Ankara, Beata Siewierska Uluad
Ankara, Beata Siewierska Uluad
Beata Siewierska Uluad Beata Siewierska Uluad
1061
BLOG

Słabnąca lira w dobie pandemii

Beata Siewierska Uluad Beata Siewierska Uluad Ekonomia Obserwuj temat Obserwuj notkę 11

W trakcie pisania artykułu sytuacja ciągle się zmieniała, więc możliwe iż niektóre dane nie są zaktualizowane.

image

(źródło: https://i2.cnnturk.com/i/cnnturk/75/1200x0/5e0b11c0bf214410303633f8.jpg)

Kryzys w 2018 roku 

W 2018 roku miał miejsce kryzys finansowy i ekonomiczny w Turcji. Lira turecka szybko traciła na wartości: inflacja, wysokie koszty finansowania zewnętrznego, wzrost niespłaconych pożyczek, deficyt bilansu obrotów bieżących, nadmierny deficyt długów prywatnych w obcych walutach (33,1 mld dolarów w 2016, 47,3 mld dolarów w 2017, który w styczniu 2018 roku wzrósł do 51,5 mld dolarów, posiadając jeden z największych deficytów na świecie), autorytarne rządy (Recep Tayyip Erdoğan uniemożliwił Bankowi Centralnemu Republiki Turcji wprowadzenie zmian w stopach procentowych),  oraz konflikt na linii Turcja-USA na niektóre produkty tureckie, m. in. stal i aluminium.

Minister finansów Albayrak wprowadził nowy 3-letni program ekonomiczny polegający na obcięciu deficytu, obniżeniu wydatków rządu o 10 mld dolarów, stworzeniu 2 mln miejsc pracy do 2021 roku (Turcja zmaga się z wysokim stopniem bezrobocia, które w połowie 2018 roku wzrosło do prawie 15% w 2019, w kwietniu 2020 roku  sięgało prawie 13%. Warto wspomnieć iż koronawirus sieje spustoszenie w gospodarkach na świecie, dane dla Turcji mogą być jeszcze wyższe, według TRForecast w listopadzie bezrobocie może sięgać prawie 17% , źródło: https://tradingeconomics.com/turkey/unemployment-rate).

Mimo prób wprowadzenia nowego programu ekonomiczneo dla kraju, w 2018 roku waluta turecka stopniowo traciła na wartości w stosunku do większości walut, w tym artykule skupimy się na dolarze amerykańskim. 1-go maja kurs wynosił 4,05, natomiast 24go 4,74. Waluta co jakiś czas umacniała się, lub traciła na wartości, jednak w pierwszej połowie sierpnia następował wzrost, 14go sierpnia za dolara amerykańskiego trzeba było zapłacić 6,76.

image

źródło: https://freecurrencyrates.com/en/exchange-rate-history/USD-TRY/2018

Spadek nieco się uspokoił, jednakże lira turecka nigdy nie podniosła się do stanu sprzed tego kryzysu. Gospodarkę próbowano wyleczyć za pomocą kredytów, a wiele problemów zamieciono pod dywan. Wszystko to doprowadziło do zmniejszenia popularność partii Recep’a Tayyip’a Erdoğan’a –AKP (Adalet ve Kalkınma Partisi – Partia Sprawiedliwości i Rozwoju), co można było zauważyć w wynikach wyborów lokalnych, kiedy partia ta po ponad dwudziestu latach straciła największe miasta: Stambuł i Ankarę (mapa po lewej przedstawia wyniki z 2014 roku, po prawej z 2019, poparcie dla konserwatywnej AKP zaznaczono kolorem pomarańczowym, dla głównej liberalnej partii opozycyjnej CHP kolorem czerwonym).

image

źródło: https://en.wikipedia.org/


Kryzys pandemii

Po krótkim wprowadzeniu przejdźmy do pełnego wrażeń roku 2020-go, w którym to świat dowiedział się o COVID-19. Z poprzedniej części artykułu możemy wywnioskować iż pandemia uderzyła w Turcję w bardzo nieodpowiednim dla niej momencie, kiedy to kraj był osłabiony . Wirus okazał się być problemem nieco później niź w krajach azjatyckich czy europejskich, poważne kroki podjęto na początku marca. Według jednego z tureckich specjalistów zajmujących się ekonomią, Uğur’a Gürses’a, rząd niewystarczająco wsparł obywateli i lokalne władze.

Postanowiono zamknąć sektor usług z 16 milionami pracowników, których kierowano na kontrakt pracy krótkoterminowej. Wyszedł projekt ustawy, który zakazywał pracodawcom zwalniać pracowników, jednak możliwy był bezpłatny urlop. Pracownicy musieli zaakceptować zasiłek dla bezrobotnych o wysokości 1177 try, zamiast wynagrodzenia za pracę krótkoterminową o wysokości 1752 try. Prawie 4 miliony pracowników w sektorze przemysłowym i usługowym i niezarejestrowani pracownicy nie mieli zapewnionego bezpośredniego wsparcia ze strony Ministerstwa Rodziny, Pracy i Opieki Społecznej w wysokości 1000 try, jedynie poinformowano ich o otrzymanej pomocy. Według danych prawie 2 miliony ludzi zaaplikowało o otrzymanie wypłaty za pracę krótkoterminową, otrzymało ją jedynie 700 000 osób. Wytyczne dla 2 milionów osób nie były wówczas ogłoszone. Prezydent Turcji na licznych przemówieniach chciał dać poczucie bezpieczeństwa obywatelom, jednak wielu z nich obawia się o swoją przyszłość.

Jedną z najpopularniejszych metod na walkę z kryzysem jest dodruk pieniądza, obecnie rząd Stanów Zjednoczonych również to robi, jednakże w przypadku Turcji dodruk taki może doprowadzić do hiperinflacji. W związku z napiętą sytuacją na światowych rynkach finansowych związanych z pandemią, lira turecka bardzo szybko straciła na wartości. Odsetki wzrosły, giełda drastycznie opadła, rezerwy Banku Centralnego obniżyły się o około 20 mld dolarów (w lutym 2020 wynosiły one 107,8 mld dolarów, natomiast w kwietniu już tylko 86,5 mld dolarów, źródło: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/dashboard/4687), eksperci rynkowi informują o dalszym sprzedawaniu obcych walut przez banki publiczne. Bank Centralny dostarczył przez 4 pierwsze miesiące 2020-go roku bankom państwowym 32 mld dolarów rezerw w obcych walutach, tyle samo przekazano w ciągu całego 2019-go roku. Poprzez dodruk pieniądza z jednej strony, a z drugiej sprzedaż obcych walut jest ciężkim do zrozumienia marnowaniem rezerw na ustabilizowanie liry tureckiej. W kwietniu prezydent partii Recep Tayyip Erdoğan nie zaakceptował wsparcia ze strony IMF (Internationaly Monetary Fund – Międzynarodowy Fundusz Walutowy).

image

źródło: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/dashboard/4687

Niestety turecki model ekonomiczy bardzo opiera się na wpływach zza granicy. Jak wiadomo, na całym świecie został wstrzymany i utrudniony ruch turystyczny, a turystyka jest jednym z głównych wpływów obcych walut do państwa. Utrata przychodów z tego sektora za pozostałe trzy kwartały roku 2020-go może wynieść nawet 23 mld dolarów. (na wykresie przedstawiono ilość turystów odwiedzających Stambuł w czerwcu).

image

źródło: http://www.turob.com/tr/istatistikler

Sierpniowy spadek liry

W czwartek wartość liry tureckiej w stosunku do dolara amerykańskiego obniżyła się o 3,2%, ustanawiając tym samym antyrekord – tak pisało się w tureckich gazetach, natomiast już dzień później ogłoszono nowy, jeszcze wyższy wzrost (sytuację widać na wykresach). Prezydent kraju rozważa wprowadzenie bardziej restrykcyjnych limitów zakupu dolara amerykańskiego przez przeciętnego obywatela lub podwyższenie podatku na takie transakcje (w roku 2020 już wprowadzono 1% podatek na zakup złota). Bank Centralny Turcji ogłosił w czwartek, że może użyć wszystkich dostępnych środków by zredukować ekstremalną niestabilność rynku. Niestety Turcja już wykorzystała wszystkie dostępne środki (oprócz zakupu złota) na ratowanie waluty, przez co lira turecka może jeszcze bardziej tracić na wartości.

image

źródło: https://www.tradingview.com/

Profesor na Uniwersytecie Bilkent w Ankarze, Erinc Yeldan, powiedział, że inwestorzy opuszczali Turcję po ujrzeniu kilkutygodniowej obniżki rezerw Banku Centralnego Turcji. Dodał także, że nagłe zmiany waluty już mogły pomóc niektórym „goniącym-za-rentą-firmom-prorządowym” (rent-seeking – czyli pogoń za rentą. Zjawisko to polega  na dążeniu przez osoby, przedsiębiorstw lub innych grup interesów do uzyskania korzyści materialnych poprzez wpływanie na otoczenie gospodarcze lub stan prawny. Grupy te dążą do uzyskania ochronnej regulacji ze strony rządu, źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pogo%C5%84_za_rent%C4%85) w oszczędzaniu dolarów i spłacie swoich długów. Profesor dodał także iż przywrócenie Hagii Sophii statusu meczetu oraz ograniczenia dla mediów społecznościowych mają jedynie odciągnąć uwagę od problemów ekonomicznych.

Nikolaj Markow, starszy ekonomista w Pictet Asset Management, uważa iż Turcja jest obecnie jednym z krajów o najwyższym ryzyku, zaraz po Argentynie. Według niego kraj jest bardzo wrażliwy ze względu na jej silną zależność od kapitału zagranicznego, który wykorzystuje się do pokrycia deficytu na rachunku. Silne osłabnięcie waluty odzwierciedla obawy inwestorów związanych z prawdopodobnym kryzysem bilnasu płatniczego, brakiem odpowiednich działań w ramach polityki budżetowej i gospodarczej oraz zwiększonym ryzykiem geopolitycznym. Obecna utrata wartości liry nie jest stabilna i może się pogłębić, gdyż Bank Centralny Turcji już utracił sporą część swoich rezerw co nie pomoże w odbudowie zaufania u inwestorów.

Nigel Rendell, starszy analityk w Medley Global Advisers w Londynie, uważa, że zła sytuacja liry tureckiej jest odzwierciedleniem braku wiarygodności polityki gospodarczej, a wielu inwestorów zaczyna zastanawiać się nad rozsądnością działań Banku Centralnego Turcji. Bank, mimo słabnącej liry, pozbywał się silnej waluty by próbować ratować swoją. Niestety, ale słaba waluta bardzo szybko wpadnie w wyższą inflację.

Siergiej Diergaczew, senior portfolio menadżer w Union Investment, twierdzi, że wyzwania geopolityczne również wpłynęły na spadek wartości liry. Konflikt z Grecją i Libią, wspieranie konfliktu Azerbejdżanu z Armenią, przedłużający się konflikt w Syrii, a także napięcia na linii Turcja-USA.

Niestety w czasach pandemii bardzo ciężko będzie odbudować Turcji swoją walutę, miejsca pracy i oszczędności Turków. Miejmy nadzieję, że sytuacja w Turcji się ustabilizuje, gdyż zdecydowanie wpłynie ona na państwa Unii Europejskiej, w tym też Polski.


BIBLIOGRAFIA
https://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_currency_and_debt_crisis,_2018
https://www.bbc.com/news/topics/c6xkk152803t/turkish-lira-crisis
https://freecurrencyrates.com/en/exchange-rate-history/USD-TRY/2018
https://www.duvarenglish.com/columns/2020/04/14/underlying-diseases-of-turkeys-economy-during-corona-days/
https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/dashboard/4687
http://www.turob.com/tr/istatistikler
https://www.arabnews.com/node/1668811/middle-east
https://www.cnbc.com/2020/05/06/turkeys-lira-rips-toward-all-time-low-after-regulator-moves-to-stop-currency-speculation.html
https://www.tradingview.com/
https://www.dailysabah.com/business/economy/turkeys-central-bank-ready-to-use-all-instruments-to-reduce-market-volatility
https://www.web24.news/u/2020/08/turkish-lira-hits-all-time-low-against-dollar.html
https://telewizjarepublika.pl/turcja-sie-rozpycha-rosna-ambicje-erdogana-i-konflikty-z-sasiadami,99489.html
https://www.arabnews.com/node/1716111/business-economy
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pogo%C5%84_za_rent%C4%85

Chorzowianka w Ankarze zaprasza wszystkich do artykułów prosto z Serca Turcji. 

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Gospodarka