W roku 80 -tym strajk sierpniowy zakończył sie w Szczecinie 30 s

Słynne podpisanie przez Wałęsę ogromnym długopisem "porozumień sierpniowych" było więc wtórne wobec porozumienia szczecińskiego. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy ze Szczecina w celu zachowania jedności strajkowej scedował glorię ostatecznych porozumień na Gdańsk i przewodniczącego Lecha Wałęsę.

Tekst jest porównaniem dwóch publikacji napisanych w formie kalendarium strajkowego. Pierwsze z cytowanych przeze mnie kalendarium pochodzi z książki ,,Sierpień w 1980 w Szczecinie. Teki Historyczne", wydaną i kolportowaną przez NSZZ "Solidarność" Regionu Pomorza Zachodniego opracowaną przez Ośrodek Badań Społecznych NSZZ "S". Druga część dziennego kalendarium to propaganda komunistyczna i oficjalna wersja propagowana przez media zamieszona w książce"Szczeciński Sierpień 1980".

Dokonałem subiektywnego wyboru najważniejszych moim zdaniem fragmentów, starając się nie zmienić kontekstu nadanego treści przez autorów. Informacje zamieszczone w nawiasach są moimi komentarzami. 

Kalendarium rozpoczynamy od 18 sierpnia 1980 r., więc od dnia, w którym rozpoczyna się strajk szczeciński.

 

18 sierpnia, poniedziałek (Solidarność)

1) W nocy z 18 sierpnia na 19 komitet strajkowy formułuje 36 postulatów dotyczących m.in. utworzenia wolnych związków zawodowych, ograniczenia cenzury, dostępu Kościoła do mediów (transmitowanie mszy świętej), poprawy jakości życia (ceny i płace, zaopatrzenie rynku) i pracy.

2) W zespole Portowym Szczecin-Świnoujście około 300 osób przerywa pracę.

18 sierpnia, poniedziałek

1) W nocy komitet strajkowy sformułował postulaty, żądając m.in.: zrównania wynagrodzeń do poziomu otrzymywanych przez MO i wojsko; likwidacji sklepów komercyjnych, zaniechania sprzedaży produkcji krajowej w sklepach Peweksu; domagano się, aby pracowników, którzy się nie sprawdzili na kierowniczych stanowiskach, przesuwać na stanowiska niższe, a nie na równorzędne.

2) W zespole Portowym Szczecin-Świnoujście około 300 osób przerywa pracę, dochodzi do rozmów z dyrekcją, lecz pracownicy nie przedstawili żadnych postulatów.

19 sierpnia, wtorek (Solidarność)

1) Godz. 5.30. Nie podejmują pracy załogi zajezdni autobusowych WPKM w Dąbiu i przy ul. Klonowica, około 300 osób przerywa pracę. Tramwaje kursują.

Godz. 14. w "Warskim", konstytuuje się MKS.

2) Obrady Plenum KW. PZPR. I sekretarz KW PZPR J. Brych mówi "Trzeba w ręku partii utrzymać środki łączności, poligrafię i inne zakłady, które mogą być wykorzystane przeciwko nam".

3) Godz. 22. "Police": pracujemy na zmniejszonych obrotach, nie wychodzimy z zakładu. Solidaryzujemy się ze stoczniowcami.

4) E. Babiuch (reprezentant rządu) odlatuje do Warszawy, mimo oczekiwania na niego w stoczni "Warskiego" i MKS.

Masowy wykup (po południu) w Szczecinie chleba, mąki, kaszy, cukru i innych artykułów spożywczych. Godz. 17. Przestają jeździć tramwaje.

19 sierpnia, wtorek

1) W WPKM (Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej) nie podjęto pracy w bazach autobusowych w Dąbiu i przy ul. Klonowica. Nie kursuje komunikacja miejska.

Kłopoty próbuje się rozwiązać za pomocą autobusów zakładowych m.in. zakładów "Police", "Załom", "Dolna Odra".

2) Godz. 17, na posiedzeniu plenarnym KW PZPR Janusz Brych (pierwszy sekretarz KW PZPR) zabiera głos, apelując do " KW PZPR i wojewódzkiej organizacji partyjnej o podjęcie ofensywnych działań, aby zapobiec rozszerzeniu się strajków".

3) Godz. 20-22, Komitet Strajkowy "Polic" podejmuje decyzję, że na znak solidarności ze stoczniowcami przystępuje do strajku.

4) W nocy Komitetom Strajkowym przedstawione zostają propozycje Komisji Rządowej w sprawie podjęcia rozmów. Odpowiedzi są negatywne.

20 sierpnia, środa(Solidarność)

Strajkują m.in. Polmo, Police, MPO, Odra i zakłady przetwórstwa rybnego.

1) Pracownicy MPO przybywają do zakładu pracy, nie chcą jednak wyjechać na ulice miasta.

 

20 sierpnia, środa

Dzień jest pochmurny. Komunikacja miejska zupełnie nie funkcjonuje. Jest pierwszy dzień roku szkolnego, na ulicach pełno dzieci, kierowcy samochodów prywatnych chętnie je podwożą. Na przejściach granicznych w Kołbaskowie i Lubieszynie ponad 6 tys. turystów z NRD.

1) W MPO nastąpiła zmiana Komitetu Strajkowego, który po konsultacji z "Warskim" nakazał podjęcie pracy. Wybrano nowy Komitet Strajkowy, w jego skład weszli bardzo młodzi pracownicy.

21 sierpnia, czwartek(Solidarność)

Do "Warskiego" przybywa komisja rządowa, rozmowy trwają od godz. 13.

Do Szczecina przyjeżdżają dziennikarze z Norwegii, Szwecji i Austrii. Strajkujący nie wpuszczają ich na teren stoczni. Normalnie pracują Port w Świnoujściu, "Dana" i "Odra".

Komisja rządowa po otrzymaniu szczegółowych postulatów umawia się na kolejną turę rozmów, która ma się rozpocząć nazajutrz o godz. 12.

21 sierpnia, czwartek

W kalendarium tego dnia prawie cała informacja to treść wystąpienia I sekretarza KW PZPR Janusza Brycha, zamieszczona w "Głosie Szczecińskim" i rozplakatowana po całym mieście.

1) W Fabryce Cukrów i Czekolady "Gryf" przerwanie pracy zainicjowało kilku młodych pracowników, zatrudnionych w zakładzie od niespełna 3 miesięcy.


W Rewalu i Pobierowie panikę wśród wczasowiczów wywołał brak paliwa.

22 sierpnia, piątek(Solidarność)

1) O godz. 12 K. Barcikowski nie zgadza się m.in. na upamiętnienie ofiar Grudnia tablicą u bramy stoczni, wprowadzenia wolnych sobót. Proponuje rezygnację z postulatu dotyczącego stosunków Państwa z Kościołem. Domaga się również rozwiązania Komitetu Strajkowego po zakończeniu strajku. Na żądanie przywrócenia łączności między Gdańskiem a Szczecinem odpowiada brakiem kompetencji.

O godz. 22 zaczyna się druga tura rozmów, na której odczytany zostaje list uczelni szczecińskich nawołujących do wytrwania, solidarności z Trójmiastem, wyrażający poparcie dla strajkujących i oburzenie z powodu niekompetencji strony rządowej. Obie strony powołują Komisję Redakcyjną i ustalają jej pierwsze posiedzenie na 23.08.1980 o godz. 6.00.

 

22 sierpnia, piątek

1) Miasto obiega wieść o nieustępliwości MKS. Trwają też rozmowy Komisji Rządowej w stoczni "Warskiego". W WPKM odbyła się msza. Kazania nie wygłoszono. Wznoszono modły w intencji: za papieża, za kierujących państwem i spełniających władzę, aby dbali o dobro narodu, za poległych w obronie ojczyzny, za zgromadzonych i za zaspokajanie słusznych potrzeb. W mieście krążą pogłoski o strajkach w kraju. Oficjalnych informacji jednak brak.

23 sierpnia, sobota(Solidarność)

Pierwsze posiedzenie Komisji Redakcyjnej. K. Barcikowski negatywnie ustosunkowuje się do postulatu nr 1 (wolne związki zawodowe). Przewodniczący MKS (M. Jurczyk) proponuje zawieszenie dyskusji nad punktem nr 1 oraz wysłanie czteroosobowej delegacji MKS i dwóch członków Komisji Rządowej do Stoczni im. Lenina w Gdańsku. Komisja Rządowa pozytywnie się ustosunkowuje. Dalsze rozmowy po powrocie delegacji z Gdańska. Liczba strajkujących zakładów: 118.

23 sierpnia, sobota

Fala strajków rozlewa się po całym województwie. Coraz bardziej dokuczliwy staje się brak komunikacji. Narasta zwykłe ludzkie zmęczenie. Powszechnie wszyscy zadają sobie pytanie: kiedy i jak się to skończy?

24 sierpnia, niedziela (Solidarność)

Msza święta w Stoczni "Warskiego", transmitowana przez głośniki do innych zakładów strajkujących. Przewodniczący MKS M. Jurczyk odczytuje postulaty przywiezione z Gdańska, ukazuje się pierwszy numer organu MKS "Jedność", informujący o stopniu zaawansowania w rozmowach.

 

24 sierpnia, niedziela

Przy bramie stoczni rozpoczyna się nabożeństwo. Wieczorem telewizja i radio przynoszą informację o przebiegu IV Plenum KC PZPR. Przemówienie wygłasza na nim pierwszy sekretarz Edward Gierek. Nie kursują tramwaje i autobusy.

26 sierpnia, wtorek(Solidarność)

MKS przekazuje Komisji Rządowej treść postulatu nr 1. Ukazuje się trzeci numer "Jedności" wyjaśniający podstawy prawne utworzenia nowych związków zawodowych. Komitet strajkowy WPKM przejmuje urządzenia powielające, rozpoczyna się drukowanie "Tramwajarza". Liczba zakładów strajkujących i solidaryzujących się: 272.

26 sierpnia, wtorek

Drugi tydzień strajku, powszechne zmęczenie. Uruchomiono część połączeń autobusowych, obsługiwanych przez 22 autokary zakładowe. Po mieście jeździ 1400 taksówek. Wieczorem uwagę wszystkich przykuwa retransmitowane w telewizji i radiu kazanie prymasa Polski, kardynała Stefana Wyszyńskiego. Apeluje o rozwagę, podjęcie codziennych obowiązków przez każdego. W Warszawie odbywa się XVI Plenum CRZZ (Centralna Rada Związków Zawodowych), Jan Szydlak rezygnuje z funkcji przewodniczącego CRZZ. W zakładach pracy trwa powszechna zbiórka pieniędzy na nowe związki zawodowe. W bardzo trudnej sytuacji znajduje się wielu działaczy partyjnych. Na przykład w stoczni "Parnica" strajkujący przedstawili sekretarzowi POP ultimatum: albo będziesz trzymał straż przy bramie wejściowej, albo zostaniesz za nią wyrzucony.

27 sierpnia, środa(Solidarność)

Trwa zbiórka funduszy (na nowe związki), pieniądze przekazuje m.in. harcerz, który w tym celu sprzedał własny rower. MKS zwraca się do NBP (Narodowy Bank Polski) o utworzenie konta bankowego.

1) Rozpoczyna się kolejna runda rozmów (MKS, Komisja Rządowa). Przedstawiciel MKS odczytuje prawne uzasadnienie postulatu nr 1, powołując się na międzynarodowe konwencje, mówiące o prawie do wolnych związków zawodowych. K. Barcikowski odpowiada, że "sprawa nie może być tak postawiona, że Rząd ma się tylko godzić". Sugeruje również, że państwo nie jest zobowiązane szczegółowo dostosowywać ustawodawstwo wewnętrzne do ratyfikowanych umów międzynarodowych.

27 sierpnia, środa

O godz. 18 kolejna tura rozmów, Marian Jurczyk mówi: "nastąpiła utrata zaufania mas do związków, dlatego powstać muszą samorządne związki zawodowe". Po odczytaniu postulatu uczestniczy odśpiewali hymn narodowy.

1) Przemówienie Kazimierza Barcikowskiego do MKS. Mówi on m.in.: "dolegliwości są coraz większe, łatwiej wywołać strajk niż go zakończyć, występuje zjawisko kumoterskiej sprzedaży (chodzi o produkty spożywcze)". Z zadowoleniem przyjął stanowisko strajkujących, którzy odcinają się od wrogów ustroju, i stwierdził, że trzeba przygotować w trybie pilnym nową ustawę o związkach zawodowych.

2) Projekt ustawy proponuje opracować w oparciu o międzynarodowe konwencje i poddać go szerokiej dyskusji. W związku z ostrą krytyką związków zawodowych dana jest możliwość, a nawet zachęta przeprowadzenia ponownych wyborów do ogniw związkowych. Wyborów bez nacisku z żadnej ze stron. Przewodniczący Komisji Rządowej ustosunkował się do kolejnych postulatów, m.in. upamiętnienia ofiar wydarzeń z grudnia '70 (nie ma informacji, jak się ustosunkował). Komitet strajkowy stanął na stanowisku, że jego (chodzi o postulat nr 1) rozstrzygnięcie warunkuje rozmowy o pozostałych postulatach.

28 sierpnia, czwartek(Solidarność)

Rozpoczyna pracę Komisja Ekspertów, trzech reprezentantów rządowych, trzech reprezentantów MKS, trzech konsultantów z ramienia MKS (jednym z nich jest J. Korwin-Mikke). Sporządzona zostaje propozycja rozwiązań zgłoszonych postulatów. Strajkuje i solidaryzuje się 325 zakładów.

28 sierpnia, czwartek

Nasilają się trudności w życiu codziennym, spotkanie aktywu społeczno-gospodarczego z udziałem Komisji Rządowej. Narada aktywu Wojewódzkiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego, jego uczestnicy wyrazili troskę o prawidłowe rozwiązanie nabrzmiałego konfliktu społecznego. Stwierdzono, że właściwe funkcjonowanie państwa wymaga wszechstronnej i konsekwentnej demokratyzacji życia politycznego.

29 sierpnia, piątek(Solidarność)

Eksperci rządowi pragną wnieść poprawki do wspólnego dokumentu, przedstawiciele MKS odrzucają tę propozycję. Przyjazd delegacji warszawskiej, w której skład wchodzi m.in. A. Kijowski - pisarz.

Około 19 rozpowszechnia się nieoficjalna informacja o ustąpieniu Komisji Rządowej w sprawie postulatu nr 1.

1) Kronika Pomorza Zachodniego w telewizji szczecińskiej nadaje obiektywną relację ze strajku. W dzienniku TV nadal dominuje tendencyjny sposób podawania informacji.

O godz. 0. 30 na spotkaniu prezydium MKS z Komisją Rządową ustalono ostateczną wersję postulatu pierwszego. Prezydium MKS podejmuje decyzję o zakończeniu strajku. Agencja Reutersa przekazała oświadczenie sekretarza stanu USA, ustosunkowuje się "Rude Prawo" organ KC KPCz. Wydane zostaje niezależne pismo satyryczne "strajkuś". W pierwszym numerze dowcip dnia: - "Jak donosi PAP w dniu dzisiejszym w niektórych zakładach pracy Trójmiasta nadal miały miejsce przerwy w pracy".

 

29 sierpnia, piątek

Na liście strajkujących około 350 zakładów.

1) Wieczorem przed mikrofonami radia i telewizji występuje wicepremier K. Barcikowski. Jego wystąpienie zamieścił nazajutrz "Głos Szczeciński" wraz z informacją o stanie prac Komisji Redakcyjnej (to cała informacja z najważniejszego dnia strajku).

30 sierpnia, sobota (Solidarność)

O 8 rano rozpoczęła się uroczystość podpisania porozumienia. M. Jurczyk przedstawia ostateczną wersję "Protokołu ustaleń". O 12.30 Polskie Radio informuje o porozumieniu w Szczecinie i parafowaniu dwóch pierwszych postulatów w Gdańsku.

30 sierpnia, sobota

Lotem błyskawicy obiega rano miasto wieść, iż w nocy doszło do porozumienia. Na godz. 8 rano zapowiedziano transmisję radiową z podpisywania porozumień. Wieczorem ukazało się wydanie nadzwyczajne "Kuriera Szczecińskiego". Popularna popołudniówka przyniosła informację o zakończeniu strajku oraz pełny tekst zawartego porozumienia. Strajkujący zaczęli powracać do swoich domów.

 

31 sierpień niedziela

Podpisane zostaje porozumienie w Gdańsku.