Radni "przysięgli".
Obecna tura wyborów, poza tradycyjną "nawalanką" i licytacją obietnic, nie wnosi nowej jakości w dziedzinie samorządności lokalnej. Chyba jest gorzej, co zauważają nawet niektórzy publicyści, gdyż patologia "dużej sceny politycznej" przenosi się na niższe szczeble organizacyjne. A przynajmniej nie są tworzone zabezpieczenia, aby taka sytuacja nie zaistniała.
Wypowiedzi publicystyczne wskazują zagrożenie dotyczą swoistej "korupcji władzą" radnych. Obecny system zakłada wypłacanie radnym rekompensat za stracony czas; nie jest to wynagrodzenie, ale diety i inne gratyfikacje. Jednak ich wysokość , nawet w małych gminach, osiąga poziom przeciętnych zarobków, a często znacznie je przekracza.
Obowiązki radnych są niewielkie - "bycie radnym" staje się więc wygodnym sposobem na życie. Gdy do tego dodamy, że na radnych desygnują gremia partyjne, to łatwo dostrzec patologie jakie mogą temu towarzyszyć, jeśli stworzy się lokalny "układ".
Zaznaczę, że jestem zdania, iż należy wymienić obecną ekipę - właśnie z wymienionych racji - ale to nie spowoduje, że nie powstanie układ nowy pod zmienionym szyldem.
Wydaje się, że koniecznym jest rozważenie sposobu sprawowania funkcji organizatorsko-decyzyjnych zwłaszcza na szczeblu lokalnym w duchu, który uniemożliwi, bądź znacznie ograniczy możliwość tworzenia się "układów".
Pierwszą kwestią przychodzącą na myśl jest ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie gratyfikacji za pełnioną funkcję radnego.
Druga, że dobór radnych "partyjnych" nie jest najlepszym rozwiązaniem, gdyż sprzyja patologii.
Propozycją jest utworzenie rad składających się z radnych wyłanianych na zasadzie zbliżonej do powoływania składu Ławy Przysięgłych. Czyli nie z wyboru, a losowaniem spośród obywateli danej społeczności spełniających określone wymagania (może to być np. wiek, czas zamieszkania w gminie itp.). Oczywiście - mogą być składane zastrzeżenia, jeśli dana kandydatura budzi wątpliwości.
Żadnych gratyfikacji. Drugie, że skład rady powinien być wymienny i to min. kilkukrotnie w czasie kadencji (aby nie obciążać nadmiernie poszczególnych osób). Być może, na koniec kadencji, można wprowadzić formę gratyfikacji jako nagrody o niezbyt wysokiej wartości. Jednorazowo.
Co zmieni się w sposobie sprawowania władzy?
Na pewno rośnie rola etatowego decydenta (wójta, burmistrza itd.). Podejmuje więcej decyzji bieżących i nie może powoływać się na Radę; dotychczas formalnym decydentem jest Rada, a wójt realizatorem decyzji.
Z kolei ponosi też większą odpowiedzialność, i to nie iluzoryczną, a faktyczną, gdyż radni nie są w żadnym wypadku uzależnieni od wójta, a mogą być wielce krytyczni.
Sam proces decyzyjny i jego przygotowanie musiałby ulec zmianie stając się bardziej przejrzystym, a decyzje tak przedstawiane, aby mogły być oceniane przez radych mało biegłych w prawno-organizacyjnych zawiłościach.
Większą rolę spełniałyby "budżety obywatelskie" zarządzane bezpośrednio przez mieszkańców. Także dyskusje publiczne związane z kierunkami rozwoju poszczególnych miejscowości.
Czy są jakieś istotne przeszkody nie pozwalające na wdrożenie takiego systemu? Wydaje się, że można byłoby to zrobić już w następnej kadencji, a istotną rolę w dążeniu do jego wprowadzenia powinna mieć opozycja już z tej racji, że wychodzi to na przeciwko ich zastrzeżeń tyczących braku współuczestnictwa znacznych grup społecznych w sprawowaniu nadzoru nad poczynaniami władz.
