Kim są zwolennicy, a kim przeciwnicy kary śmierci?

Wczoraj w więzieniu w Ohio wykonano wyrok śmierci na 53-letnim Dennisie McGuire. Skazany porwał, zgwałcił i zamordował 25 lat temu młodą kobietę będącą w siódmym miesiącu ciąży. Śmierć skazanego nastąpiła w wyniku podania trucizny, po której umierał przez 15 minut, czemu przyglądali się dziennikarze, dzieci skazanego i synowa. Umierając, wydawał głośne dźwięki, sapał, chrapał, charczał, a jego ciało było miotane konwulsjami.

Ostatnia kara śmierci w Polsce została wykonana w 1988 roku. Skazany, 29-letni Stanisław Czabański, zgwałcił w lesie kobietę, a następne zamordował ją uderzając kilkadziesiąt razy kluczem samochodowym w głowę. Próbował też zabić jej dwie córki, które jednak zdołały uciec. Kara śmierci wykonana została przez powieszenie. Więzień, z zawiązanymi rękami i nogami został zaciągnięty na zapadnię, w drodze szarpał się, wył i bluźnił (liczył na to, że Rada Państwa PRL skorzysta z prawa łaski). Kat założył mu czarny worek i pętlę na szyję, po odsunięciu zapadni ciało musiało wisieć przez 20 minut.

***

Kara śmierci wykonywana była od zawsze, od kiedy istnieje prawo, a z całą pewnością również wcześniej. W dalekiej przeszłości, przy braku instytucji więzienia, kara śmierci była łatwo dostępnym, szybkim, tanim i skutecznym środkiem wyeliminowania niebezpiecznej jednostki ze społeczeństwa. Przy okazji okazało się, że wykonanie kary śmierci jest niezwykle atrakcyjne dla publiczności i może być wykorzystywane „ku przestrodze”, stąd zamiłowanie w średniowieczu do publicznych egzekucji (dziś podobną możliwość upajania się przemocą dają gry komputerowe). W zależności od wagi przestępstwa, kara mogła być wykonywana w sposób zadający skazanemu mniej (np. otrucie) lub więcej (np. spalenie na stosie) cierpienia, a także w sposób mniej (np. zagłodzenie) lub bardziej (np. ukrzyżowanie) widowiskowy.

Do złagodzenia prawa w tym zakresie i zmniejszenia ilości wykonywanych kar śmierci przyczyniły się odkrycia geograficzne. W końcu było gdzie umieszczać skazanych, zaś umieszczenie na obcym dalekim lądzie w kolonii karnej było skutecznym środkiem wyeliminowania przestępcy ze społeczeństwa oraz miało równie silny posmak zemsty społeczeństwa na skazanym, co kara śmierci. Równolegle, wraz z rozwojem gospodarczym, pojawiła się instytucja więzienia i wykorzystywanie siły roboczej więźniów.

Dopiero jednak w XX wieku wiele krajów świata, w tym Polska, zaczęło odchodzić od orzekania i wykonywania kary śmierci. Obecnie z kary śmierci rezygnują nie tylko kraje demokratyczne, ale nawet niektóre rządzone w sposób daleki od demokracji, jak np. Birma, Chile, Turkmenistan. Kara śmierci istnieje jednakże nadal w kilku krajach demokratycznych, jak USA, Japonia, Indie.

Najczęstsze argumenty za i przeciw karze śmierci:

ZA:

PRZECIW:

Odstrasza przestępców
Skutecznie i na zawsze eliminuje zbrodniarza ze społeczeństwa
Jest karą sprawiedliwą
Jest dopuszczana przez Biblię, Koran i inne święte księgi
Popiera ją większość społeczeństwa, reguły demokratyczne wymagają jej wprowadzenia
Kara dożywocia nie jest niczym lepszym niż śmierć, śmierć może nawet być ulgą
Odpłaca złem za zło, za pozbawienie życia jest jedyną sprawiedliwą karą

Nie odstrasza przestępców
Do wyeliminowania zbrodniarza na zawsze wystarczy dożywotnie więzienie
Jest karą niehumanitarną
Przeciwnikiem kary śmierci był m.in. Jan Paweł II
Życie ludzkie jest wartością najwyższą, nie wolno go pozbawiać nawet gdy chce tego większość
Kara dożywocie pozostawia czas na przemyślenie swych czynów i poprawę
Jest nieodwracalna, w przypadku pomyłki nic nie można zrobić

***

Powróćmy na chwilę od przypadków kary śmierci, które przytoczyłam na początku. Nie wiem, czy znacie to uczucie (które pojawia się, kiedy czyta się takie sprawozdania) ściskania żołądka, guli w gardle, ściągania ust, braku apetytu i jakiegoś dziwnego odrętwienia... Czy ta reakcja wiąże się bardziej z makabrycznością zbrodni czy nieprzyjemnym opisem wykonania kary?

U mnie ta nieprzyjemna reakcja związana jest i z jednym i z drugim. Z jednej strony działa tak uświadomienie sobie makabryczności zbrodni na bezbronnych ofiarach, osobach często ze względu na swój wiek, płeć lub stan wymagających raczej opieki, zbrodni wykonywanych w potworny sposób - nie szczędzący ofierze strachu i cierpienia, zbrodni na osobach, których jedyną winą było to, ze znalazły się w niewłaściwym czasie na drodze mordercy. Dokładnie identyczne uczucia budzi we mnie wyobrażenie prowadzonego na śmierć zbrodniarza, miotającego się jak schwytane dzikie zwierzę, walczącego bezsensownie z prowadzącymi go na śmierć strażnikami, wyjącego i bluźniącego, nie mogącego uwierzyć, że to się dzieje naprawdę, wspominającego członków swojej rodziny, nawracającego się w ostatniej nadziei na wiarę w Boga...

Stawiam tezę, że to właśnie silne emocje związane z tym tematem leżą u podłoża naszego stosunku do kary śmierci, nie zaś racjonalne argumenty (których przykłady zawarte są w tabeli powyżej). Racjonalne argumenty służą jedynie wtórnemu uzasadnieniu naszego stosunku do kary śmierci. U osób przeciwnych karze śmiercidominowałby zatem szacunek dla wartości ludzkiego życia oraz lęk związany z zabijaniem jako takim. U zwolenników kary śmierci dominowałaby zaś chęć odpłaty zbrodniarzowi oraz ekscytacja uczestnictwem w zakazanym akcie zabijania (i to w majestacie prawa). Zwolennik kary śmierci czuje się zatem, w głębi duszy, Dexterem, który ma moralne prawo do mordowania tych, którzy na to zasłużyli.

Według różnych badań procent Polaków będących zwolennikami kary śmierci waha się pomiędzy 50 a 75%. Oto przykład jednego z badań, przeprowadzonego w roku 2011:

Wśród zwolenników kary śmierci nieco więcej jest mężczyzn, ludzi młodych, wyborców PIS, PSL, SLD, a szczególnie - osób nie głosujących w wyborach. Wśród przeciwników kary śmierci większy jest zaś odsetek kobiet, osób starszych i wyborców PO.

O proporcjach zwolenników i przeciwników kary śmierci możemy z całą pewnością powiedzieć jedno: jej zwolenników jest więcej niż przeciwników. Taka zależność występuje zresztą nie tylko w Polsce. Mimo to świat wyraźnie odchodzi od kary śmierci. W jaki sposób nam, przeciwnikom kary śmierci udało się to w tylu miejscach na świecie wywalczyć, nie wiem doprawdy. Może zwolennicy kary śmierci ulegli nam, bo mają z powodu swoich poglądów poczucie winy…?