Podróż po Chinach(1). Plac Tian’anmen – komunistyczne sanktuariu

Plac Tian’anmen znany jest przede wszystkim z masakry w czerwcu 1989 r., kiedy to na protestujących studentów wysłano czołgi i żołnierzy z bronią maszynową. Tian’anmen jest jednak czymś więcej – to duchowe centrum chińskiego komunizmu.

Swoją nazwę ten największy na świecie plac wziął od znajdującej się na jego północnym skraju Bramy Niebiańskiego Pokoju – po chińsku właśnie „Tian’anmen”. Była ona jedną z bram prowadzących na teren Zakazanego Miasta, czyli zimowej rezydencji cesarzy z dynastii Ming i Qing. Poszczególne miejsca i obiekty w Chinach często otrzymują nazwy związane ze znajdującymi się obok nich budynkami. Stąd też właściwa nazwa interesującego nas obiektu brzmi plac Bramy Niebiańskiego Pokoju, a nie plac Niebiańskiego Pokoju.

Na południe od placu znajduje się inna brama – Qianmen (dosłownie „brama przednia”). Obydwa obiekty, pochodzące z czasów cesarskich, położone są na osi północ – południe, niezwykle ważnej w tradycyjnym chińskim planowaniu przestrzennym.

Można śmiało powiedzieć, że to na placu Tian’anmen rozpoczęła się historia komunistycznych Chin. 1 października 1949 r. z Bramy Niebiańskiego Pokoju przywódca chińskich komunistów, Mao Tse-Tung proklamował Chińską Republikę Ludową.

To właśnie na Tian’anmen wisi jedyny oficjalny portret Przewodniczącego, a tuż obok znajdują się dwie sentencje: Niech żyje Chińska Republika Ludowa oraz Niech żyje wielka wspólnota ludzi świata. Na samym zaś placu stoi maszt, na który codziennie o wschodzie słońca wciąga się flagę państwową, opuszczaną po zmroku.

W połowie lat 50., w ramach przygotowań do dziesięciolecia ChRL przeprowadzono w tym rejonie wielkie prace architektoniczne. Ze wschodu na zachód, między Bramą Niebiańskiego Pokoju a placem została pociągnięta Aleja Wiecznego Pokoju (chińskie Chang'an), wybudowano również wiele monumentalnych obiektów wokół placu.

W centrum ustawiony został Pomnik Bohaterów Ludu, odsłonięty 1 maja 1958 r. Na piedestale 37-metrowego monumentu umieszczono płaskorzeźby przedstawiające „postępowe” epizody z historii Chin z XIX i XX wieku. Są to m.in.: niszczenie opium w czasie I wojny opiumowej, powstanie tajpingów, rewolucja antycesarska, walka z Japończykami i rewolucja komunistyczna.

Na zachód od pomnika znajduje się budynek starego Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, czyli parlamentu ChRL. Gmach wybudowany w stylu monumentalnym w końcu lat 50. nie pełni już swojej pierwotnej funkcji – fasadowy parlament obraduje obecnie w nowej siedzibie, znajdującej się w tzw. nowym Zakazanym Mieście obok innych gmachów rządowych.

Naprzeciwko znajduje się Chińskie Muzeum Narodowe, wybudowane w tym samym okresie w podobnym stylu.

Główną atrakcją Placu Tian’anmen jest jednak Mauzoleum Mao Tse-Tunga. Zwłoki chińskiego przywódcy, zmarłego 9 września 1976 r. zostały zabalsamowane i złożone w kryształowej trumnie. Odwiedzających wita trzymetrowy posąg Mao, siedzącego w fotelu.

Na czterech rogach Mauzoleum stoją grupy posągów przedstawiające masy ludowe, utrzymane w konwencji realizmu socjalistycznego.

Plac i znajdujące się przy nim obiekty są prawdopodobnie jednymi z najlepiej strzeżonych miejsc w Chinach. Żeby wejść na plac, należy przejść przez przejścia podziemne pod ulicą, gdzie umieszczona została aparatura do prześwietlania toreb i plecaków. Obiekt jest monitorowany, strzeże go spora grupa policjantów. Na plac Tien’anmen nie można też wejść w nocy. Podobno w wypadku rozpoczęcia jakiejkolwiek demonstracji politycznej reakcja organów bezpieczeństwa jest natychmiastowa. Jak widać, władze pamiętając o wydarzeniach z 1989 r., boją się, by nie powtórzyła się próba skalania „świętego miejsca”.

Przez plac codziennie przewijają się tłumy Chińczyków – pekińczyków i turystów z prowincji. Stoją w wielogodzinnych kolejkach, aby odwiedzić Mauzoleum i zobaczyć zwłoki wodza chińskiej rewolucji.

Obok sacrum jest też i profanum – wśród tłumów ludzi na placu znajdzie się także miejsce dla handlarzy. Proponują (szczególnie turystom zagranicznym) między innymi takie zegarki z podobizną Przewodniczącego. Warto dodać, że ruchome są nie tylko wskazówki, ale także ręka Mao. Inny gadżet to „Czerwone Książeczki” – autor fotoreportażu zakupił przy innej okazji angielskojęzyczne wydanie słynnego dzieła za 30 yuanów (ok. 15 zł).

W całych Chinach można też kupić t-shirty z Mao bądź też... ObaMao. Jak więc widać kraj, któremu przewodzili tacy ideowi działacze jak: Mao, Zhou Enlai i Deng Xiaoping, został dotknięty komercjalizacją komunizmu...