Zofia Jaros: Koniec astrologii

 

A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie,
szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się
nad miejscem, gdzie było Dziecię.
Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali.
Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego,
Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon

 

Czym było niezwykłe zjawisko na niebie, które przywiodło Mędrców ze Wschodu do betlejemskiego domu? Poszukiwania bardziej pomagają w ustaleniu prawdopodobnej daty narodzenia Chrystusa, niż w jednoznacznym zrozumieniu samego zjawiska. Wygląda na to, że wiele działo się na niebie w kilku ostatnich latach przed naszą erą. Największymi ekspertami byli w tym względzie niewątpliwie Mędrcy. To od nich król Herod „dokładnie dowiedział się (…) o czasie pojawienia się gwiazdy” przez nas określanej jako betlejemska.

Wśród zjawisk, które występowały na betlejemskim niebie, najczęściej mówi się o koniunkcji Jowisza i Saturna na tle konstelacji Ryb. Wystąpiła ona trzykrotnie w 7 roku przed narodzeniem Chrystusa. Współczesne obliczenia nie potwierdzają datowanej na 5 r. p.n.e. koniunkcji Jowisza, Saturna i Marsa. W grę wchodzi także Wenus i Jowisz świecące w konstelacji Lwa w sierpniu 3 r p.n.e. i czerwcu 2 r p.n.e.

Inna teoria, mówiąca o komecie Halleya, została odrzucona ze względu na ramy czasowe. W tej szerokości geograficznej kometa pojawiła się „za wcześnie”, bo w 11 r. p.n.e.

Z obliczeń, obserwacji i starych kronik chińskich ustalono, że wybuchy supernowych miały miejsce w połowie 5 r. p.n.e. i pod koniec 4 r. p.n.e.

Kim byli Mędrcy ze Wschodu? Magami, kapłanami, astrologami? Czy wiodło ich jedno zjawisko, czy kilka następujących po sobie – jak twierdzi część badaczy koniunkcje i wybuchy supernowych? Jeżeli pochodzili z Jordanii, droga mogła im zająć 2-4 dni, z Iraku trwałaby około miesiąca, z Persji czy Iranu mogłaby zająć ponad półtora miesiąca nieprzerwanej wędrówki.

Nie wiadomo, ilu było Mędrców – dwóch, trzech, czterech, sześciu, a może dwunastu. Tradycja czy obrazy w katakumbach nie dyskredytują żadnej z tych liczb.

Po tak zasygnalizowanych faktach spróbujmy przejść od wiedzy, którą daje nauka, do sensu, jaki daje religia.

Po święcie Bożego Narodzenia, podkreślającym tajemnicę Wcielenia i ziemskie narodziny Słowa Bożego, obchodzimy Objawienie akcentujące boską wielkość Nowonarodzonego i Jego zbawczą miłość do wszystkich ludzi.

Trzy dary złożone Chrystusowi, umownie zawężające krąg Mędrców do takiej właśnie liczby, to złoto, kadzidło i mirra symbolizujące kolejno Króla, Boga i zapowiedź śmierci Obdarowanego.

Z przybyciem trzech Mędrców Dobra Nowina o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym stała się udziałem nie tylko Żydów ale i innych narodów. Jak pisze św. Paweł w dziś cytowanym Liście do Efezjan: „poganie już są współdziedzicami i współczłonkami Ciała i współuczestnikami obietnicy w Chrystusie Jezusie przez Ewangelię”

Sny, gwiazdy – tematy, w których sama Biblia wskazuje ostrożność… - a jednak wybrane jako sposób komunikacji Boga z ludźmi. Na różne sposoby przemawiał i objawiał się Bóg… Prostym pasterzom posłał anioła (Łk 2), Mędrcom ukazał gwiazdę (Mt 2), uczniom w Kanie uczynił cud zamiany wody w wino (J 2) oraz objawił swoje Bóstwo w czasie chrztu w Jordanie (Mt 3)…

Podczas gdy teologia pogańska oddawała cześć żywiołom i siłom kosmosu, dla wiary chrześcijańskiej stały się one sposobem wypełnienia objawienia biblijnego. Boska cześć należna jest tylko Bogu, Stwórcy i Panu całego wszechświata. Jak stwierdził św. Grzegorz z Nazjanzu, w chwili, w której trzej Królowie, prowadzeni przez gwiazdę, adorowali nowego Króla Chrystusa, nastąpił koniec astrologii, gdyż od tej pory gwiazdy poruszają się po orbitach wyznaczonych przez Chrystusa.

Przy lekturze dzisiejszej Ewangelii nasuwają mi się dwie refleksje.

Pierwsza. Krótka wzmianka u Mateusza staje się źródłem inspiracji dla poszukiwań Boga uniwersalnego, Boga dla wszystkich i każdego człowieka, Boga nieograniczonego granicami narodów, kultur, religii, wieku. Człowiek pragnie odnaleźć tego Boga, gotów jest wiele pokonać, chciałby przed Nim przyklęknąć, adorować Go.

Tak patrzę na symbolikę przypisywaną postaciom „Trzech Króli”. W tej średniowiecznej wyobrażali życie człowieka „od zarania aż do zmierzchu” i stąd często liniowy układ postaci, gdzie pierwszy Mag był młody, drugi dojrzały a trzeci sędziwy.

W XV wieku malarz Hans Memling postanowił uczynić jednego z Królów Murzynem, wychodząc naprzeciw współczesnej mu koncepcji teologicznej mówiącej o pochodzeniu Trzech Króli od trzech synów Noego, reprezentujących trzy rasy i trzy części znanego wówczas świata… Tak, człowiek szuka jedności, jedności całego rodzaju ludzkiego i harmonii wszystkiego, co stworzone, co jest na niebie i ziemi.

Druga refleksja. Czy w tym, co stanowi moje zainteresowania, wiedzę, pasję, zawód potrafię szukać dobra, miłości, inspiracji do szukania Boga? Ile we mnie determinacji Magów, by wyjść poza granice państwa, narodu, kultury, schematów, dać się prowadzić w nieznane? Ile roztropności, by nie dać się potraktować instrumentalnie, nie dać zmanipulować czy zwieść herodowym zapewnieniom? Ile pokory, która każe złożyć pokłon, dary i wracać do domu?

Ile w nas misji uczniów Chrystusa?