Wstęp i słowo wstępne pozostawiłem bez komentarza
Str. 8 rozdział 1
Życie rozumne na planecie dojrzewa dopiero wtedy, gdy po raz pierwszy uświadomi sobie przyczyny swojego własnego istnienia. Jeśli kiedykolwiek odwiedzą Ziemię istoty stojące wyżej od nas, ich pierwsze pytanie, mające na celu określenie stopnia rozwoju naszej cywilizacji, będzie brzmiało: „Czy odkryli już ewolucję?” Organizmy żywe istniały na Ziemi, nie wiedząc dlaczego istnieją, przez ponad trzy miliardy lat, nim wreszcie w głowie jednego z nich zaświtała prawda. Był nim Karol Darwin. Trzeba przyznać, że prawdy tej domyślali się i inni, ale to Darwin jako pierwszy dokonał spójnego i rzeczowego wyjaśnienia przyczyn naszego powstania. To Darwin sprawił, że na pytanie, które posłużyło jako tytuł tego rozdziału, możemy dać dociekliwemu dziecku rozsądną odpowiedź. Odpowiadając na tak fundamentalne pytania: Czy życie ma jakikolwiek sens? Po co istniejemy? Kim jest człowiek? - już nie musimy odwoływać się do sił nadprzyrodzonych. Po postawieniu ostatniego z tych pytań, wybitny zoolog G. G. Simpson wyraził się następująco: „Chciałbym zwrócić uwagę, że wszystkie próby odpowiedzi na to pytanie, datowane przed 1859 rokiem, są bezwartościowe i będzie lepiej, jeśli zignorujemy je całkowicie”. [Przypisy autora znajdują się na końcu książki, s. 363-446 (przyp. red.).]
„naukowa” dyskusja samego ze sobą połączona z uwielbieniem Darwina
Choć dziś teoria ewolucji może być w takim samym stopniu podawana w wątpliwość, jak teoria o obrocie Ziemi wokół Słońca, wszystkie konsekwencje rewolucji darwinowskiej nie są jeszcze powszechnie uświadamiane.
Zabieg erystyczny, uznający teorię ewolucji za niepodważalny dogmat, celowe zestawieni czynnika empirycznego z czynnikiem nieweryfikowalnym empirycznie
Kreacjonista mógłby napisać:
Choć dziś teoria o kreacji Wszechświata przez Boga, może być w takim samym stopniu podawana w wątpliwość, jak teoria o obrocie Ziemi wokół Słońca, wszystkie konsekwencje Boskiej kreacji nie są jeszcze powszechnie uświadamiane.
Obydwie wypowiedzi będą równie merytoryczne… czytającym pozostawiam ocenę…
Str. 8 rozdział 1
Zoologia jest wciąż skromnie reprezentowanym kierunkiem na uniwersytetach, a nawet ci, którzy decydują się na jej studiowanie, podejmują swoją decyzję, nie doceniając jej głębokiej filozoficznej doniosłości.
Jak widać Dawkins podpisuje się jednak nie pod Darwinem, a Jeanem Baptiste de Lamarck, który opublikował kuriozalną książkę pod tytułem Filozofia zoologii, to co może w pierwszej chwili okazuje się być może dziwne, znajdzie uzasadnienie, w większości tez zawartych w książce jest czerpaniem jednoczesnym z lamarkizmu, teorii ortogenezy i neodarwinizmu (celowo podkreślam przedrostek neo), szerzej będę o tym pisał niżej
Kolejne zdanie to konsekwencja wcześniejszej bzdurki, aprioryczne i bezmerytoryczne założenie i na podstawie tego dalsze wnioskowanie, "naukowiec" zapomniał o czymś takim jak metodologia..
Bez wątpienia ten stan zmieni się z upływem czasu. Tak czy owak, książka ta nie jest pomyślana jako argumentacja na rzecz darwinizmu w ogóle. Zajmie się natomiast analizą skutków teorii ewolucji wobec pewnego konkretnego zagadnienia. Moim zamiarem jest rozważenie biologii egoizmu i altruizmu.
Dyskusje samego ze sobą i nie konstruktywna krytyka
Poza czysto akademickim zainteresowaniem tym tematem oczywiste jest jego znaczenie z ludzkiego punktu widzenia. Dotyka on każdego aspektu naszego życia społecznego, naszej miłości i nienawiści, walki i współdziałania, dawania i odbierania, naszej zachłanności i hojności. W książce Lorenza On Aggression [Wyd. polskie: Konrad Lorenz: Tak zwane zło, tłum. Zuzanna Stromenger, PIW, Warszawa 1975], czy Ardreya The Social Contract [Umowa społeczna], bądź Eibla-Eibesfeldta Loue and Hate [Wyd. polskie: Irenaus Eibl-Eibesfeldt: Miłości nienawiść, tłum. Zuzanna Stromenger, PWN, Warszawa 1987] można doszukiwać się wyjaśnienia tych zagadnień. Kłopot polega na tym, że autorzy ci się mylą - całkowicie i kompletnie. Ich błąd polega na niezrozumieniu mechanizmów działania ewolucji. Przyjęli fałszywe założenie, że w ewolucji ważne jest dobro gatunku (czyli grupy), a nie dobro jednostki (lub genu). Krytyka wyrażona przez Ashley Montagu pod adresem Lorenza jako „bezpośredniego spadkobiercy dziewiętnastowiecznych myślicieli postrzegających przyrodę jako »arenę krwawych walk na kły i pazury«“ zakrawa na ironię. O ile dobrze pojmuję rozumienie ewolucji przez Lorenza, zgodziłby się on w pełni z Montagu, że implikacje zawarte w tym sławnym powiedzeniu Tennysona należy odrzucić. Ja jednak - przeciwnie niż oni oboje - uważam, że powiedzenie „arena krwawych walk na kły i pazury” dobrze oddaje nasze współczesne pojmowanie doboru naturalnego.
Str 8 i 9 rozdział 1
Nim przejdę do samych rozważań, chciałbym pokrótce wyjaśnić, jakiego rodzaju będą te rozważania, a także - czego w nich nie znajdziecie. Gdyby ktoś nam powiedział, że pewien człowiek wiódł długie i szczęśliwe życie w świecie gangsterów w Chicago, mielibyśmy podstawy, by zaliczyć go do określonej kategorii ludzi. Moglibyśmy oczekiwać, że będzie to „twardy” facet, który umie szybko pociągać za spust i potrafi zjednywać sobie lojalnych przyjaciół. Wprawdzie rozumowanie to mogłoby okazać się błędne, jednak jeśli wie się co nieco na temat warunków, w których dany człowiek nie tylko przetrwał, ale i nieźle się miał, można z tego wysnuć pewne wnioski o jego charakterze. Myślą przewodnią tej książki jest pogląd, że zarówno my, jak i inne zwierzęta, jesteśmy maszynami stworzonymi przez nasze geny. Podobnie jak dobrze prosperujący chicagowscy gangsterzy, nasze geny przetrwały w świecie wielkiej konkurencji, w niektórych przypadkach przez miliony lat. I to upoważnia nas do przypisania naszym genom określonych cech. Będę się starał wykazać, że najważniejszą cechą, jakiej można oczekiwać u dobrze prosperującego genu, jest bezwzględny egoizm. Egoizm genu prowadzi na ogół do egoizmu w zachowaniach osobniczych. Tym niemniej, jak się przekonamy, w pewnych sytuacjach najlepszą drogą do osiągnięcia własnych egoistycznych celów jest praktykowanie ograniczonej formy altruizmu na poziomie osobniczym. W zdaniu tym słowa „w pewnych” i „ograniczonej” są bardzo ważne. Obojętnie bowiem, jak bardzo chcielibyśmy, by było inaczej, miłość powszechna i dobro gatunku jako całości są pojęciami, które po prostu nie mają ewolucyjnego sensu.
Autor wskazuje, że człowiek jest niewolnikiem swego genotypu (który nakazuje mu określone zachowanie się), oraz jak widać nie dostrzega tak ważnego pojęcia w stosunkach międzyludzkich jak socjalizacja.
Zbliżamy się tym samym do pierwszej kwestii, w której ta książka nie będzie zajmować stanowiska. Nie jestem rzecznikiem moralności opartej na zasadach ewolucji1. Opisuję mechanizmy działania ewolucji, ale nie udzielam wskazówek moralnych co do postępowania nas, ludzi. Kładę na to taki nacisk, bo jestem świadom niebezpieczeństwa, że zostanę źle zrozumiany przez tych, wciąż nazbyt licznych, nie potrafiących dostrzec różnicy między wyrażaniem poglądu na temat rzeczywistego stanu rzeczy a orędowaniem za stanem rzeczy, który uważa się za pożądany. Osobiście uważam, że bardzo nieprzyjemnie byłoby żyć w ludzkiej społeczności zorganizowanej jedynie według genowego prawa uniwersalnego: bezwzględnego egoizmu. Ale niestety, bez względu na to, jak bardzo byśmy nad czymś ubolewali, owo coś nie przestanie być faktem. Intencją moją jest napisać tę książkę tak, by była interesująca, ale jeśli chciałbyś wydobyć z niej przesłanie moralne, czytaj ją jak ostrzeżenie. Pamiętaj, że jeśli podobnie jak ja pragniesz budować społeczeństwo, w którym jednostki z ochotą i bez egoizmu współpracują dla wspólnego dobra, nie oczekuj wskazówek od biologii. Próbujmy nauczać hojności i altruizmu, albowiem z urodzenia jesteśmy egoistami. Starajmy się dociec, do czego zdolne są nasze samolubne geny, a wówczas, być może, uda się nam pokrzyżować im plany - o czym żaden inny gatunek nie mógłby nawet marzyć.
Tłumacząc z polskiego na nasze: stworzyłem teorię „genowej etyki” opartej na personalnym egoizmie, ale nie chciałbym aby ona była realizowana, bo ja tylko opisuję rzeczywistość, w taki sposób aby była zgodna z moją teorią, tylko tyle, proszę również nie traktować tego co napisałem jako wzorzec postępowania, a co więcej dostrzegam, iż altruizm (zachowanie niezgodne z teorią) jest pożądany
Str 9 i 10 rozdział 1
Nawiązując do uwag o nauczaniu: fałszywe, acz często spotykane, jest mniemanie, że cechy odziedziczone genetycznie są z definicji ostateczne i nie mogą podlegać modyfikacji. Wprawdzie geny mogą nakazywać nam egoizm, ale przecież nie jesteśmy zmuszeni przestrzegać ich nakazów przez całe życie. Trudniej jest nauczyć się altruizmu, skoro cecha ta nie może być zaprogramowana genetycznie. Człowiek jako jedyny wśród zwierząt został zdominowany przez kulturę, przekazywaną zarówno poprzez kształcenie, jak i inne, najróżniejsze oddziaływania. Niektórzy skłonni są przypisywać kulturze tak przemożny wpływ, że uważają geny, obojętnie czy są one samolubne, czy też nie, za niemal nieistotne dla zrozumienia ludzkiej natury. Wielu jednak nie zgadza się z tym poglądem. Wszystko zależy od stanowiska zajmowanego w kwestii: „cechy wrodzone a wychowanie”, rozważającej determinanty cech człowieka. Tu dotykam drugiej kwestii, której w tej książce nie poruszam: pisząc ją, nie miałem zamiaru zajmować stanowiska w powyższej kontrowersji. Mam oczywiście swoje zdanie na ten temat, nie zamierzam go jednak ujawniać w stopniu większym niż to konieczne dla przedstawienia mojego poglądu na kulturę, co uczynię w ostatnim rozdziale. Jeśli nawet okaże się, że geny naprawdę nie mogą mieć wpływu na kształtowanie się współczesnych ludzkich zachowań, jeśli naprawdę jesteśmy pod tym względem wyjątkiem wśród zwierząt, to i tak interesujące jest zbadanie tej zasady, od której tak niedawno staliśmy się wyjątkiem. A jeśli nasz gatunek nie jest aż tak wyjątkowy, za jaki chcielibyśmy go uważać, zbadanie tej zasady staje się tym ważniejsze.
Autor po raz kolejny apriorycznie zakłada, że altruizm zachowań jest niezgodny z człowieczeństwem (zgodny z nim ma być egoizm), zauważa wpływ kultury na człowieka, porzucając wzorce cywilizacyjne (nie zauważa, że można być poddanym jednej kulturze, a cywilizacyjnie przyjmować inne wartości). Odrzucając dziedzictwo cywilizacyjne a przyjmując jedynie kulturę (jako coś co nas odróżnia od zwierząt) zachowuje się wygodnie, łatwiej będzie autorowi poruszać się kwestiach o których pisze niżej.
Inne tematy w dziale Technologie
