Najbardziej lapidarne rozważania o prawdzie przedstawił ksiądz Józef Tischner, mówiąc, że są trzy rodzaje prawd: prawda, tyż prawda, i g… prawda.
Nasz pierwszy literacki noblista Henryk Sienkiewicz zauważył celnie, że: „Kłamstwo jest chyba bardziej nagie niż prawda, albowiem stale od niej szat pożycza”.
Mi osobiście bardzo podoba się stwierdzenie autora dzieła „Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów” Artura Schopenhauera: „Każda prawda przechodzi przez trzy etapy: najpierw jest wyśmiewana, potem zaprzeczana, a na końcu uważana za oczywistą”. Cóż, nic dodać, nic ująć. Jako autor różnych tez, które były w kontrze do większości, a potem się sprawdzały i były powszechnie przyjmowane jako „oczywista oczywistość” doskonale wiem, o czym pisał Schopenhauer.
Warto też uważnie przeczytać słowa francuskiego pisarza i filozofa Francoisa de La Rochefoucaulda: „Prawda nie przynosi tyle dobrego, ile zła powodują udające ją kłamstwa”. Nic dodać, nic ująć. W punkt.
Cytowałem tu na początku tekstu pierwszego polskiego laureata Literackiej Nagrody Nobla, Sienkiewicza. Teraz czas na drugiego z pięciu naszych noblistów z dziedziny literatury. Autor „Ziemi obiecanej” i „Chłopów” Władysław Stanisław Reymont napisał: „Prawda nie ma ojczyzny , przeto bywa traktowana jak uprzykrzony włóczęga”
Kolejny Francuz , pisarz i filozof Monteskiusz prawdę, może nawet dość niebezpiecznie, relatywizował . Stąd jego stwierdzenie: „Co jest prawdą dziś, okazuje się fałszem jutro”. Tenże Monteskiusz pokazywał też, że władza nie przepada za prawdą (każda?) pisząc : „Ciężkim brzemieniem jest prawda, gdy ją trzeba nieść przed tron książąt”.
Amerykański polityk Adlai Steverson ukazywał zadziwiający brak popularności prawdy. Tak to ujął: „Zauważamy, że bardzo często prawda bywa niepopularna i rywalizacja między rozkosznym złudzeniem a antypatycznym faktem, jest bardzo nierówną walką”.
Metaforą rodem z Indii popisał się pierwszy hinduski laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury Rabindranath Tagore. Oto ona: „Prawda wygląda niezgrabnie, gdy ma zbyt wiele sukienek”.
Z anglosaskim dystansem podszedł do zagadnienia prawdy Bernard Russell. Napisał on był: „Gdy mnie pytają, czy gotowym oddać życie za wyznawaną prawdę, to odpowiadam, że oczywiście nie. Przecież mogę się mylić”.
Przedstawiłam dziś wiele cytatów na temat prawdy. Uczyniłem to w czasie, gdy w Polsce toczy się walka o prawdę i to na wielu płaszczyznach od kultury przez religię do polityki i nauki. Pamiętajmy, że jak pisał wielki pisarz i wielki antykomunista, Józef Mackiewicz: „Tylko prawda jest ciekawa”.
*tekst ukazał się na portalu dorzeczy.pl (09.08.2022)
