Wojna zmienia świat!
W miarę jak konflikt rosyjsko-ukraiński zmienia krajobraz geopolityczny, kraje na całym świecie zmagają się z wynikającymi z niego zawirowaniami politycznymi i gospodarczymi.
Nałożenie sankcji i środków zaradczych, a także zakłócenie ustalonych łańcuchów produkcji i dostaw stwarzają główne wyzwania dla niektórych krajów, podczas gdy dla innych ich istnienie jest zagrożone.
Azja Środkowa znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji i szczególnie mocno odczuwa te wydarzenia.
Państwa tego regionu muszą zachować równowagę w obliczu napięć między mocarstwami światowymi, respektując sankcje wobec Rosji, ale utrzymując przyjazne stosunki dyplomatyczne i handlowe z Moskwą.
Potrzebna jest dobrze zorganizowana krótko-, średnio- i długoterminowa polityka zagraniczna. Kazachstan znany jest ze swojej słynnej wielowektorowej polityki zagranicznej, która obecnie praktycznie wymaga aktualizacji do nowej, zmodyfikowanej wersji 2.0.
Na przykład Kazachstan i Rosja mają drugą najdłuższą granicę na świecie, po granicy USA-Kanada. Wolumen handlu dwustronnego przekroczył 20 miliardów dolarów w 2023 r. i pozostanie wysoki w 2024 r.
W rezultacie Astana nie może po prostu zastąpić Moskwy jako partnera handlowego innym krajem – dla porównania, wymiana handlowa USA-Kazachstan w tym samym roku wyniosła 3 miliardy dolarów.
Nic więc dziwnego, że prezydent Kasym-Żomart Tokajew oznajmił, że „Przestrzegamy międzynarodowych sankcji wobec Rosji, ale nie ryzykujemy załamania dwustronnego handlu z naszym gigantycznym sąsiadem”.
„Washington Post” opublikował raporty, do których odniosła się również Unia Europejska, że pojedyncze osoby lub firmy z Azji Środkowej dostarczają Rosji niezbędne technologie, takie jak półprzewodniki lub magazyny, które Stany Zjednoczone i ich sojusznicy ograniczyli, ponieważ mogłyby zostać wykorzystane do celów wojskowych .
Projekt zgłaszania przestępczości zorganizowanej i korupcji (OCCRP) zgłosił sprzedaż masy bawełnianej z Kazachstanu i Uzbekistanu do Rosji w celu produkcji „prochu wojskowego i paliw syntetycznych”.
W połowie 2023 r. amerykański senator Bob Menendez (D-NJ), przewodniczący Senackiej Komisji Spraw Zagranicznych, wysłał list do prezydenta Kirgistanu Sadyra Japarowa, w którym stwierdził, że Kirgistan niedbale przestrzegał kluczowych sankcji wobec Rosji i musi podjąć środków zapobiegających obchodzeniu tego przepisu w przyszłości.
Podczas wizyty w Niemczech we wrześniu 2023 r. prezydent Kazachstanu Tokajew obiecał przestrzeganie sankcji zapewniających niedostarczenie niektórych towarów do Rosji.
Ambasador USA w Kazachstanie Daniel Rosenblum zauważył: „Doświadczenia Kazachstanu w zakresie przestrzegania sankcji wprowadzonych po raz pierwszy w 2022 r. są dobre, zarówno pod względem zdolności do zapobiegania uchylaniu się od sankcji, jak i zapewniania przestrzegania wszystkich sankcji w transakcjach pomiędzy krajowymi spółkami a Rosyjskie firmy.”
Wyrażana jest zatem oficjalna wola dostosowania się, ale oczywiście zawsze może się zdarzyć, że poszczególne firmy złamią zasady, ale wówczas będzie to odpowiednio karane przez państwo.
Uzbekistan z kolei obiecał także przestrzeganie sankcji dotyczących reeksportu europejskich towarów do Rosji.
Ze swojej strony Unia Europejska zajęła w tej kwestii wyważone stanowisko, koncentrując się na ograniczonej liczbie produktów kluczowych dla rosyjskiego wysiłku wojennego.
Daniel Rosenblum zauważył, że kazachskie firmy musiałyby włożyć „ogromny wysiłek”, aby przetrwać bez naruszania sankcji: „Włożyliśmy ogromny wysiłek, aby współpracować z nimi, aby… uniknąć reeksportu”.
Przyznał także, że 45 kategorii technologii objętych ograniczeniami jest szerokich, przez co „trudno” zastosować się do sankcji bez wpływu na działalność wielu firm. „Jeśli rząd ma konkretny problem z konkretnym wpływem sankcji na jeden z Waszych lokalnych sektorów przemysłu, przyjdźcie i porozmawiajcie z nami o tym” – zaapelował ambasador.
Podobny pogląd wyraził rzecznik ds. sankcji UE David O'Sullivan, który powiedział w grudniowym wywiadzie: „Nie chcemy wpływać na tradycyjny handel Uzbekistanu z Rosją”. Musimy jednak unikać wykorzystywania Uzbekistanu jako platformy do obchodzenia sankcji.
Z wyjątkiem Kirgistanu przywódcy amerykańscy i europejscy przyjmują bardziej dyplomatyczne i przyjazne podejście, zachęcając i wspierając swoich partnerów z Azji Środkowej do przestrzegania sankcji.
Pytanie, jak Kazachstan i inne gałęzie przemysłu Azji Środkowej mogą przetrwać w obliczu sankcji i zmieniającego się otoczenia geoekonomicznego, jest złożone.
Biorąc pod uwagę dysproporcje w wolumenie handlu między Kazachstanem a Stanami Zjednoczonymi oraz między Kazachstanem a Rosją, Waszyngton nie będzie w stanie realistycznie zastąpić Moskwy w roli głównego partnera handlowego Astany w najbliższej przyszłości w stosunkach jeden do jednego, podobnie jak inne kraje Azji Środkowej .
Ekscytującym nadchodzącym wydarzeniem jest Business 5+1, które odbędzie się w Ałmaty w marcu tego roku.
Jest to „platforma dialogu między sektorem publicznym i prywatnym”, w celu omówienia „przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej i przyspieszaniu wzrostu gospodarczego w regionie”, jak to się oficjalnie nazywa.
Chociaż według doniesień sankcje nie są uwzględnione w programie działań, zacieśnienie powiązań biznesowych ze Stanami Zjednoczonymi może zniechęcić niektóre przedsiębiorstwa z Azji Środkowej do wysyłki towarów objętych ograniczeniami do Rosji.
Każdy kraj Azji Centralnej ma inne relacje z Rosją, więc błędem byłoby uogólniać sytuację i mówić, że „wszystkie kraje” zachowują się tak samo.
Państwa takie jak Kazachstan są gotowe zastosować się do sankcji, ale nie ma „łatwego sposobu” i konieczny jest stały dialog z Waszyngtonem i Brukselą na równych zasadach.
