Bohater techniki i dydaktyki
Pionier nowoczesnych konstrukcji
Urodził się w Krakowie w 1886 roku. Jego matka była publicystką i działaczką społeczną, ojciec był animatorem oświaty, wieloletnim nauczycielem języka polskiego w Stanisławowie. Z kolei brat – prawnikiem, założycielem i liderem organizacji Związek Niepodległościowy. A życie Stefana okazało się być jeszcze bardziej intensywne, niż jego rodziny.
Studia i podróże
Po studiach politechnicznych we Lwowie kontynuował naukę na uczelniach Paryża, Londynu i Charlottenburga. Podróżował też po Ameryce i Azji, co zaowocowało książkami „Jeden dzień w Jokohamie. Kartki z podróży do Japonii” oraz pracy pt. „Daleki Wschód”.
Tytuły i publikacje
W 1909 uzyskał tytuł doktora nauk technicznych. Rok później został docentem Politechniki Lwowskiej, specjalizującym się w statyce. I wojna światowa zastała go na Wschodzie, tam od 1915 do 1918 pełnił funkcję prezesa Związku Polskich Inżynierów i Techników w Rosji. W listopadzie 1918 z bronią w ręku walczył o wyzwolenie Lwowa.
W latach 1919-20 służył w polskiej armii odpierającej bolszewicką nawałę. Od 1921 był profesorem Politechniki Lwowskiej. Owocem jego pracy naukowej były m.in. podręczniki akademickie, zawierające informacje wyprzedzające ówczesny poziom rozwoju technologicznego. Łącznie znanych jest 265 publikacji Stefana Bryły. Znacząca ich część stanowiła o technologicznym przełomie w metodach łączenia metali.
Spawalniczy przełom
Teoretyczne i praktyczne dzieła polskiego inżyniera doprowadziły do tego, że w ciągu kilkunastu lat na całym świecie nastąpił w tym zakresie wręcz skokowy postęp.
Efektem dokonań Stefana Bryły był przełom w dziejach spawalnictwa. Swoimi dziełami udowodnił on to, w co praktycznie nikt wcześniej nie wierzył, czyli że największe konstrukcje metalowe można spawać. Wcześniej na całym świecie za najlepszą metodę w tym zakresie uważano nitowanie.
Bryła opracował metody spawania, które bardzo zainteresowały m.in. amerykańskich budowniczych drapaczy chmur. Jego wynalazki szybko zastosowano do wznoszenia coraz wyższych wieżowców. Polski inżynier był współtwórcą wielu z nich. Z jego udziałem powstał m.in. nowojorski Woolworth – drapacz chmur wyrastający wówczas ponad wszystkie na Manhattanie, najwyższy wtedy budynek na świecie.
Pierwszy most spawany
Takie osiągnięcia, jak spawane konstrukcje największych drapaczy chmur robiły wrażenie, ale ciągle dominowało przekonanie, że spawanie prętów zatapianych potem w betonie nie oznacza, że spawać też można „gołe” konstrukcje mostowe. Bryła postawił jednak na swoim – w 1929 na Słudwi w Maurzycach (powiat Łowicz) zbudował pierwszy na świecie most spawany.
Rok później, jakby chcąc udowodnić, że pierwszy nie stanowi wyjątku potwierdzającego regułę, zbudował drugi. Do obydwu ściągali inżynierowie z całego świata, którzy na własne oczy przekonywali się, że most spawany może być trwalszy, bardziej wytrzymały, tańszy i możliwy do szybszego wykonania od wznoszonych wtedy najczęściej mostów nitowanych.
Prawo budowlane
Równocześnie z projektami Bryła opracował też zespół norm i zasad wznoszenia konstrukcji spawanych, które znalazły się w polskim prawie budowlanym a następnie zostały skopiowane w wielu państwach świata.
Nasz drapacz chmur
Światowy rozgłos, jaki zyskał polski inżynier mający swój udział nawet w nowojorskim Manhattanie, zachęcił polskich inwestorów do zlecenia projektów jego pracowni. Pojawił się m.in. pomysł na to, by w planującej ogromne inwestycje (m.in. budowę metra) Warszawie wznieść drapacze chmur. Plany te sparaliżował wielki kryzys gospodarczy, ale biurowiec Prudential, którego konstrukcję zaprojektował Stefan Bryła, został oddany do użytku planowo – w 1934 roku. Był wtedy drugim najwyższym drapaczem chmur w Europie.
Dwa lata później na szczycie mierzącego 66 metrów gmachu stanął nadajnik i maszt pierwszej w Europie telewizji. Jej zasięg był elitarny, ale warto pamiętać, że w zakresie emisji sygnału telewizyjnego wyprzedzali nas wtedy tylko Amerykanie, a Niemcy dorównali nam dopiero w wyniku ogromnych nakładów, mających na celu uruchomienie własnej stacji, by zadziwiała świat w czasie olimpiady w Berlinie.
Niezniszczalny
W czasie Powstania Warszawskiego w Prudential uderzyło około tysiąca pocisków artyleryjskich, m.in. dwa z Thora – jednego z największych na świecie moździerzy kalibru 600 mm. Mimo to konstrukcja nie została zasadniczo naruszona, wieżowiec nadawał się do remontu i stoi do dzisiaj.
Nowoczesne projekty
Rozwiązania Stefana Bryły w latach trzydziestych zastosowano w kilkunastu wielkich gmachach w Polsce. Był autorem lub współautorem m.in. warszawskiego Domu Bez Kantów, Biblioteki Jagiellońskiej, dziesięciopiętrowego banku w Chorzowie i czternastopiętrowej siedziby zakładu ubezpieczeń (zwanej wtedy Śląskim Drapaczem Chmur) w Katowicach. Do tych projektów i zastosowanych w nich technologii sięgali najwięksi architekci świata.
Polityk
Stefan Bryła znajdował też czas na działalność publiczną. Trzykrotnie był posłem na Sejm, związanym z Chrześcijańską Demokracją. Zabiegał o szybsze tempo rozwoju gospodarczego Polski. Uważał, że możliwy jest cywilizacyjny skok umożliwiający zajęcie przez nasz kraj pozycji jednego z przodujących państw Europy.
Podziemne wykłady
Już na początku niemieckiej okupacji Stefan Bryła włączył się w działalność konspiracyjną. W związku z likwidacją wszystkich szkół ponadpodstawowych zorganizował i został dziekanem podziemnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W tajnym Biurze Delegata Rządu na Kraj, jako szef Komórki Robót Publicznych i Odbudowy, opracował dziesięcioletni plan odbudowy Polski ze zniszczeń wojennych. Dla Kierownictwa Dywersji przygotował też zestaw szczegółowych instrukcji – w jaki sposób najskuteczniej wysadzać mosty.
Za przekazywanie wiedzy
W listopadzie 1943 roku gestapo wpadło na trop Stefana Bryły, w wyniku czego został aresztowany za prowadzenie konspiracyjnych wykładów dla studentów architektury. Po kilkunastu dniach uwięzienia i przesłuchań 3 grudnia 1943 został przez Niemców rozstrzelany w publicznej egzekucji na rogu ul. Puławskiej i Goworka w Warszawie.
Ciało zostało pochowane w nieznanym miejscu, w związku z czym na Powązkach znajduje się jedynie symboliczny grób naszego wielkiego inżyniera.
Grażyna Ślęzak
Dwutygodnik „Prawda jest ciekawa Gazeta Obywatelska” wydaje Solidarność Walcząca. Nasza redakcja mieści się we Wrocławiu, natomiast gazeta dostępna jest na terenie całego kraju. „Prawda jest ciekawa Gazeta Obywatelska” porusza tematykę społeczno-polityczną, kładąc szczególny nacisk na promocje idei solidaryzmu społecznego i uczciwości w przestrzeni publicznej. Zależy nam również na aktywności naszych czytelników, tak aby stać się miejscem działalności obywatelskiej ludzi, którzy nie odnajdują dla siebie przestrzeni w głównym nurcie, zarówno medialnym, jak i politycznym. Jesteśmy dwutygodnikiem, który nie tylko krytykuje i wytyka błędy władzy, instytucjom państwowym i osobom zaangażowanym w życie publiczne w naszym kraju, ale również przedstawia własne propozycje usprawnienia funkcjonowania państwa i obywateli w jego ramach. Nasz adres - gazetaobywatelska.info
Nowości od blogera
Inne tematy w dziale Kultura
