Nie jest dla nikogo tajemnicą, że odzyskanie przez Polaków niepodległości w roku 1918 dokonało się w największej mierze poprzez fakt, że zaborcy ziem polskich, którzy przez ponad 100 lat wspólnie wspierali się i dławili polskie dążenia niepodległościowe, na początku XX wieku pokłócili się; ich drogi się diametralnie rozeszły.
Niemcy – wyrastały na prawdziwego hegemona Europy, dominując gospodarczo i militarnie nad połową Europy. Opierając się na nowo powstałym -pruskim – „posłusznym” aparacie biurokratycznym, cesarze pruscy uniknęli w dużej mierze przeszkód w postaci rozsadzających zachodnie państwa ruchów społecznych i narodowościowych. Mogli całą siłę machiny państwowej skierować w kierunku zaplanowanej kolonizacji wschodu i południa Europy, co roku przysparzając ojczyźnie kolejnych zdobyczy.
Na Bałkanach interesy niemieckie reprezentowane przez zhołdowane Austro-Węgry zderzyły się z interesami rosyjskimi dążącymi do opanowania cieśnin bosforskich oraz polityką tradycyjnie biorącą w opiekę prawosławnych Słowian . Po wojnach bałkańskich Rosja została arbitrem na obszarze południa Europy wypierając stamtąd Turcję i stając na przeszkodzie budowie przez państwa germańskie osi Berlin-Istanbul -Bagdad . Polityka ta była inicjowana i wspierana przez Anglię, która przerażona niemieckimi sukcesami, po raz pierwszy od 300 lat porzuciła politykę wspierania Prus i razem z Francją próbowała odciągnąć Rosję od tradycyjnego związku z Niemcami. Państwa bowiem zachodnie dobrze rozumiały, że niemiecka polityka czerpie całą swoją siłę z utrzymywania przez Niemcy przyjaznych relacji z Rosją . Toteż rozbicie tego związku było najważniejszą rzeczą umożliwiającą jakakolwiek próbę powstrzymania przez Europę niemieckiej dominacji. Tak powstało Trójporozumienie – związek dwóch mocarstw zachodnich i Rosji przeciwko Niemcom.
Związek Rosji z Niemcami był również toksyczny dla Rosji, rozumiał to świetnie car Mikołaj II ale i bardziej światli Rosjanie. Blokował on wszelkie zmiany gospodarcze i społeczne, które dawno dokonały się w Europie Zachodniej. Stanowiący blisko połowę stanu aparat urzędniczy pochodzenia niemieckiego sprytnie popierał samodzierżawie carskie paraliżując wszelkie próby reformowania państwa w duchu narodowym, tak, że na początku XX wieku potężne państwo rosyjskie było w dużej mierze już anachronizmem w Europie, wyzyskiwanym politycznie i gospodarczo przez Niemcy.
Po wybuchu wojny światowej w 1914 i klęsce na Marną Niemcy zdawali sobie sprawę, że wyeliminowanie z wojny Rosji jest podstawowym zadaniem stojącym prze armią i innymi organami państwowymi. Mimo swojego zacofania armia rosyjska skutecznie angażowała wielkie siły niemieckie, które można by rzucić do decydującej rozgrywki na zachodzie. Dlatego też już wcześniej wywiad niemiecki zaplanował wiele działań, które mogłyby odciągnąć Rosję od związku z Zachodem, a najlepiej przekonać ją do powrotu do dawnego sojuszu.
W centrum tych zagadnień stała oczywiście sprawa polska , która była najważniejszą rzeczą łączącą Niemcy i Rosję.
Racja polityki polskiej i zachodniej była oczywiście odmienna, należało zrobić wszystko aby Rosja wytrwała wojnie przeciwko Niemcom.
Faza 1. Legiony Piłsudskiego
W pierwszej fazie nacisku niemieckiego na Rosję było przypomnienie jej - rękami Polaków - o więzach, które od ponad stu lat je łączyły. Więzami tymi były oczywiście, jak wspomniano zabory ziem Polskich i wszelkie korzyści polityczne i gospodarcze , jakie temu towarzyszyły.
Dowództwo armii i wywiadu niemieckiego już wcześniej zaplanowało próbę wywołania na terenie należącego do Rosji Królestwa Polskiego - powstania polskiego - podobnego do powstania styczniowego z roku 1863-64 . Wówczas to powstańcy polscy skutecznie przerwali snujące się już wówczas nici porozumienia francusko – rosyjskiego. Zajęta Polakami Rosja zaprzestała angażować się w plany europejskie i zajęła się „bliską zagranicą”. Podpisana w lutym 1863 roku prusko-rosyjska konwencja Alvenslebena skutecznie połączyła oba państwa. .Dla Prus i jej nowego politycznego kierownika – Bismarcka – konwencja ta była fundamentem budowania wielkich Niemiec. Wyizolowana Rosja nie odegrała żadnej roli w próbie wyhamowania imperialnych ambicji Niemiec. Zabezpieczony od wschodu Bismarck wykorzystał to na Zachodzie- jednocząc Niemcy pod berłem pruskich Hohenzollenów; rozprawiając się w 1866 z Austrią pod Sadową i z Francją pod Sedanem 1870. W okupowanym Wersalu w 1871 roku Bismarck proklamował nowe Cesarstwo Niemieckie.
Niemcy liczyli , że również w 1914 roku Polacy znowu ulegną hasłom powstania przeciwko Rosji i powtórzy się sytuacja analogiczna jak z 1863 roku. Jako, że realizowana od 50 lat szczególnie w Poznańskiem brutalna niemiecka polityka antypolska wywoływała sprzeciw całego społeczeństwa, wywiad niemiecki posłużył się Austro-Węgrami, a poprzez nich, polskimi socjalistami- anarchistami z Józefem Piłsudskim na czele.
Była to grupa ateistów, wywrotowców przesiąknięta ideą indywidualnego terroru ( Piłsudski był sympatykiem i pomocnikiem Narodnej Woli) jako formy wyzwolenia społeczeństwa. Te anarchistyczne idee terroru i zwyczajnej grabieży Piłsudski już jako przewodniczący Organizacji Bojowej PPS wprowadzał w życie w latach 1905-1908 w Królestwie Polskim napadając na pociągi , dyliżanse, zabijając często i także Bogu ducha winnych Polaków. Nie jest żadną tajemnicą, że już 1906 był na usługach wywiadu wojskowego austriackiego Hauptkundschaftstelle jako kapuś, być może także, że i sami Austriacy finansowali zaburzenia rewolucyjne w Królestwie Polskim . „W indeksie osobowym austriackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 1908, przy nazwisku Piłsudskiego dokonano wpisu: służba wywiadowcza na rzecz Austrii (Kunschaftsdienst an Österreich). Jego oficerem prowadzącym był od jesieni 1908 kpt. Gustaw Iszkowski (szef Hauptkundschaftstelle we Lwowie w latach 1908–1912). Od wiosny 1909 kontakt operacyjny z Piłsudskim nawiązał kpt. Sztabu Generalnego Józef Rybak, jako kierownik Hauptkundschaftstelle w Krakowie (do 6 sierpnia 1914). Rybak później sprawował nadzór nad jego działaniami jako delegowany oficer Sztabu i Naczelnej Komendy Armii dla zachowania łączności z Piłsudskim” op.cit.
Wymarsz grupy wywrotowców w licznie 150 osób, tzw. Pierwszej Kadrowej odbył się w dniu wybuchu wojny Niemiec z Rosją - 6 sierpnia 1914 roku, i był ściśle skorelowany z innymi działaniami wojsk niemieckich i austriackich. W dniu 7 i 8 sierpnia sterowce niemieckie rozrzucały nad Warszawą i innymi miastami Królestwa ulotki wzywające do powstania:
„Przychodzimy do was jako przyjaciele. Zaufajcie nam! Wolność wam niesiemy i niepodległość! Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi....”
, zaś dowództwo CK Armii opublikowało 9 sierpnia odezwę następującej treści:
„Polacy! Zbliża się chwila oswobodzenia spod jarzma moskiewskiego. Sprzymierzone wojska Niemiec i Austro-Węgier przekroczą wkrótce granicę Królestwa Polskiego. Już się cofają Moskale. Upada ich krwawe panowanie, ciążące na was od stu przeszło lat. Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi. Z naszymi sztandarami przychodzi do was wolność i niepodległość.”
Jednocześnie grupa Piłsudskiego ubrana w Polskie mundury weszła do królestwa próbując wzniecić powstanie i zwerbować jak największą liczbę żołnierzy. Oddziały te dotarły aż do Kielc. W razie powodzenia powstania w pogotowiu, na granicy kadrowcy mogli liczyć na ok 3 tys. karabinów i innego zaopatrzenia. Marzono nawet o 100 tys. powstańców. Piłsudski chcąc pobudzić ofiarność i zaangażowanie wywiadu niemieckiego rozpowszechniał także kłamliwą informacje o powstaniu w Warszawie rządu narodowego.
Niestety, z akcji Piłsudskiego nic nie wyszło, Polskie mundury nie zaczarowały ludności Królestwa. Nikt prawie nie podchwycił hasła powstania . Ludzie uciekali od niego jak od trędowatego, także, często, aby zdobyć zaopatrzenie musiano się uciekać do gwałtów i wymuszeń. I nie było to wyłącznie skutkiem kontr-działania strony rosyjskiej.
Bowiem już 14 sierpnia 1914 ukazała się kontr-odezwa, podpisana przez Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza, równie ogólnikowa jak te z drugiej strony frontu:
„Niechaj Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarza Rosji. Pod berłem tym odrodzi się Polska swobodna w swej wierze, języku i samorządzie”
Stało się bowiem coś niespotykanego na ziemiach polskich od ponad 200 lat. Naród polski okazując rezerwę wobec akcji Piłsudskiego wykazał po raz pierwszy od czasów wojny północnej wyrobienie polityczne i zorganizowanie. Zwykle -bywało inaczej, czego nauczyli się już wcześniej zaborcy, jakakolwiek obca manipulacja Polakami często prowadziła do wybuchu ruchawek, powstań - zwykle krwawo tłumionych przez obce rządy. Wystąpienia polskie były z reguły pretekstem do grabieży majątków polskich i prześladowań narodowościowych i religijnych.
Teraz naród polski zareagował inaczej niż spodziewali się tego germańscy planiści. Organizowana wiele lat akcja spaliła na panewce, chociaż jeszcze 10 lat wcześniej w czasie zaburzeń rewolucyjnych w Królestwie udało się - zwłaszcza socjalistom porwać część ludności do wystąpień. Ta wiedza oczywiście nie była obca Niemcom i Austriakom i liczono i teraz na zryw ludności polskiej, szczególnie w zaborze rosyjskim, gdzie trwała brutalna rusyfikacja i walka z kościołem katolickim.
Jednakże stało się coś odmiennego, czego nie sposób wytłumaczyć inaczej niż tym , że Polacy w Królestwie potrafili się zorganizować i ich działania były sterowane przez organizację narodową zdolną do rozpoznania bieżącej polityki i odpowiedniej nań reakcji. Tą organizacją było niewątpliwe Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne , które dokonało olbrzymiej pracy organizacyjnej i uświadamiającej wśród ludności Królestwa, cieszyło się poparciem duchowieństwa, ziemiaństwa, inteligencji polskiej i robotników. Posiadało też struktury wewnętrzne (koła) i zewnętrze (posłów) , które mogły reagować błyskawicznie na rozwój wypadków.
Już 8 sierpnia , a więc 2 dni po wymarszu Piłsudskiego Poseł SN-D do Dumy Jaroński złożył w rosyjskim parlamencie nast. Deklarację:
„Rozdzieleni wszakże terytorialnie, my, Polacy, w uczuciach swych, w sympatiach dla Słowian musimy stanowić jedno. Skłania nas do tego nie tylko słuszna sprawa, o którą ujęła się Rosja, ale i rozum polityczny. Wszechświatowe znaczenie chwili obecnej musi usunąć na plan dalszy wszelkie porachunki między nami.
Daj Boże, by Słowiańszczyzna pod przewodem Rosji odparła Teutonów, jak odparła ich przed pięciu wiekami Polska i Litwa pod Grunwaldem”.
Ta deklaracja złożona w imieniu Polaków ostatecznie przekonała Rosjan, że inicjatywa Piłsudskiego jest wyłącznie działaniem czynników zewnętrznych, za którymi stoi wywiad i armia niemiecka, a Polacy nie popierają tego kroku. Deklaracja wytraciła także z ręki zarzut polskiej zdrady sprawy Ententy kolportowany przez germanofilów w Rosji. Deklaracja ta również po raz pierwszy popchnęła sprawę Polski w obozie przymierzonych.
Utrzymanie bowiem Rosji w wojnie przeciwko Niemcom było dla sprawy Polskiej sprawą najważniejszą w całej wojnie, bowiem bez tego wysiłku niemożliwe byłoby pokonanie Niemiec przez Ententę i odzyskanie ziem zaboru pruskiego. Dlatego też wiele co rozumniejszej młodzieży z braku polskich formacji wojskowych wstępowało do armii rosyjskiej, przychylny także był stosunek polskiej ludności do Rosjan na początku wojny. Trzeba było bowiem cały czas przekonywać czynniki rosyjskie do trwania i sensu wysiłku wojennego, co w warunkach późniejszych niepowodzeń nie było wcale rzeczą łatwą. A Niemcy cały czas proponowały pokój ..
Faza 2 . Nacisk wewnętrzny -Rząd Stürmera i Rasputin
Wielkie klęski rosyjskiej armii na jesieni 1914 roku w Prusach oraz dalsze niepowodzenia w 1915 , szczególnie po bitwie pod Gorlicami, gdzie przełamanie frontu doprowadziło do w maju 1915 roku do wypchnięcia wojsk rosyjskich o paręset kilometrów na wchód nie załamały monarchii rosyjskiej i chęci prowadzenia przez nią wojny z Niemcami. Wyrzucenie Rosjan z ziem etnicznie polskich ułatwiało z jednej strony prowadzenie polityki wyzwoleńczej przez Polaków na Zachodzie. Francja i Anglia nie czuły się wówczas tak mocno skrepowane więzami sojuszniczymi z Rosją , która uważała jeszcze wtedy sprawę polską jako wyłączną swoja domenę. Jednakże wszyscy doskonale rozumieli, że trwanie Rosji w wojnie jest warunkiem wygrania wojny i mitygowali się z jakiejkolwiek obietnicami dla Polaków.
Niemcy uważając cały czas front rosyjski za drugorzędny w strategicznej walce pragnęli go za wszelka cenę zamknąć, Jako ze polskie powstanie Piłsudskiego nie wyszło, pomimo klęsk na froncie Rosja trwała w oporze, to w kolejnych latach Niemcy postanowili wykorzystać tysiące rosyjskich urzędników, przemysłowców pochodzenia niemieckiego oraz wszelkie możliwe wpływy dynastyczne.
Nie jest tajemnica, że w państwie carów już od Piotra I potężna część kadry wojskowej była pochodzenia niemieckiego. Wielu dygnitarzy i wojskowych otwarcie mówiło ze wojna z Niemcami to wielki błąd, i że Rosja tej wojny wygrać nie może. Sam car Mikołaj II był słaby i często ulegał swojej żonie Aleksandrze Fiodorownej z domu Hessen Darmstadt. Od 1905 wielki wpływ na życie monarchii zdobył mnich syberyjski Rasputin, który uchodził za cudotwórcę i mistyka. O także wyrażał stale opinie, że Rosja nie przetrwa wojny i trzeba szukać porozumienia z Niemcami. Jako że car od połowy 1915 roku stale przebywał daleko dna froncie, Rasputin przez księżnę Aleksandrę Fiodorownę przez pewien czas zyskał potężny wpływ na obsadę czołowych funkcji urzędniczych w rządzie.
Z poręki Rasputina i Aleksandry Fiodorowny w styczniu 1916 car zamianował premierem Borisa Stürmera , germanofila , zaciekłego wroga Polski i Polaków. Carowi jednak mówiono, że Stürmer zdoła pogodzić samodzierżawie z liberalnymi posłami w Dumie i zdobyć trochę sympatii społeczeństwa, nadwątlonej klęskami na froncie.
Niestety, Stürmer okazał się gwoździem do trumny Rosji. Zdołał wprawdzie dzięki Aleksandrze Firodorownie usunąć swoich przeciwników z rządu - dążący do przeciągnięcia Polaków szeroką autonomią Sazonow- na przykład -dostał dymisję w lipcu 1916. Protegowany premiera - Protopopow - późniejszy minister spraw wewnętrznych – prowadził tajemne negocjacje z rządem niemieckim i wpływał na posłów w Dumie . Sam premier okazał się wyjątkowo konfliktowy- ignorował Dumę a nawet proponował jej rozwiązanie. Nie radził sobie, czy też sabotował z zapaścią praktycznie we wszystkich dziedzinach życia, z wyżywieniem, transportem, aprowizacją armii, finansami. Za jago czasów doszło do pierwszych krwawych strajków i strzelania do robotników. W opinii publicznej był skrajnie autorytarny, zachowawczy, reprezentujący poglądy skrajne .
Pomimo proniemieckich działań Stürmera działający równolegle car pragnął kontynuować wojnę i w lipcu 1916 ruszyła największa wówczas ofensywa rosyjska, zwana ofensywą Brusiłowa. Działający nowa taktyką Rosjanie zdołali podejść aż do łuku Karpat, gdzie jednak kontruderzenie niemieckie zupełnie ich załamało. Poniesiono olbrzymie straty w ludziach (1 mln żołnierzy) i sprzęcie. Morale armii zupełnie upadło, zaczęło się szukanie winnych porażki, nasiliła się też finansowana przez Niemców się tez socjalistyczna agitacja wojska.
W Dumie poseł Miliukow 1.11.1916 wprost oskarżył Stürmera o sabotowanie wysiłków wojennych państwa i zdradę Ententy. W kierunku usunięcia Stürmera mocno tez działał wywiad brytyjski i francuski widząc w jego rządzie zagrożenie wyjściem Rosji z wojny.
Tym razem Stürmer stracił poparcie kliki dworskiej. Czarę goryczy przelało ogłoszenie przez cesarzy germańskich Aktu 5 Listopada powołującego Królestwo Polskie, w czym upatrywano zabranie Rosji jej "słusznych" dawnych zdobyczny wojennych . Ze Stürmera zrobiono kozła ofiarnego wszystkich klęsk , które w ostatnim roku doświadczyło samodzierżawie. Zwolniono go 10 listopada 1916 .
Wkrótce po tym zły los dopadł także Rasputina, którego również oskarżano o sympatie do Niemiec. Zawiązany w najwyższych kręgach arystokracji spisek z księciem Jusupowem na czele doprowadził do zabicia rzekomego cudotwórcy w nocy z 29 na 30 grudnia 2016 roku. W zabójstwie pomagał bez wątpienie wywiad brytyjski.
Niemcom nie udało się zatem w 1916 roku zakończyć wojny na Wschodzie , pomimo szeregu sukcesów, jak i silnej infiltracji wywiadowczej. Monarchiści rosyjscy, arystokracja utrzymała Rosję w wojnie, choć każdy zdawał sobie sprawę z faktu, że kraj carów już długo opierać się nie będzie. Dla sprawy Polskiej było to bezcenne, bo każdy kolejny tydzień sporu pomiędzy zaborcami przybliżał polską niepodległość.
Faza ostatnia. Przewrót bolszewicki i pokój w Brześciu
Niemcy po upadku rządu Stürmera w Rosji i wielkich nierozstrzygniętych bitwach pod Verdun, w końcu roku 1916 dokonały bilansu dotychczasowych działań i zrozumiały, że błyskawiczne zwycięstwo w tej wojnie nie jest szybko możliwe. Jako naród praktyczny, pragnąc zachować dotychczasowe korzyści już 12 grudnia 1916 roku Niemcy zaproponowały swym przeciwnikom podjęcie rokowań pokojowych na zasadzie status quo, to znaczy bez żadnych warunków wstępnych . Liczyły na przychylne pośrednictwo Stanów Zjednoczonych .
Jednakże pragnący się od dawna włączyć do wojny Wilson 22 stycznia 1917 w słynnym przemówieniu będącym odpowiedzią na niemiecka propozycje całkowicie zawiódł nadzieje Prusaków. Orędzie wzywało Niemcy do oddania wszystkich zdobyczy wojennych, a punkt 13 wprost mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego z dostępem do morza, co groziło dezintegracją i uszczupleniem terytorium Niemiec. Wydawało się oczywiste , ze USA dołączą do wojny po stronie Ententy w najbliższym czasie. Orędzie miało za cel rozdrażnić Niemcy i je sprowokować .
Imperium pruskie było oczywiście na taki wariant gry od dawna przygotowane. W obliczu nieuchronnej wojny z USA należało jak najszybciej pozbyć się najsłabszego przeciwnika- Rosji. Uruchomiono zatem wcześniej przygotowany program dezintegracji państwa rosyjskiego. Do tego posłużono się kontrolowana już wcześniej Socjaldemokratyczną Partią Robotniczą Rosji z jej frakcją bolszewicka - z Leninem na czele. Była ona infiltrowana przez wywiad prawdopodobnie już od 1906 roku , tak samo jak polskie bojówki Piłsudskiego.
Wywiad niemiecki już w 1915 za zgodą cesarza Wilhelma II, wdrożył tajny program „rewolucjonizacji i insurekcjonizacji” – jego praktyczną realizacją zajmował się wydział III b niemieckiego Sztabu Generalnego. Celem programu było, poprzez aktywne wspieranie działalności bolszewików wymierzonej w carat, wewnętrzne osłabienie Imperium Rosyjskiego i jego armii, a po zwycięskiej rewolucji wyeliminowanie Rosji z wojny, co ułatwić miało zwycięstwo Niemiec na froncie zachodnim. Z kolei przemysł niemiecki miał uzyskać dostęp do bogactw naturalnych Rosji i jej zasobów gospodarczych .
Niemcy działali bardzo sprawnie pod presja czasu. Kiedy w Rosji upadł carat 3 marca 2017 roku, i przedstawiciele Dumy i rad Robotniczych i żołnierskich powołali nowy rząd, który podtrzymał zobowiązania sojusznicze Ententy, wysłano natychmiast kontrolowanych przez siebie rosyjskich komunistów z Leninem na czele w specjalnym zaplombowanym wagonie do Piotrogrodu, aby nie dopuścić do umocnienia nowej władzy, a jak będzie możliwość to nawet ją obalić.
W czasie postoju w Belinie Lenin otrzymał ostatecznie instrukcje od sztabu generalnego .
Frakcja zamachowców Lenina została hojnie obdarowana w środki finansowe. Oblicza się, że na dokonanie przewrotu w Rosji Niemcy wydały ok 30- do 50 mln marek. Dystrybucją funduszy zajmował się przemysłowiec Izrael Łazariewicz Helphand – Parvus, który już w 1915 przedstawił cesarzowi niemieckiemu słynne memorandum o możliwości wyeliminowania Rosji z wojny poprzez rewolucję. Teraz mógł sam realizować swój szatański plan.
Tzw. Tezy kwietniowe Lenina ogłoszone zaraz po przyjeździe do Piotrogrodu a stanowiące plan ruchu robotniczego Rosji wobec Rządu Tymczasowego to wyraźne echo celów jakie stawiały sobie Niemcy:
1. Pozbawienie Rządu Tymczasowego władzy i przejecie jej prze Rady Robotnicze
2. Natychmiastowe zaprowadzenie pokoju z Niemcami
3. Grabież wszelkiej własności czyli zniszczenie klas posiadających.
Lenin dysponując olbrzymimi niemieckimi pieniędzmi mógł błyskawicznie działać.
Za pieniądze bolszewicy kupili najnowocześniejsze maszyny drukarskie; ich prasa ukazywała się w największych nakładach. „Użyto ich również do innych celów; przekupywania proletariatu stolicy oraz niektórych innych miast. Za jeden dzień strajku, demonstracji i rozrzucania ulotek płacono 10-70 rubli, czyli więcej niż można było zarobić uczciwie pracując w fabryce. Stawka za wzięcie udziału w strzelaninie była znacznie wyższa – 120 do 140 rubli.”
Lenina poparli także kapitaliści amerykańscy widząc możliwość ograbienia Rosji, a także zniszczenia jej jako konkurenta gospodarczego. Te nici finansowania zadzierzgnął sam Trocki w czasie swojej podróży do USA w 1917 roku. To po upadku Niemiec finansowaniem władzy sowieckiej zajęły się głównie Stany Zjednoczone.
Zachowały się w archiwach niemieckie instrukcje finansowe z czasów I Wojny.:
Bank Rzeszy nr 2
(bardzo poufne!)
8 stycznia 1918 r.
Do Komisarza Ludowego Spraw Zagranicznych
Otrzymałem dzisiaj wiadomość ze Sztokholmu, że przesłano 50 milionów rubli w złocie do dyspozycji przedstawicieli Komisarzy Ludowych. Kredytu tego udzielono rządowi rosyjskiemu w tym celu, by pokryć koszty utrzymania Czerwonych Gwardii i agitatorów w kraju. Rząd cesarski uważa za rzecz odpowiednią przypomnienie Radzie Komisarzy Ludowych, konieczność wzmożenia jej propagandy w kraju, gdyż wrogie dla obecnego rządu stanowisko w południowej Rosji i Syberii, niepokoi rząd cesarski. Jest bardzo ważnym, by wszędzie wysyłać doświadczonych ludzi w celu umocnienia jednolitego rządu.
Przedstawiciel Banku Rzeszy: G. von Schanz
Lenin oczywiście nie zapomniał o głównym celu swojego pobytu w Piotrogrodzie, czyli o obaleniu legalnego Rządu Tymczasowego. W tym celu już 30 kwietnia zaczęto formowanie paramilitarnych oddziałów Gwardii Czerwonej złożonej z robotników przemysłowych, w wyniku intensywnej propagandy socjalistycznej zdołano pozyskać także grupy marynarzy i wojska. Oddziały były wyposażane w niemiecką broń i utrzymywane kosztem państwa niemieckiego. Stronę bolszewików trzymały także złożone głównie z Niemców oddziały strzelców łotewskich.
Pierwszą próba obalenia rządu 3-7 lipca 2017 zakończyła się niepowodzeniem Rząd Tymczasowy mógł liczyć jeszcze na wojsko Opanowano sytuację przy pomocy lojalnych oddziałów garnizonu piotrogrodzkiego i żołnierzy ściągniętych z frontu, ujawniając uprzednio w prasie część zdobytych dokumentów o zagranicznym – niemieckim finansowaniu bolszewików, które wywołały oburzenie wśród żołnierzy. Rząd zdelegalizował partię bolszewików jako agentów niemieckich, Lenin ukrył się w Finlandii. Trockiego aresztowano.
Jednakże anarchizacja Rosji i rozpad jej struktur politycznych i wojskowych spowodował, że zaopatrzeni przez Niemców bolszewicy umacniali bojówki i rozszerzali agitację prasową. W tym czasie niepłatni zwykli żołnierze rosyjscy i strażnicy po prostu rozchodzili się lub zamieniali w rabusi.
Bieg zdarzeń i finansowanie spowodowało to że bolszewicy uzyskali we wrześniu 1917 roku przewagę w Piotrogrodzkiej Radzie RiŻ, której zaczął przewodniczyć Trocki. Lenin wróciwszy do Piotrogrodu postanowił przyspieszyć przewrót , Niemcy hojnie płacili i żądali stale efektów.
Kiedy Rzad Tymczasowy postanowił zamknąć gazety bolszewickie 6 listopada 2017 roku, zorganizowane grupy spiskowców bez walki przejęły większość budynków rządowych, i odcięły łączność telefoniczną i telegraficzną. Ministrów aresztowano. Kiereński uciekł samochodem ambasady amerykańskiej. Nie było żadnych wielkich szturmów .Oprócz batalionu kobiet i młodych elewów nikt nie chciał bronić Rządu Tymczasowego. Kraj był pogrążony w marazmie -typowo rosyjskiej smucie.
Wydarzenia następowały błyskawicznie.
9 listopada 1917 dni wprowadzono dyktaturę tzw. Komisarzy Ludowych,
10 listopada 1917z powrotem przywrócono cenzurę,
25 grudnia 1917 utworzono CZE-KA czyli policje polityczna do walki z przeciwnikami,
5 stycznia 1918 rozpędzono wybrany demokratycznie parlament pieczętując dyktaturę.
Rząd Lenina bardzo szybko spełnił niemieckie życzenia . Pod płaszczykiem walki o pokój spłacano w dwójnasób pieniądze , które zainwestował w przewrót niemiecki mocodawca. Już w listopadzie 1917 roku zaczęto rozmowy pokojowe w Brześciu, które zostały uwieńczone pokojem i spełnieniem marzeń niemieckiej generalicji, czyli wyeliminowaniem Rosji z wojny 3.marca 1918 oraz urządzeniem Europy Środkowej na modłę niemiecką. Aby Rosja nigdy więcej nie stanowiła większego zagrożenia Niemcy utworzyli wokół niej kordon słabiutkich państewek takich jak Litwa, Łotwa, Estonia i przede wszystkim Ukraina. Próbowano dokooptować jeszcze tzw. Republikę Białorusi, jednakże to był twór prawie przemocą tworzony. Osaczona w ten sposób Rosja była pozbawiona najbardziej rozwiniętych i uprzemysłowionych części swojego imperium oraz dostępu do Środkowej Europy. Jednakże będący na łasce niemieckiej rząd Lenina i Trockiego godził się na wszystko. O Polsce nawet nie wspomniano w tym pokoju, chociaż jego postanowienie dotyczyły ziem polskich.
Jednakże było już za późno , USA weszły do wojny, a wraz nimi olbrzymie środki finansowe i ludzkie. Sprawa polska także nie potrzebowała już być wielce drażliwym tematem w stosunkach wewnątrz Ententy, gdyż Rosja od marca 1918 przestała być jej członkiem. Zachód mógł zatem bez oglądania się na Rosję czynić Polakom wszelkie możliwe obietnice. W oczach Zachodu to Polska zastępowała w tym czasie Rosję jako partner do wykorzystania rozgrywkach we wschodniej Europie, jako element balastu przeciwko Niemcom. Najbardziej naciskał na to osłabiona Francja .Rosja pogrążona w wojnie domowej nie była brana pod uwagę.
Jednakże cztery lata wysiłków żołnierzy rosyjskich i utrzymanie frontu aż do roku 1917 miało dla Polaków fundamentalne znaczenie. Gdyby Niemcom na przykład udało się zawrzeć pokój w 1916 prawdopodobnie zabory trwałyby dalej, gdyż sama Francja i Anglia nie wytrzymałyby naporu germańskiego i pewnie uległyby albo zawarły pokój, na warunkach status quo. Wielu dziwi się, że polski obóz narodowy szczególnie na początku wojny robił wszystko aby nie drażnić Rosji i od razu nie wysuwał daleko idących roszczeń terytorialnych i narodowych. Co więcej, cały czas przekonywał cara, że Polacy idą z Rosjanami i nigdy nie posuną się raczej do zadnia pełnej niepodległości. To była jedyna możliwa taktyka, gdyż Ententa uważała ziemie Królestwa za należące do Rosji i nie mogła i nie chciała na początku wojny w ogóle rozmawiać o jakichkolwiek koncesjach na rzecz Polaków. To żołnierze rosyjscy milionami ginęli w okopach za sprawę Trójporozumienia i wszyscy na Zachodzie to rozumieli. Jakakolwiek ustępstwo na rzecz Polaków byłoby uważane za zdradę i mogłoby się zakończyć pokojem niemiecko-rosyjskim. A Rosja wraz z nowymi klęskami byłaby coraz mniej skłonna do wysiłku wojennego i wyrzeczeń. Podszepty niemieckie i pieniądze robiły swoje i tylko nadzwyczajnym wysiłkiem monarchii , rosyjskich patriotów i wywiadów Anglii i Francji utrzymywano tą wojnę. Dlatego polska dyplomacja, która rodziła się wtedy w salonach Paryża i Londynu musiała postępować niesłychanie delikatnie. Należało przedstawiać polskie postulaty ale jednocześnie podkreślać jedność Ententy i nasze do niej przywiązanie, tak aby nie urazić toczącej ciężkie boje Rosji.
Łatwiej było artykułować polskie postulaty po tzw. Akcie 5 Listopada, kiedy także i car rosyjski 25 grudnia 1916 roku zapowiedział „ utworzenie wolnej Polski ze wszystkich jej ziem obecnie rozdzielonych”. Wówczas także i rządy Anglii i Francji mogły otwarcie poprzeć żądania Polaków.
