Nowe zasady dziedziczenia ustawowego

Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny wprowadziła istotne modyfikacje modelu dziedziczenia ustawowego, które wejdą w życie 28 czerwca 2009 roku.

Przed wprowadzeniem zmian tylko zstępni (dzieci), małżonek, rodzice i rodzeństwo spadkodawcy przy zachowaniu odpowiednich warunków mogli dziedziczyć z ustawy. Ewentualnie w grę mogli wchodzić jeszcze dzieci zstępnych oraz rodzeństwa. Częste były przypadki dziedziczenia przez gminę. W nowelizacji Kodeksu cywilnego znacznie poszerzono krąg krewnych, którzy mogą zostać powołani do dziedziczenia z ustawy. To dobre rozwiązanie, ponieważ nie ma powodu, dla którego dalsi krewni mieliby zostać pozbawieni spadku na rzecz gminy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Tytułem przypomnienia można jeszcze wspomnieć, że dziedziczenie ustawowe dochodzi do głosu w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu. Zmiana Kodeksu cywilnego, o której mowa nie wprowadza zmian w zakresie kręgu osób uprawnionych do zachowku (nadal są to dzieci, małżonek, rodzice spadkodawcy). Zachowek stanowi gwarancję dl najbliższej rodziny spadkodawcy, że otrzyma ona określone przysporzenie ze spadku, nawet gdy spadkodawca sporządzi testament, w którym ustanowi spadkobiercą osobę spoza kręgu spadkobierców ustawowych.

Nowe przepisy regulujące dziedziczenie ustawowe wyglądają następująco:

Tytuł II
Dziedziczenie ustawowe

Art. 931.
§ 1.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
§ 2.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Art. 932.
§ 1.
W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

§ 2.
Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

§ 3.
W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4.
Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

§ 5.
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Art. 933.
§ 1.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem
i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.

§ 2.
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

Art. 934.
§ 1.
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.

§ 2.
Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.

§ 3.

W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

art. 934¹

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

art. 935

W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

Tekst jednolity Kodeksu cywilnego można znaleźć na stronie