, ani ofiar, ani życia.

Was bratnie narody: litewski, białoruski, ukraiński, czeski i słowacki wzywamy do zgodnego z nami współżycia i wzajemnego wspierania się w wielkim dziele tworzenia związku wolnych i równych narodów.

Lublin-Kraków, dnia 7 listopada 1918 r.

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej:

Tomasz Arciszewski, Ignacy Daszyński, Medard Downarowicz, Gabriel Dubiel, Marian Malinowski, Jędrzej Moraczewski, Tomasz Nocznicki, Ju­liusz Poniatowski, Edward Rydz-Śmigły, Wacław Sieroszewski, Błażej Stolarski, Stanisław Thugutt, Wincenty Witos, Bronisław Ziemięcki.