PESACH

ŻYDOWSKIE ŚWIĘTO PESACH

W tym roku w Polsce 29-tego marca (wieczorem) - czyli wg kalendarza żydowskiego 15-tego dnia miesiąca nisan - zaczyna się święto Pesach.
(więcej o kalendarzu żydowskim: http://fzp.net.pl/trad5.html ).

Pesach jest świętem wyzwolenia z niewoli egipskiej i poddania się woli B-ga.

W kolejnych trzech częściach przybliżymy Państwu religijne znaczenie tego święta, jego symbolikę, rytuały, historię oraz tradycyjne pesachowe potrawy.

CZĘŚĆ 1/3

Chamec i maca, czyli o niewoli i wolności
(kompilacja własna tekstów z http://www.the614thcs.com/ )


Pesach jest świętem upamiętniającym Wyjście Żydów z niewoli egipskiej. Judaizm określił swoje filozoficzne horyzonty w znacznym stopniu w opozycji do wartości dominujących w kulturze Egiptu. Paradoksalnie, ta wielka starożytna cywilizacja odcisnęła swoje trwałe piętno na losach ludzkości nie tym, co głosiła (np. kult śmierci), ale tym, co było tych wartości zaprzeczeniem: skupieniem na życiu, na doczesności.

Kultura i cywilizacja egipska miały obsesję na punkcie śmierci i „istnienia po śmierci”. Ogrom piramid (monumentalnych grobowców, których budowa kosztowała tysiące istnień egipskich chłopów i niewolników, którymi, między innymi, byli właśnie Żydzi), wspaniałość komnat zmarłych władców w Dolinie Królów, doskonałość zachowania ciał zmarłych ludzi w postaci mumii – najlepiej świadczą o tym, jak bardzo ważna była śmierć i przejście do dalszego istnienia po życiu doczesnym dla największej religii politeistycznej, z którą zetknęli się Żydzi.

Tora kształtowała zupełnie nową religię. Ta nowa religia stawiała sobie (między innymi) za zadanie odcięcie Żydów od kultury kraju, który opuszczali.

Nic nie symbolizuje tego lepiej niż nakazane żydowskim prawem religijnym odszukanie i pozbycie się lub zniszczenie chamecu w każdą rocznicę zerwania z niewolą egipską - wydarzenia, od którego minęło ponad 3200 lat. Chamec jest produktem zawierającym jakiekolwiek z pięciu podstawowych zbóż: pszenicę, żyto, jęczmień, orkisz i owies. Egipt był krainą zbóż, a chleb uzyskiwany z zakwaszonej mąki jest wynalazkiem egipskim. Tora nakazuje pozbycie się chamecu na okres Pesach. Odszukanie, zniszczenie, sprzedanie i unieważnienie chamecu jest symbolicznym zerwaniem z wszystkim tym, co od ponad trzech tysięcy lat oznacza dla Żydów Egipt, zarówno w wymiarze historycznym, jak i – przede wszystkim – duchowym.

W Pesach nie wolno jeść, a nawet mieć chamecu - czyli przede wszystkim chleba; natomiast trzeba jeść macę, która jest płaskim, niewyrośniętym plackiem z niezakwaszonej mąki.

Maca ma symbolizować nie tylko gorycz niewoli, ale także trudny czas wolności, za którą ceną były niewygody, niepewność i zagrożenia podczas tułaczki w drodze do Ziemi Obiecanej. Jedzenie macy na Pesach jest symbolicznym – powtarzanym przez wszystkich religijnych Żydów rok w rok przez całe życie – solidaryzowaniem się z tamtą decyzją Przodków, podjętą przed ponad trzema tysiącami lat. "W każdym pokoleniu człowiek powinien postrzegać siebie, jak gdyby to on sam wyszedł z Egiptu" - czytamy w Hagadzie na Pesach (opisie historii Wyjścia).
Gdy Mojżesz udał się do faraona i ogłosił słynne żądanie Boga: Wypuść mój lud" ("Szalach et ami"), podał wyraźny cel, dla którego Bóg domagał się uwolnienia Izraelitów: "weja awduni" - "aby mogli Mi służyć". Służyć - czyli wypełniać wolę Boga. A wolą Boga, objawioną na Synaju, jest to, aby ludzie postępowali wobec siebie nawzajem według przykazań etycznych (Dekalog) zaprzeczających regułom niewoli egipskiej. Oznacza to, że tylko ludzie wolni mogą postępować etycznie i zarazem, że tylko kierowanie się etyką czyni człowieka wolnym. W tym sensie podstawowym przesłaniem przytoczonego powyżej cytatu z Hagady jest zdefiniowanie wolności nie jako prawa do czynienia tego, na co ma się ochotę, nie tego, co jest bezpieczne, opłacalne, konformistyczne, zgodne z oczekiwaniami władzy - krótko mówiąc: zapewniające egipski chleb, lecz jako prawa do czynienia tego, co jest etycznie słuszne. Wolność kosztuje. Smak pesachowej macy ma symbolizować tak rozumianą wolność.

W pierwszy wieczór Pesach (poza Izraelem w dwa pierwsze wieczory) odbywa się uroczyste spotkanie rodzinne zwany sederem. Jego rolą jest uczczenie rocznicy Wyjścia Żydów z Egiptu i wspólnego odczytania "Hagady na Pesach", czyli spisanej historii uwolnienia z niewoli egipskiej. Seder zawiera wiele rytuałów, których zadaniem jest symboliczne przypominanie o niewoli i uzyskaniu wolności. Jest to spotkanie niezwykle uroczyste, podczas którego oprócz obrzędów jest także czas na podanie tradycyjnych, pesachowych dań. Przykłady tych dań opiszemy w trzeciej części naszej opowieści o Pesach.