Ocaleni z Auschwitz-Birkenau i inni żałobnicy upamiętnili w piątek 78. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady. Niektórzy wyrazili przerażenie, że wojna ponownie zburzyła pokój w Europie, a lekcja "Nigdy więcej" została zapomniana.
Były obóz koncentracyjny i zagłady znajduje się w mieście Oświęcim w południowej Polsce, które podczas II wojny światowej znajdowało się pod okupacją niemiecką i stało się miejscem systematycznego mordowania Żydów, Polaków, radzieckich jeńców wojennych, Romów i innych osób, które Adolf Hitler i jego poplecznicy chcieli wyeliminować.
W sumie, około 1,1 miliona ludzi zostało zabitych w tym ogromnym kompleksie, zanim został wyzwolony przez wojska radzieckie 27 stycznia 1945 roku.
Dziś miejsce to, z barakami, drutem kolczastym i ruinami komór gazowych, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych na świecie symboli zła i miejscem pielgrzymek milionów ludzi.
Żydowskie i chrześcijańskie modlitwy za zmarłych zostały odmówione w miejscu pamięci, które leży zaledwie 300 kilometrów od Ukrainy, gdzie rosyjska agresja powoduje śmierć i zniszczenie - konflikt, który w tym roku zaprząta umysły wielu osób.
"Stojąc dziś w tym miejscu pamięci, w Birkenau, z przerażeniem śledzę wiadomości ze wschodu, że armia rosyjska, która nas tu wyzwoliła, prowadzi wojnę tam, na Ukrainie. Dlaczego? Dlaczego?" - lamentował podczas piątkowych uroczystości ocalały Zdzisława Włodarczyk.
Dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński porównał zbrodnie nazistowskie do tych, których Rosjanie dokonali w ukraińskich miastach, takich jak Bucze i Mariupol. Powiedział, że inspirowała ich "podobna chora megalomania" i że wolni ludzie nie mogą pozostać obojętni.
"Milczenie oznacza oddanie głosu sprawcom" - powiedział Cywiński. "Pozostawanie obojętnym jest równoznaczne z przyzwoleniem na mord".
Prezydent Rosji Władimir Putin uczestniczył w uroczystościach z okazji 60. rocznicy wyzwolenia obozu w 2005 roku. W tym roku, ze względu na atak na Ukrainę, nie zaproszono żadnego rosyjskiego urzędnika.
Walentyna Matwienko, przewodnicząca wyższej izby parlamentu Rosji, ubolewała nad tym jako "cynicznym" posunięciem.
"Odmówili zaproszenia wyzwolicieli, aby mogli oddać hołd pamięci ofiar" - powiedziała. "Oczywiście, jest to bardzo niepokojące".
Rabin Berl Lazar, jeden z dwóch głównych rabinów Rosji, powiedział, że brak rosyjskich zaproszonych był "upokorzeniem na pewno, ponieważ doskonale znamy i pamiętamy rolę Armii Czerwonej" w wyzwoleniu Auschwitz.
Prezydent Ukrainy Wołodymyr Żeleński zaznaczył wydarzenie w poście w mediach społecznościowych, nawiązując do sytuacji swojego kraju.
"Wiemy i pamiętamy, że obojętność zabija razem z nienawiścią" - powiedział.
"Obojętność i nienawiść zawsze są w stanie stworzyć zło tylko razem. Dlatego tak ważne jest, aby każdy, kto ceni życie, wykazał się determinacją, gdy chodzi o ratowanie tych, których nienawiść chce zniszczyć."
Izraelski nauczyciel, Yossi Michal, oddając hołd ofiarom z delegacją związku nauczycieli, powiedział, że ważne jest, aby pamiętać o przeszłości, i chociaż powiedział, że to, co dzieje się na Ukrainie, jest straszne, czuł, że każdy przypadek jest wyjątkowy i nie powinny być porównywane.
Premier Włoch Giorgia Meloni, której partia Bracia Włoch ma swoje korzenie w neofaszystowskim Włoskim Ruchu Społecznym po II wojnie światowej, nazwała Holokaust "otchłanią ludzkości". Złem, które dotknęło także nasz kraj infamią ustaw rasowych z 1938 roku."
Bogdan Bartnikowski, Polak, który miał 12 lat, gdy został przetransportowany do Auschwitz, powiedział, że pierwsze obrazy, które zobaczył w telewizji w lutym ubiegłego roku, dotyczące uchodźców uciekających przed inwazją Rosji na Ukrainę, wywołały traumatyczne wspomnienia.
Był oszołomiony widząc małą dziewczynkę w dużym tłumie uchodźców, która jedną ręką trzymała swoją matkę, a w drugiej chwytała pluszowego misia.
"To był dla mnie dosłownie cios w głowę, bo nagle po prawie 80 latach zobaczyłem to, co widziałem w wagonie towarowym, gdy byłem transportowany do Auschwitz. Obok mnie siedziała mała dziewczynka, która przytulała do piersi lalkę" - powiedział 91-letni dziś Bartnikowski.
Bartnikowski był jednym z kilku ocalałych z Auschwitz, którzy opowiadali w czwartek dziennikarzom o swoich przeżyciach.
Inna, Stefania Wernik, która urodziła się w Auschwitz w listopadzie 1944 r., niecałe trzy miesiące przed jego wyzwoleniem, mówiła o Auschwitz jako o "piekle na ziemi".
Powiedziała, że kiedy się urodziła, była tak malutka, że naziści wytatuowali jej numer - 89136 - na udzie. Była myta w zimnej wodzie, zawijana w szmaty i poddawana eksperymentom medycznym.
A jednak jej matka miała dużo mleka i obie przeżyły. Po wojnie jej matka wróciła do domu i połączyła się z mężem, a "cała wieś przyszła popatrzeć na nas i powiedziała, że to cud".
Apelowała, by "nie było więcej faszyzmu, który przynosi śmierć, ludobójstwo, zbrodnie, rzeź i utratę godności człowieka".
Wśród uczestników piątkowych uroczystości był Doug Emhoff, mąż wiceprezydent USA Kamali Harris. Emhoff, pierwszy Żyd będący mężem jednego z dwóch najwyższych urzędników USA wybieranych w wyborach krajowych, pochylił głowę pod ścianą straceń w Auschwitz, gdzie zostawił wieniec kwiatów w barwach flagi USA i ze słowami: "Od narodu Stanów Zjednoczonych Ameryki".
Niemcy założyli Auschwitz w 1940 roku dla polskich więźniów; później rozbudowali kompleks, budując komory śmierci i krematoria, do których przywożono pociągami Żydów z całej Europy, aby ich zamordować.
Kanclerz Niemiec Olaf Scholz powiedział, że "cierpienie 6 milionów niewinnie zamordowanych Żydów pozostaje nie zapomniane - podobnie jak cierpienie tych, którzy przeżyli".
"Przypominamy o naszej historycznej odpowiedzialności w Dniu Pamięci o Holokauście, aby nasze Nigdy Więcej trwało w przyszłości" - napisał na Twitterze.
Niemiecki parlament organizował w tym roku wydarzenie pamięci skoncentrowane na tych, którzy byli prześladowani za swoją orientację seksualną. Tysiące gejów, lesbijek, osób biseksualnych i transseksualnych zostało uwięzionych i zabitych przez nazistów - los ten został publicznie uznany dopiero dekady po II wojnie światowej.
W innych miejscach na świecie w piątek zaplanowano wydarzenia związane z Międzynarodowym Dniem Pamięci o Holokauście, corocznym upamiętnieniem ustanowionym przez ONZ w 2005 roku.
W Wielkiej Brytanii zapalono świece, aby upamiętnić ofiary ludobójstwa w domach i budynkach publicznych, w tym w Pałacu Buckingham.
Wiadomości zebrałem głównie z TV mediów amerykańskich i kanadyjskich.
