Generał Stefan Rowecki "Grot"

30 czerwca minęła 80 rocznica aresztowania dowócy Armii Krajowej generała Stefana Roweckiego.

Urodził się 25 grudnia 1895 roku w Piotrkowie Trybunalskim, w rodzinie urzędniczej o rodowodzie szlacheckim. Wyrósł w cieniu żołnierskiej przeszłości swoich przodków, a matka od dzieciństwa wpajała swoim synom gorący patriotyzm.

W Piotrkowie ukończył gimnazjum, w którym założył jedną z pierwszych w Polsce tajną organizację skautową, a następnie rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Mechaniczno-Technicznej H. Wawelberga i S. Rotwanda na Wydziale Elektrycznym.

W 1913 roku został przyjęty do Polskich Drużyn Strzeleckich, w których przyjął pseudonim „Radecki” oraz osiągnął w nich stopień podoficera i stanął na czele zastępu w warszawskiej kompanii PDS.

Latem 1914 roku komendant PDS Marian Januszajtis podporządkował swe oddziały Józefowi Piłsudskiemu, a 3 sierpnia na krakowskich Oleandrach nastąpiło spotkanie strzelców z drużyniakami i wyłonienie z nich pierwszej kompanii kadrowej. Rowecki nie znalazł się w niej.

Z Krakowa wyszedł 7 sierpnia z grupą Ryszarda Trojanowskiego i dotarł do Kielc 16 sierpnia. Tego dnia w Krakowie pod egidą Naczelnego Komitetu Narodowego utworzone zostały Legiony Polskie, do których rozkazem Piłsudskiego przystąpiły jego oddziały. Walczył w I Brygadzie Legionów, w 1 i 5 pułku piechoty, dwukrotnie ranny w 1915 i 1916 roku.

Po tzw. kryzysie przysięgowym został w sierpniu 1917 r. internowany przez Niemców w Beniaminowie.

Z czasów walk Legionów pozostał mu wielki sentyment do Józefa Piłsudskiego, ale w czasie przewrotu majowego zachował neutralność. Mówiono o nim, że jest antysanacyjnym piłsudczykiem.

 W styczniu 1918 r. wstąpił do zorganizowanej przez Niemców Polskiej Siły Zbrojnej, gdzie został instruktorem w Szkole Podchorążych w Ostrowii Mazowieckiej.

Od końca roku 1918 do wiosny 1919 r. pełnił funkcję wykładowcy na kursie fortyfikacyjno-saperskim w Modlinie, później studiował w Szkole Wojennej Sztabu Generalnego awansując do stopnia kapitana.

W wojnie bolszewickiej 1920 roku był szefem Oddziału II Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego, a potem Grupy Uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego.

Po wojnie objął stanowisko szefa sekcji planów oraz zastępcy szefa Oddziału III Naczelnego Dowództwa.

Od 1923 do 1926 r. kierował Wydziałem Naukowo-Wydawniczym Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Z jego inicjatywy w 1924 r. zaczął ukazywać się "Przegląd Wojskowy". Zasiadał również w komitetach redakcyjnych "Bellony", "Sapera i Inżyniera Wojskowego" oraz "Przeglądu Kawaleryjskiego". Angażował się także w działalność Towarzystwa Wiedzy Obronnej, gdzie często występował z wykładami.

Był autorem licznych artykułów i prac z zakresu wojskowości m.in. "Walki uliczne", "Propaganda jako środek walki" czy "Dzieje oręża" oraz "Wojsko Rzeczpospolitej", w którym przedstawił ciekawą koncepcję warunków obronności państwa.

Jest nią stosunek długości granic bezpiecznych państwa do ogólnej długości granic, co dla Polski przedwrześniowej było sytuacją niekorzystną.

Praca w WINW i Inspektoracie Armii u gen. J.Rybaka (1926 - 1929) była najbardziej twórczym okresem w jego karierze zawodowej. Wtedy też zlecono mu studia nad radziecką doktryną wojenną. Tłumaczył prace rosyjskie, niemieckie i francuskie.

Od 1926 roku był podpułkownikiem dyplomowanym. W latach 1930 -1936 był dowódcą 55. pułku piechoty w Lesznie. Na początku 1936 r. przejął dowództwo Brygady Korpusu Ochrony Pogranicza "Podole". W 1938 r. objął funkcję zastępcy dowódcy 2. Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach.  W 1939 r. wziął udział w kursie organizowanym dla wyższych dowódców w Toruniu.

Po jego ukończeniu w czerwcu tego roku powierzono mu misję formowania Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Po wybuchu wojny razem ze swoją brygadą wziął udział w walkach w rejonie środkowej Wisły i na Lubelszczyźnie wchodząc w skład Armii "Lublin".

Po kapitulacji 20 września przedostał się do Warszawy. Już w październiku 1939 roku wstąpił do organizowanej przez gen. Karaszewicza-Tokarzewskiego Służby Zwycięstwu Polsce zostając zastępcą dowódcy.

Po klęsce wrześniowej w Polsce toczyła się dyskusja potępiająca sanacyjnych przywódców, upatrując w nich winowajców przegranej wojny. Rowecki zabrał w niej głos publikując podziemną broszurę "Czy wrzesień 1939 r. okrył niesławą naród polski?". Pisał w niej, że bić się umieliśmy, a wojna polsko-niemiecka dopiero się zaczęła i mimo pierwszej porażki toczyć się będzie do zwycięskiego końca. Pod butem najeźdźcy nie czas na porachunki. Trzeba własną krew i życie ofiarować, aby móc znaleźć się jak najszybciej w niepodległej Polsce.

Kiedy w styczniu 1940 r. SZP została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej został jego Komendantem Głównym 30 czerwca 1940 roku już jako generał brygady. Doprowadził do połączenia najważniejszych organizacji konspiracyjnych w kraju w jednolite wojsko podziemne - Armię Krajową, która powołana została 14 lutego 1942 roku. Decyzją gen. Sikorskiego został jej Komendantem Głównym.

Jeszcze w ZWZ utworzył komórkę „N”, której zadaniem było prowadzenie wojny psychologicznej, działań dywersyjnych i propagandowych wymierzonych w niemieckiego okupanta, a w 1941 roku organizację dywersyjną „Wachlarz”.

 Osobowość Roweckiego wywarła swoję piętno na wielu odcinkach walki polskiego podziemia. Wymienić tu należy tajny ruch wydawniczy i prasę konspiracyjną, sieć łączności, podziemną produkcję broni i amunicji, działalność szarych szeregów, akcje sabotażowo-dywersyjne w tym małego sabotażu 'Wawer", podjęcie działań partyzanckich.

Był głównym organizatorem AK, który wyrobił sobie ogromny autorytet wśród swoich podwładnych i w całym kraju.

Był symbolem, wodzem tajemniczym, który kierował z podziemia walką całego narodu. Tadeusz Pełczyński napisał o nim, że był twórcą i budowniczym AK, który mógł o sobie powiedzieć Armia Krajowa to ja. Jednocześnie cieszył się szacunkiem i sympatią za brak apodyktyczności i zapędów dyktatorskich.

 Ze względu na swoją pozycję oraz niewątpliwe zdolności stał się głównym celem Gestapo. Niemcy postawili sobie za punkt honoru schwytanie Roweckiego tworząc nawet specjalną komórkę do realizacji tego celu. W wyniku zdrady grupy agentów Gestapo ulokowanych w strukturach Armii Krajowej (Blanka Kaczorowska, Ludwik Kalkstein, Eugeniusz Świerczewski) został aresztowany 30 czerwca 1943 roku w mieszkaniu przy ulicy Spiskiej 14/10 w Warszawie.

Następnie przewieziono go do Berlina, gdzie odrzucił niemiecką propozycję współdziałania.

W połowie lipca 1943 r. umieszczono go w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen w budynku dla ważnych więźniów honorowych, gdzie spotkał Stefana Banderę.

Po wybuchu Powstania Warszawskiego gen. Stefan Rowecki został zamordowany na specjalny rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera. Według ustaleń śledztwa przeprowadzonego przez IPN jego egzekucji dokonano pomiędzy 2 a 7 sierpnia 1944 r. Dokładne okoliczności jego śmierci i miejsce pochówku do dziś nie są znane.

Postać generała "Grota" przeszła do legendy stając się dla wielu Polaków patriotycznym symbolem.