6 "Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli. (Pwt 20, 6)
Obok wstępu można w dekalogu łatwo wyróżnić, jak w przymierzach hetyckich, prolog historyczny, gdzie Suweren przypomina wasalom wyświadczone im dobrodziejstwa, a co stanowiło upoważnienie suwerena do domagania się od wasala posłuszeństwa. Prologiem tym w dekalogu są „Który Cię z Egiptu, z domu niewoli". Jest to faktycznie największe dobrodziejstwo, jakie naród izraelski zawdzięczał Jahwe.
Na uwolnienia z Egiptu używa autor biblijny technicznego wyrażaniajasa; natomiast wyrazbo stanowi techniczny termin na nie popadnięcia w niewolę Wj 21, 2), podobne terminy zachodzą wprawodawstwie akadyjskim.
„z Egiptu” określa autor jeszcze innymi wyrażeniami, mianowicie „z domu niewoli”. Nie ma wątpliwości, że wyrażenie „dom" oznacza nie tylko budynek, ale i pola i wszystkie warsztaty pracy Izraelitów. Taki sens ma to wyrażenie w Mich 6, 4 i Wj 13, 3. 14.
7Nie będziesz miał bogów innych oprócz Mnie.8Nie uczynisz sobie posągu ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko albo na ziemi nisko, lub w wodzie poniżej ziemi.9Nie będziesz oddawał im pokłonu ani służył. Bo Ja jestem Pan, Bóg twój, Bóg zazdrosny, karzący nieprawość ojców na synach w trzecim i w czwartym pokoleniu - tych, którzy Mnie nienawidzą,10a który okazuje łaskę w tysiącznym pokoleniu tym, którzy Mnie miłują i strzegą moich przykazań. (Pwt 20, 7-10).
Po prologu następuje ogłoszenie przez suwerena głównego zobowiązania (Grundsatzerklarung): Nie będziesz miał bogów innych (hebr.Elohim ahërirm) oprócz Mnie ('al panaj).
Nie ma najmniejszej wątpliwości, że Elohim ma tu nie tylko formę liczby mnogiej (por. Pwt 13, 3; 29, 25; oz 3, 1; 4, 2; 12, 10; 13, 4), ale i sens w liczbie mnogiej. Wskazuje na to drugie 'aherim, tj. obcy,inny.
Nie ma zgody wśród współczesnych uczonych co do przekładu hebrajskiego wyrażenia 'alpanaj. Jedni sądzą, że wyraz ten ma za zadanie podkreślić, że kult obcych bogów byłby przeciwko prawom samego Jahwe do kultu, drudzy zaś, że chodzi tu jedynie o zakaz kultu Jahwe z kultem obcych bogów LXX w Pwt przełożyła ten wyraz przez „przed Moim obliczem” a w Wj przez tj. oprócz Mnie”. Wydaje sie ten ostatni przekład najstosowniejszym.
Opowiedział się za nim także W. F. AIbright, (From the Stone Age to Christianity, Baltimore 1946), powołując się na analogiczne fenickielt pu, które oznacza „oprócz”
Przez zakaz czci Obcych bogów Izrael został oddzielony od innych pogańskich narodów. Przez ten zakaz oddawania czci obcym bogom poza samym Jahwe, implikujący jedność Bożą, otrzymał Izrael na Synaju w czasie teofanii potwierdzenie wiary przodków w jedynego Boga.
Odmiennie niż Wj 20, 4, gdzie po zakazie czci obcym bogom oprócz Jahwe, następuje zakaz sporządzania rzeźb i wszelkich obrazów, w 5, 8 Pwt jest zawarty jedynie zakaz sporządzania rzeźby (pesel) jakiegokolwiek wyobrażenia tego, co jest na górze, w niebie. Hebrajski wyrazpesel ściśle biorąc rzeźbę z drzewa lub kamienia. często wyrazpesel występuje razem z wyrazemmasseka, który oznacza rzeźbę ulaną z metalu (por. czasownikm-s-k - ulać) i wówczas oba te wyrazypesel umasseka oznaczają jeden przedmiot kultu, którego część wewnętrzna była z drzewa (pesel), a część zewnętrzna obita blachą metalową (massëkoj). Takie rzeźby są dziś znane z wykopalisk archeologicznych (ANEP 481; por. RB 64 (1957) 552—580). Przemawia też za tym Sdz r. 17, gdzie jest wspomniane, że jedna Izraelitka dała swemu Michasowi pieniądze, aby uczyniłpesel umaseka, a później tekst mówi jedynie o pesel; stąd można słusznie wnioskować, że pesel oznacza rzeźbę okrytą metalem. Wydaje się, że w dekalogu ma wyrażenie pesel ogólne znaczenie, gdyż intencją prawodawcy było wydawanie prawa jak najogólniej najogólniejszą.
Nie ma wątpliwości, że nie wolno było Izraelitom sporządzać wyobrażeń bogów cudzych, ale nie o to chodziło prawodawcy w w. 8, gdyż kult takich bogów zakazany jak najkategoryczniej w w. 7. Chodzi tu zatem mniej o zakaz sporządzania rzeźb Jahwe. Takiej też interpretacji domaga się Pwt 4, 15, jest mowa o racji zakazu sporządzania podobizn Jahwe, gdyż na Horebie teofanii Izraelici słyszeli jedynie Jahwe, ale Jego samego nie widzieli.
Wszelkie wyobrażenie Jahwe zakazane, zarówno w formie ludzkiej, jak i zwierzęcej nieożywionej.
Wśród tych trzech różnych rodzajów bytów starożytny poganin szukał dla siebie bogów, czy to na niebie, na ziemi, czy też w wodzie.
Kult obrazowy Jahwe uważa autor za bałwochwalstwo, gdyż na starożytnym Wschodzie obrazy utożsamiano z samymi bogami które ich wyobrażały (por. Wj 32, 4).
Na bałwochwalczy charakter kultu Jahwe w obrazach wskazuje dodatek do zakazu sporządzania obrazów, zakazu oddawania im i służenia im.
Aczkolwiek te wyrażenia osobno mogą być używane o legalnym kulcie, to jednak oba te wyrażenia razem użyte w ST 27 razy, zawsze oznaczają kult składany bogom pogańskim lub Jahwe w sposób pogański. Wreszcie na bałwochwalczy charakter takiego kultu wskazuje i motywacja takiego zakazu zwrotem, używanym przy kulcie obcych bogów „ki ani el qanna”' — bo ja jestem Bogiem zazdrosnym (Wj 34, 14; Pwt 14, 14—15; Joz 24, 19).
Drugim motywem unikania obrazowego kultu Jahwe, równoznacznego z pogaństwem jest groźba kar na przestępców tego przykazania aż do czwartego pokolenia oraz obietnica łaski do tysiącznego pokolenia. Należy najpierw zwrócić uwagę na podobieństwo tego motywu służenia
Jahwe z analogicznym sformułowaniem w innych księgach biblijnych Wj34,6; Lb 14, 8; Pwt 7, 9-10,4, 2; Hb 2, 13; Ps 86, 15; 103, 8; 145, 8; 2 Krn 30, 9; Neh 9. 17; Nah 1, S; Jr 30, 11; 46, 28). Podobieństwo to ma swe wyjaśnienie w kulcie, gdzie używano parę formuł wysławiających dobroć Jahwe.
Omawiana formuła w Pwt 5. 9-10,11 tym różni Od paralelnych sformułowań, że najpierw ze względu na'el qanna' mówi o Jahwe karzącym, a później o Jahwe łaskawym; w kulcie był odwrotny porządek. Prawdopodobnie przez kare do czwartego pokolenia za bałwochwalstwo rozumie autor nie taką karę która sukcesywnie nawiedza aż cztery z kolei pokolenia, ale raczej karę, która w tym samym czasie nawiedza jakąś rodzinę. Czwarte bowiem pokolenie jest ostatnim pokoleniem, które w tym samym czasie może żyć. (Rdz 50, 26= Józef; Pwt 31, 2 = Mojżesz; H b42, 16 Hiob; Joz 24, 19=Jozue).
Matka uważa za łaskę otrzymana od boga Sin, że żyła 106 lat i oglądała swe potomstwo aż do czwartego pokolenia (por. Anst 8 (1958) 5—33).
Podobnie Egipcjanie uważali wiek życia szczególnie błogosławiony 110 lat (ANET 414 b).Także natura kary przemawia za tą interpretacją.
D. Daube wyróżnia karę, którą nazywaruler punishment. Jest to kara, która jakąś osobę dotyka w jego bliskich. Tu należy ukaranie Dawida przez zesłanie zarazy na jego naród (2 Sm 24; 1 Krn 21), czy przez śmierć jego syna cudzołóstwo (2 Sm 12. 11), czy ukaranie Jeroboama śmierć jego syna za złote cielce (3 Krl 14, 12—13). O taką karę chodzi prawdopodobnie w dekalogu. Nie tyle tu chodzi o karę niewiernego potomstwa bałwochwalcy, jak raczej o ukaranie bałwochwalcy w jego potomstwie. Taka zaś kara ujawnia się lepiej życia ojca. Nie zawsze jednak to ukaranie następuje w jego ale jedynie wtedy, gdy to potomstwo nienawidzi Jahwe. Gdy zaś miłuje Jahwe, nie potrzebuje lękać się kary Bożej za grzechy swych przodków.
Przeciwnie zaś Jahwe okazuje swą łaskę (hesed) tysięcznej, tj. nieokreślonej liczbie potomków tych, którzy Go miłują. Jak tedy niewierność ściąga karę Boża na całą rodzinę, tak znów miłość Boga ściąga łaski na niezliczone osoby.
Jest kwestią, kogo w dekalogu należy rozumieć przez „ty” — czY cały naród izraelski, czy też poszczególnych Izraelitów.
Ponieważ dekalog jest dokumentem przymierza Boga z Izraelem, dlatego przez „ty” należy rozumieć przede wszystkim Izraela, jako całościową osobowość. W dekalogu bowiem chodzi o zakaz przestępstw, jakich mógł się dopuścić nie tyle poszczególny Izraelita, jak raczej cały Izrael. Ma to szczególniejszy sens nie tylko w przykazaniach dotyczących czci Jahwe, ale także w przykazaniach dotyczących bliźnich. Tu jednak z natury rzeczy nie można wykluczać także indywidualnego znaczenia przykazań, tym więcej, że w tych przykazaniach jest często mowa o bliźnich. Takie znaczenie ma przede wszystkim przykazanie o oddawaniu czci rodzicom. Jest właściwością hebrajskiego myślenia, że przejście od jednostki do zbiorowości jest bardzo płynne. ”Adam» jest już to jednostką, już to zbiorowością. Podobnie ma się rzecz ze "Sługą Jahwe» w Księdze Izajasza.
Tym się może tłumaczy zmiana „ty” na „wy" w Pwt. W dekalogu ta płynność Występuje jeszcze silniej dzięki różnym dodatkom deuteronomistycznym do pierwotnego tekstu dekalogu. I tak w przykazaniu nakazującym obchodzenie szabatu zaimek „ty" obejmuje jak na to wskazują późniejsze implikacje — syna, córkę, niewolnika i niewolnice, a nawet cudzoziemców, którzy mieszkają pośród Izraela. A zatem przy interpretacji dekalogu należy mieć na względzie jego charakter nie tylko indywidualny, ale i społeczny.
