16 października 1978 roku w całej Polsce rozbrzmiały dzwony kościołów. Obwieszczano w ten sposób radosną nowinę, iż arcybiskup metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła został nowym papieżem przyjmując imię Jana Pawła II. W większości polskich domów w kraju i za granicą zapanowała ogromna radość. W Krakowie już o godz. 19 ulice były pełne ludzi. Młodzież organizowała pochody, obnoszono flagi narodowe, śpiewano pieśni religijne, a nieznajomi przechodnie padali sobie w objęcia, bił dzwon Zygmunta. Wydarzenie to było powodem wielkiej radości, ale i wzbudzało także ogromne nadzieje. Agencje informację podkreślały, że Jan Paweł II został pierwszym od 445 lat papieżem nie Włochem, informowano również iż pochodzi z kraju komunistycznego, gdzie od kilkudziesięciu lat Kościół jest obiektem ataków.
Nie ulegało wątpliwości, że pojawienie się Polaka na czele Kościoła katolickiego było dla PZPR trudnym do zgryzienia orzechem i zapowiadało, dalsze coraz większe kłopoty. Następnego dnia po wyborze nowego papieża Władimir Pawłow rezydent KGB w Warszawie, przesłał do Moskwy charakterystykę Wojtyły, sporządzoną przez bratnią służbę SB: „Wojtyła charakteryzuje się krańcowo antykomunistycznymi poglądami”. Unika otwartego przeciwstawiania się ustrojowi socjalistycznemu, ale krytykuje sposób funkcjonowania władz państwowych PRL oskarżając je o: ograniczenie podstawowych praw ludzkich obywateli, ograniczenie działalności Kościoła katolickiego i spychanie katolików do roli obywateli drugiej kategorii, prowadzenie szeroko zakrojonej kampanii laicyzacji i narzucania społeczeństwu obcej mu ideologii ateizmu, niemożliwy do przyjęcia wyzysk robotników których ,,kościół katolicki musi bronić przed władzą robotniczą”, pozbawienie kościoła katolickiego możliwości prowadzenia odpowiedniej działalności kulturalnej, przez co kultura polska odcięta jest od wielu skarbów narodowych.
Rezydent KGB poinformował, że zgodnie z poglądami Wojtyły koncepcja monopartyjnego państwa ,,oznacza pozbawienie ludzi ich suwerenności” natomiast ,,kolektywizacja prowadzi do zniszczenia jednostki ludzkiej i jej osobowości”. Zgodnie z dokumentami wynika, że polski prokurator generalny już w latach 1973-1974 rozważał możliwość pociągnięcia Wojtyły do odpowiedzialności za treść głoszonych kazań. Trzy homilie wygłoszone 5 maja 1973 roku w Warszawie, 12 maja 1973 roku w Nowej Hucie oraz 12 listopada 1974 roku w Krakowie uznano za naruszające 194 artykuł kodeks karnego, który przewidywał karę od jednego do dziesięciu lat więzienia za głoszenie podżegających treści podczas uroczystości religijnych. Jednak pozycja i znaczenie Wojtyły uchroniły go od prześladowań. Początkowo władze PRL wpadły w panikę.
Zbliżała się pielgrzymka papieża Jana Pawła II do ojczyzny, wprawdzie stosunki państwo – kościół układały się pozornie dobrze, ale władza nadal nie zgadzała się na zwiększenie liczby pism katolickich i dostępu kościoła do środków przekazu. Kierownictwo PZPR starało się przeszkodzić wizycie Jana Pawła II w 1979 r. Jednak z czasem przeważył pogląd, że utrudnianie przyjazdu Jana Pawła II do kraju może pogłębić napięcia społeczne i wywołać negatywne reakcje opinii światowej. Aby zmniejszyć frekwencję, starano się ograniczyć środki transportu, utrudniać zwolnienia z pracy. Nie cofnięto się także przed manipulacją.
Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski 2-10 VI 1979 roku miała ogromne znaczenie, była umocnieniem wiary wierzących i wsparciem nadziei społeczeństwa, cały kraj żył w euforii. Uroczystość przebiegała w atmosferze porządku i spokoju, pielgrzymka dała Polakom możliwość poczucia narodowej wspólnoty. Przez cały pobyt w Krakowie pod przed tymczasową rezydencją Jana Pawła II gromadzili się ludzie, a papież wielokrotnie ukazywał się w oknie, by rozmawiać, modlić się i śpiewać ze zgromadzonymi. Dotykając spraw politycznych papież nie wahał się mówić prawdy. Pielgrzymka zmieniła atmosferę psychologiczną kraju.
