Dział:Technologie,Temat:Nauka
Sterta książek ,nie przeczytanych i nie recenzowanych rośnie szybko, na podłodze obok starego , ponad 70-letniego regału ,a ja wciąż dokładam do niej nowe tytuły- nie wiedzieć po co.Przecież - nie przeczytam już i nie opiszę.Nie zdążę,czasu coraz mniej , wypływa ze mnie czas, coraz szybciej.
Jednak o tej książce muszę napisać do moich czytelników, dlatego że i oni i ja, bardzo jesteśmy zainteresowani pytaniami w rodzaju: Czym jest fizyka?Jaka jest jej wartość dla kultury i cywilizacji człowieka?Czy fizyka z biegiem czasu, daje coraz bardziej prawdziwy obraz wszechświata?Czy ten obraz jest zrozumiały i akceptowany przez ludzi zawodowo odległych od fizyki?A czy metody fizyki, zdobywania tego obrazu wszechświata są godne zaufania? Prowadzą zawsze do prawdy o przyrodzie i wszechświecie? Czy poznanie wszechświata, na drodze eksperymentalnego badania daje jego obraz ,czy przeciwnie:pozwala tylko panować nad nim,zmieniać go i czynić sztucznym produktem cywilizacji człowieka?
Więcej pytań podobnych, pojawiło się na międzynarodowej konferencji fizyków( o której wielu już zapomniało) , jaka miała miejsce w dniach 7-8-9 grudnia 2015 roku w Monachium ,na Uniwersytecie Ludwiga i Maksymiliana (LMU) ,pod zagadkowym tytułem : "Why Trust a Theory ?" , co tłumaczę "Dlaczego mamy ufać teorii " (oczywiście chodzi o teorie fizyki )?
Pamiętam, że miałem zaproszenie na tę konferencję.Dlatego ( tak myślę),że dwa lata wcześniej ukazało się tam niemieckie tłumaczenie mojej książki "Filozoficzne podstawy fizyki "i miała recenzje,lecz nie skorzystałem z niego,by nie straszyć młodych przyjaciół-fizyków perspektywą starości ciała i umysłu ,a dokładniej pisząc ,by "zachowywać się stosownie do wieku".
5-10 lat przed rokiem 2015, napewno byłbym na tej konferencji w Monachium,bo lubię to miasto i podziwiam atmosferę duchową monachijskiego uniwersytetu.U nas takich uniwersytetów już nie ma , bo Polacy uśmiercili ideę uniwersytetu.
Konferencję światową fizyków pod zagadkowym tytułem : "Why Trust of Theory ?", sprowokował (i zorganizował ) fizyk-teoretyk,który następnie porzucił fizykę na rzecz filozofii i metodologii nauki - dr hab. Richard Dawid,profesor wizytujący uniwersytetu w Monachium i uniwersytetu w Sztokholmie .
Profesor R.Dawid jest autorem kontrowersyjnej pracy [1],w której po analizie metodologicznej rozwoju teorii strun doszedł do odkrycia, że w fizyce mogą istnieć teorie nie testowalne empirycznie,a ich funkcje poznawcze i znaczenie będą istotne, oraz dodatnie dla postępu i rozwoju naszej wiedzy o przyrodzie. O pracy R.Dawida pisałem na salonie24 tutaj [2].
Rok później w "Nature" [3] kosmolog George Ellis i astronom Joe Silk przypuścili gwałtowny atak na koncepcję Dawida "nie-empirycznie sprawdzalnej teorii naukowej"(lub "niesprawdzalnej teorii"), wzywając społeczność naukową do "obrony integralności fizyki" i podjęcia bitwy "o serce i duszę fizyki" czyli o testowalność empiryczną każdej hipotezy i utrzymanie metody badania esperymentalnego przyrody, jako istoty tej nauki.
Nic wię dziwnego, że centrum filozofii matematycznej, oraz centrum fizyki teoretycznej Arnolda Sommerfelda LMU, zwołały tę konferencję w ostatnim miesiącu roku 2015-tego ,przedstawiając tak jej cele i motywy:
" Podstawowa fizyka napotyka obecnie coraz większe trudności ze znalezieniem rozstrzygającego empirycznego potwierdzenia swoich teorii. Niektóre empirycznie niepotwierdzone lub niepotwierdzone teorie w tej dziedzinie osiągnęły jednak wysoki stopień zaufania wśród swoich wykładowców i są de facto traktowane jako dobrze ugruntowane teorie. Sytuacja ta rodzi szereg pytań, które mają istotne znaczenie dla przyszłego rozwoju podstawowej fizyki. Czy wysoki poziom zaufania do empirycznie niepotwierdzonej lub niepotwierdzonej teorii może być naukowo uzasadniony? Czy zakres, w jakim empirycznie niepotwierdzone teorie są dziś zaufane, stanowi istotną zmianę charakteru rozumowania naukowego? Czy niektóre ważne teorie współczesnej fizyki fundamentalnej mogą być w zasadzie empirycznie niezbadane?"
I właśnie jest okazja do sprawdzenia, czy założone cele monachijskiej konferencji fizyków "Why Trust of Theory ?" odbytej pod koniec 2015 roku dla ponownego rozważenia metodologii naukowej w świetle współczesnej fizyki,zostały osiągnięte, bo został wydany tom materiałów autorskich z tej konferencji [4].
Poniżej spis treści książki,tytuły referatów podaję w wersji językowej oryginału ,gdyż duża część tekstów jest dostępna w arXiv(autorzy czekali trzy lata na publikację ! co jest nietypowe w środowiskach naukowych Zachodu).
1 Introduction,R. Dardashti, R. Dawid, K. Thebault ´
Part I Historical and Conceptual Background
2.H.Kragh, Fundamental Theories and Epistemic Shifts: Can the History of Science,13
3.P.Achinstein,Scientific Speculation: A Pragmatic Approach,29
4.R.Dardashti,S.Hartann, Assessing Scientific Theories: The Bayesian Approach,67
5.M.Piuiglcci, Philosophy of Science and the String Wars: A View from the Outside,84
Part II Theory Assessment beyond Empirical Confirmation
6.R.Dawid, The Significance of Non-Empirical Confirmation in Fundamental Physics,99
7.C.Rovelli, The Dangers of Non-Empirical Confirmation, 120
8.D.Oriti, No Alternative to Proliferation,125
9.R.Dardashti, Physics without Experiments?, 154
10.E.Castellani, Scientific Methodology: A View from Early String Theory,173
11.K.Thebault, What Can We Learn from Analogue Experiments?,184
12.Ch.Wuthrich, Are Black Holes about Information?, 202
Part III Cosmology and Testability
13.J.Silk, The Limits of Cosmology,227
14.B.M.Schaefer, The Role of Cosmology in Modern Physics,253
15. G.Ellis, Theory Confirmation and Multiverses,275
16.S.M.Carroll, Beyond Falsifiability: Normal Science in a Multiverse,300
17.Ch.Smeenk, Gaining Access to the Early Universe, 315
Part IV Prospects for Confirmation in String Theory
18.J.Polchinski, String Theory to the Rescue,339
19.J.Polchnski, Why Trust a Theory? Some Further Remarks, 354
20.E.Silverstein, The Dangerous Irrelevance of String Theory,365
21.G.Kane, String/M-Theories about Our World Are Testable in the Traditional Physics Way, 377
22.F.Quevedo, Is String Phenomenology an Oxymoron? 400
23.Index,434
Tom materiałów z konferencji "Why Trust a Theory" odbytej w ostatnich dniach roku 2015 zredagowali :Radin Dardashti, Richard Dawid, Karim Thébault , z tym że ci dwaj poza prof.Richardem Dawidem, to jego doktoranci. Taki skład osobowy zespołu redakcyjnegp książki może zachwiać obiektywizmem w doborze referatów,co z zewnątrz patrząc - ma miejsce.
Na konferencji były referaty:
1.David Gross (noblista) :What is a Theory?
2.Sabine Hossenfelder: Lost in Math
3.Viatcheslav Mukhanov: Is the Quantum Origin of Galaxies Falsifiable?
których brak w książce.
Główny dylemat konferencji: czy teorie fizyki muszą być sprawdzalne, by były teoriami naukowymi ? został rozstrzygnięty w sposób rzeczywiście"salomonowy": teoria fizyki musi być srawdzalna, albo-empirycznie,albo -teoretycznie.
W odniesieniu do teorii fizyki sprawdzalnych empirycznie, dużym błędem organizacyjnym było zlekceważenie problemu jaki dostrzegł David Gross,a mianowicie: czym jest teoria naukowa? Jego analiza metodologiczna doprowadziłaby do odkrycia ,że teoria nie est sprawdzalna (w jakimkolwiek sensie) , sprawdzalne są (empirycznie lub teoretycznie) hipotezy wynikające logicznie z teorii.
Szczęśliwy przypadek zadecydował o nie pominięciu zasady falsyfikacji teorii fizycznej Carla Poppera,ale Massimo Pigliucci dosyć rytycznie do niej podszedł : zasady przecież przestarzałej i niepotrzebnej( zdaniem młodych fizyków). Wtym miejscu wrącę : jeśli obecne teorie fizyczne nie są empirycznie sprawdzalne,to rzeczywiście trudno, by były empirycznie falsyfikowane...
Ideę sprawdzalnej teoretycznie teorii fizyki podtrzymał generalnie inicjator i szef konferencji Richard Dawid pokazując ( na przykładach różnych metodologii naukowych) jak bardzo owocne jest stosowanie matematycznej "teorii potwierdzenia Bayesa" przy badaniu wiarygodnosci teorii fizyki i szacowaniu wielkości zaufania dla niej.
Wielu referentów i dyskutujących podczas dwóch paneli, podnosiło problem wzrastającego zaufania społeczności naukowców do teorii nie sprawdzalnych empirycznie ,a sprawdzalnych tylko teoretycznie.Wskazywano na ujemną rolę kultury medialnej (agresywna reklama ipotez i zamiana ich w odkrycia ) oraz merkantylny charakter atualnej pracy badawczej.
Nie będę specjalnie oryginalnym , jeśli zauważę ,że problematyka teorii strun zajęła duża część książki (blisko 25 % objętości tekstu).Nie rozumiem motywów tej decyzji redaktorów książki.Teoria strun nie wniosła nic nowego do fizyki ,ani też do metodologii fizyki. Nie ma żadnego związku z eksperymentem i to z przyczyn nie do uniknięcia :energie jakie są wymagane by eksprymentalnie potwierdzić teorię strun, są tylko we wnętrzach gwiazd.Może kiedyś tam będziemy.
Nie mam jednak wątpliwości , by napisać na zakończenie:jeśli chcesz znać metodologię współczesnej fizyki powinieneś znać i przemyśleć treść tej książki. Obfita panorama myśli filozoficznej i metateoretycznej fizyków będących (na szczęście) w wieku niekiedy odległym zdecydowanie od emerytalnego.
Literatura
[1]R.Dawid,String Theory and the Scientific Method,Universität Wien, 2013
[2]https://www.salon24.pl/u/autodafe/836060,teorie-fizyki-nie-empirycznie-wiarygodne
[3]George Ellis , Joe Silk,Scientific Method:Defend the Integrity of Physics, Nature 516,.321-323,18.12.2014
[4]Why Trust a Theory? Epistemology of Fundamental Physics,Edited by R. Dardashti,R. Dawid, K. Thébault, Cambridge University Press, 2019
