DLACZEGO NALEŻY PÓJŚĆ NA REFERENDUM?
Gdy zaczynałem pisać ten artykuł przewidywałem, że zdołam wyłożyć wszystko, co zamierzałem na 3 kartkach A4, praktyka pokazała jednak, że by opisać wszystkie zjawiska i ich genealogię towarzyszącą okresowi przedreferendalnemu w Polsce w 2015 roku, będzie potrzebna przestrzeń pięciokrotnie dłuższa. Wymagała tego rzetelność wobec faktów, wobec czytelnika, a także wobec samego siebie. Przedstawiona treść, jak sądzę, dostarcza całkowitej odpowiedzi na postawione pytanie w tytule ostatniego rozdziału tego opracowania. Mając na względzie tych, którzy przerwali jego lekturę w którymś, z jego fragmentów, by spojrzeć na sam jego koniec przedstawiam krótkie podsumowanie
DLACZEGO WIĘC NALEŻY PÓJŚĆ NA REFERENDUM?
1) To prawda, że żadna z etatowych już dziś parlamentarnych partii politycznych nigdy nie zamierzała rozpisywać referendum, jeśli nie będzie to służyło jej interesom. Jak wykazaliśmy w drugim rozdziale tej pracy wszystkie formacje polityczne, z których wywodzą się czołowi retorowie partyjni ostatniego dwudziestopięciolecia – w tym Donald Tusk, Jarosław Kaczyński, Leszek Miler, Waldemar Pawlak itd. – dążyły od lat 1990. do ograniczenia ustrojowego znaczenia instytucji demokracji bezpośredniej i nadania III RP ustrojowego kształtu demokracji przedstawicielskiej. Polska w jakiej żyjemy od ćwierć wieku jest systemowo ustrojem wybitnie reprezentacyjnym, w którym udział obywateli proceduralnie zawężono do rozpisywanych raz na cztery lata przedstawicielskich wyborów personalnych. Oznacza to, że referendum takim jakim je mamy obecnie ma charakter instytucji fakultatywnej uruchamianej za zgodą i na doraźne życzenie przedstawicieli/a i może być narzędziem walki politycznej.
2) Jest więc rzeczą prawdopodobną, że masz sporo racji w tym gdy oburzasz się widząc jak Bronisław Komorowski i Andrzej Duda rozpisują sobie referenda nie konsultując treści pytań z obywatelami. A może są grupy społeczne, które chciałyby załączyć do pytań swój wariant odpowiedzi? To jednak tych polityków nie interesuje, ponieważ dla nich referendum ma charakter narzędzia funkcyjnego służącego w dużej mierze realizowaniu ich celów politycznych w ramach demokracji przedstawicielskiej. Nie wykluczone, że ktoś z nich miał szczytne intencje, we własnym poczuciu, nie zmienia to faktu, że obywatele i tak staną przed faktem dokonanym i przez nich nie sformułowanym.
3) Kwestia finansowania partii z budżetu państwa, ordynacji wyborczej czy lasów państwowych, jak zauważyłeś, sieją ferment wśród niektórych środowisk politycznych i publicystycznych. To prawda, zmiana systemu wyborczego na inny niż ten obecny, wytrąci ich z dotychczasowych pozycji i nie wykluczone, że nowe reguły selekcji wyborczej zmuszą kolejne składy parlamentarne do bardziej zdyscyplinowanej pracy, będą jednak i tacy, którzy na zmianie reguł gry wyborczej skorzystają. Zmiana systemu wyborczego nie zmieni jednak samego systemu reprezentacyjnego, który wielu demokratom przedstawicielskim pozwoli, gdy staną się posłami, kreować wydarzenia na scenie politycznej poza merytorycznymi instrukcjami wyborców. Jednomandatowe Okręgi Wyborcze, czy w ogóle zmiana systemu wyborczego np. na STV jest ważna i powinna nas mobilizować…
4) … Ale jak z pewnością zauważyłeś czytając choćby zestawienie faktów w tym opracowaniu, największy ferment wśród czynnych posłów, publicystów i praktyków związanych z koncepcyjnymi ramami współczesnej sceny politycznej wywołuje temat referendów jako takich. Nie dlatego, że są one niebezpieczne, nie praktyczne, ale dlatego, że stanowią one instytucje wywodzącą się z zupełnie innego ustroju politycznego. Instytucja referendum w demokracji przedstawicielskiej jest niepełna, ograniczona i zniekształcona, ale przez sam fakt, że stanowi ona jutrzenkę innego ustroju, którego wprowadzenie oznaczałoby zupełną zmianę na scenie politycznej i społecznej, wywołuje wielkie oburzenie i odruch obronny tych, którzy w obecnym ustroju siedzą na fali wznoszącej generowanej przez jego hierarchiczną strukturę. Przywrócenie pełnej funkcji inicjatywie referendalnej otworzyło by drogę do wprowadzenia w Polsce innych instytucji demokracji bezpośredniej, a co za tym idzie, doprowadziłoby do obniżenia ciśnienia fali wznoszącej i do dekompozycji hierarchicznej struktury, prawdopodobnie w kierunku rozwiązań bardziej przestrzennych.
5) Obserwowana próba obniżenia rangi referendum jest więc zbiorową reakcją obronną generowaną przez struktury demokracji przedstawicielskiej, podobnie jak monarchiczne struktury dominujące jeszcze w XIX wieku posiadały kompleksowe mechanizmy, siłowe i ideologiczne, wypierania politycznych haseł partycypacji demokratycznej. Politycy, filozofowie, dziennikarze, socjologowie i osoby życia publicznego zniechęcające dziś do udziału w referendum dążą do obniżenia rangi instytucji demokracji bezpośredniej i wyparcia groźby dalszych jej postępów stosując na przemiennie metody jego dezawuowania, ignorowania, ośmieszania i delegitymizowania. Zwolennicy rządów gabinetowych, czy to w monarchii czy demokracji przedstawicielskiej, znają siłę obywatelskiego poruszenia, które przekształcając się w zbiorowe żądanie wypełnia ulice i zmusza tych, którzy narzucają własną wolę z izb parlamentu do cofnięcia autorytatywnie narzuconej decyzji. Doskonałą tego egzemplifikacją jest sprawa ACTA z przełomu lat 2011/2012. .Demokracja bezpośrednia jest wyższą formą społecznej partycypacji, która nie musi się za każdym razem przejawiać w żywiołowej demonstracji, ale dostarcza społeczeństwu także proceduralnych instytucji obrony i przeprowadzania swojej woli, na różnych poziomach życia społecznego.
6) Jeśli więc chcesz dokonać faktycznej zmiany wzmacniającej partycypację obywatelską i jej wpływ na życie publiczne chodź na każde referendum. Jeżeli nawet nie zmienisz prawa a demokracja przedstawicielska będzie trwała nadal, swoim głosem wzmocnisz frekwencje referendalną i wespół z innymi obywatelami, wyślesz sygnał, że coraz większe rzesze społeczeństwa domagają się trwałej partycypacji w życiu publicznym. Jeżeli jednak chcesz zostać w domu, do czego masz prawo, wiedz, że pomniejszona frekwencja referendalna zostanie politycznie wykorzystana, przez zwolenników dotychczasowego porządku, którzy uczynią z niej swój medialny dowód koronny obywatelskiej obojętności wobec osobistego stanowienia prawa i wypowiadania się w kwestiach merytorycznych.
Autor: Damian Żuchowski
Artykuł ukazał się także na www.wolnemedia.net i www.estuariumsumienia.wordpress.com
PRZYPISY:
[2] zob. Adrian Vatter „Demokracja bezpośrednia w Szwajcarii, historia, debaty, skutki” w. „Demokracja bezpośrednia. Szwajcarska demokracja modelem dla XXI wieku?”, Warszawa 2011, s 28-72.
[3] Zoll o referendalnych pomysłach Dudy: Prezydent nie wziął pod uwagę Konstytucji http://www.tokfm.pl/Tokfm/1,130517,18603161,zoll-o-referendalnych-pomyslach-dudy-prezydent-nie-wzial-pod.html
[4] Kidawa-Błońska: psujemy system polityczny http://www.rp.pl/artykul/1224367.html?print=tak&p=0
[5] Spór o emerytury w referendum. „Państwo stanie na skraju bankructwa” http://tvn24bis.pl/pieniadze,79/spor-o-emerytury-w-referendum,570581.html
[6] Komisje: Środowiska (139), Budżetu i Finansów Publicznych (254), Nauki, Edukacji i Sportu (92), Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej (185), Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej (293) oraz Ustawodawcza (414) – 27.08.2015 r. http://www.senat.gov.pl/transmisje/retransmisje/
[7] “Nie pójdę na referendum. Te pytania są trochę bez sensu” http://rdc.pl/informacje/nie-pojde-na-referendum-te-pytania-sa-troche-bez-sensu-posluchaj/
[8] Jacek Żakowski: 6 września spotkajmy się na grzybach http://wiadomosci.wp.pl/kat,141202,title,Jacek-Zakowski-6-wrzesnia-spotkajmy-sie-na-grzybach,wid,17796254,wiadomosc.html?ticaid=115859
[9] Loża prasowa 23.08.2015 http://www.tvn24.pl/loza-prasowa,25,m/loza-prasowa-23-08-2015,571079.html
[10] Kto odpowiada za referendum? http://wiadomosci.onet.pl/opinie/kto-odpowiada-za-referendum/0p99ck
[11] Jan Hartman „Hucpa” http://hartman.blog.polityka.pl/2015/08/20/hucpa/
[12] Cezary Michalski “Referendalne oszustwo Kaczyńskiego i Dudy„
[13] Wojciech Przybylski „Bojkotuję złe referenda” http://publica.pl/teksty/przybylski-bojkotuje-zle-referenda-52936.html
